SIDS—Mapugngan ba Kini?
“Ang pag-monitor sa balay sa mga bata nga giisip nga may dakong posibilidad nga maapektohan sa sudden infant death syndrome (SIDS) dugang gigamit sa mga katuigang dili pa dugay diha sa pagsulay sa pagsumpo sa sudden infant death.”—“Pediatrics,” Hunyo 1986.
NAGKADAGHAN ang nagagamit ug monitor diha sa balay apan kini ba makapugong sa SIDS? Libolibo sa mga ginikanan nakagamit kun nagagamit ug mga monitor diha sa balay. Ang monitor nga itaod diha sa bata, mohatag ug signal kon dunay delikadong kalihokan sa kasingkasing kun pagginahawa. Mitaho ang Science News nga ang gibanabanang 40,000 ngadto sa 45,000 ka monitor sa balay ang gigamit sa Tinipong Bansa ug gikan sa 10,000 ngadto sa 15,000 ang dugang pang gigama matag tuig. Sanglit ang unang tuig sa kinabuhi mao man delikadong yugto, ang monitor dili na kinahanglang gamiton sa daghang tuig. Apan epektibo ba gayod kining mga instrumentoha sa pagluwas ug kinabuhi?
Gitun-an ni Dr. Ehud Krongrad ug si Linda O’Neill, RN, sa Babies Hospital sa Columbia University, New York, ang 20 ka batang giisip nga may dakong posibilidad nga maapektohan. Nakita sa pagtuon nga malisod kaayong mailhan sa tukma ang bata nga may posibilidad nga maapektohan ug busa nagkinahanglan gayod ug monitor sa balay. Sila nag-ingon: “Walay pagtuki ang mabatonan nga makatino sa kalihokan o ilabina makamatikod dayon ug gamayng kausaban, o makahatag ug katuohang ebidensiya, nga ang bata may dakong posibilidad nga maapektohan.”
Sila mangatarongan nga ang mga ginikanan sa kinaiyanhon matugoton kaayo sa pagpasusi sa reaksiyon sa ilang anak ug miingon: “Ang kadaghanan sa signal nga gikadlokan sa mga ginikanan ingong tinuod nga mga signal nga nalangkit sa pisikal nga mga kausaban walay dili-regular nga pagpitik sa kasingkasing.” Sa pagkatinuod, ang impormasyon niini “nagsugyot nga ang kadaghanan sa mga bata nga kalit ug wala damhang namatay wala magpakitag mga simtoma o mga timailhan nga makatabang sa doktor sa pagtuki sa sakit.” Ingong resulta, si George A. Little sa Dartmouth Medical School miingon: “Kon ang sukdanan sa giuyonang taho sa pundok ipadapat sa mga doktor, madahom ko ang dakong pag-us-os sa paggamit ug monitor sa balay aron mabantayan ang apnea o ang temporaryo o kompletong paghunong sa pagginhawa sa bata.”
Kining konklusyona nakalig-on sa tambag sa mediko legal kang Tottie, nga gikutlo sa among unang artikulo: “Wala kay mahimo nga mapugngan kana. Bisag nagtindog ka pa sa tapad sa kuna nga may monitor, dili ka gihapon makaluwas kaniya. Dili nimo kana madahom ug dili ka makapugong niana. Diha sa pila ka kaso, ang tanan mokalit lamang sa paghunong, ug sa pagkakaron wala gayoy paagi nga mahibaloan ang hinungdan.” Sa pagkaalaot, walay mga tubag ang daghang natad, ang siyensiya ug medisina, ug usa nianang natara ang SIDS.
Laing butang nga isilsil sa hunahuna mao nga ang mga monitor sa balay maoy mga gamit nga de-koryente, ug busa, sumala sa giingon sa usa ka artikulo diha sa Pediatrics, “ang mga propesyonal sa panglawas ug mga gumagamit angayng mahibalo nga ang presensiya sa monitor diha sa balay naghawas ug kapeligrohan, ilabina kon ang balay dunay gamay o wala pa magtunghang bata.” Tintasyon alang sa tanang bata ang dayag nga alambre sa koryente, ug ang koneksiyon sa duol mao ang sunod simpleng lakang sa aksidente nga makoryentehan o mapaso. Busa, kon may gigamit nga monitor sa balay, kinahanglan gayod nga mag-amping kon dunay bata sa palibot.
Mga Batang Hapit Mamatay
Ang mga batang hapit nga mamatay maoy bata nga mihunong na sa pagginhawa ug daw patay na apan naabtan sa hustong panahon. Tingali nakamatikod ang ginikanan nga mihunong na ang bata sa pagginhawa ug gisakwat kini sa pagpangayog tabang ug gidalidali sa pagdala sa pinakaduol nga ospital. Usahay kanang kalit nga aksiyon ug lihok ang nakapapitik sa kasingkasing ug pagginhawa, ug naluwas ang bata nga wala na masahia pa ang kasingkasing o wala na hatagig CPR (cardiopulmonary resuscitation).
Diha sa ubang mga kaso kining mga hitabo nga hapit nang mamatay namatikdan diha sa mga bata nga namatay sa SIDS sa ulahi. Si Dr. Marie Valdes-Dapena miingon nga ang ‘ang mga masusong hapit mamatay may dakong posibilidad sa kalit nga kamatayon.’ Busa, nasubay sa mga doktor nga “kining mga obra sa pagginhawa ug pagpitik sa kasingkasing nalangkit sa autonomic nervous system ug daw natino nga ang mga masuso nga naapektohan sa SIDS ug may posibilidad nga mamatay sa kuna dunay deperensiya sa awtomatikong bahin sa sentro sa sistema sa nerbiyos.” Apan ang hinungdan nagpabiling usa ka misteryo.
Busa ang SIDS gigamit sa paghubit sa kamatayon sa usa ka bata diha sa mga kahimtang nga dili mapatin-aw. Ang awtopsiya wala makahatag lig-ong katarongan o hinungdan nga nagapahinabo sa kamatayon. Ug sa presenteng ang-ang sa pagdukiduki ug imbestigayon, dili gayod sa bug-os matag-an o mapugngan ang SIDS. Busa kon mamatay ang bata—kon sa SIDS man o sa bisan unsang hinungdan—sa unsang paagi atubangon sa mga ginikanan ang maong kamatayon? Sa unsang paagi ilang masagubang ang ilang kaguol?
[Letrato sa panid 9]
Bata nga gitaoran ug monitor sa balay sa pagsusi sa pagginhawa