Salapi—Usa ka Mapintas nga Agalon

GAMITON sa paanunsiyo ang malalangon sikolohikal mga paagi sa pagdani sa hunahuna sa pagpukaw sa tigpamalit nga katilingban. Kini nagadani sa mga tawo sa ‘pagpalit sa mga butang nga dili nila kinahanglan pinaagi sa salapi nga wala nila mabatoni, usahay aron dayegon sa mga tawo nga wala nila kaangayi.’

Daghan ang nahaylo sa pagpangitag daghang kuwarta nga nagalaom nga makab-ot ang kasegurohan. Apan mosangpot ba kini sa gitinguhang mga resulta?

Si Liz, nga gihisgotan sa sinugdan, sa ulahi naminyog adunahang bana. Siya miingon: “Dihang naminyo ako, kami may matahom nga balay ug duha ka kotse, ug ang among pinansiyal nga kahimtang nakahatag kanamog kagawasan sa pagtagamtam sa tanang butang nga gitanyag sa kalibotan sa paagi sa materyal nga mga butang, sa pagbiyahe, ug sa kalingawan. Sa katingalahan, nabalaka gihapon ako bahin sa salapi.” Siya mibatbat ngano: “Daghan kamig kuwarta nga ikawaldas-waldas. Kon daghan ang imong kuwarta, bation mo ang dugang pagkawalay kasegurohan. Ang salapi wala mohatag kagawasan gikan sa kaguol ug kabalaka.”

Bisan pa nga ang pagpangitag salapi mao ang nagapailang timailhan sa atong mga adlaw, ang tinuod nga katagbawan talagsa rang moresulta. “Ang pangandoy ug salapi daw natural sa katuigang 1980, usa ka katuigan sa materyalismo,” misulat si David Sylvester sa Detroit Free Press. “Apan nakita ko kining materyalismo ingong simtoma lamang kini sa atong kalisod.”

Kredito o Utang

Bisan pa nga ang imong kita dili makapamalit sa pila ka maluhong butang, patuohon ka sa atong materyalistikong katilingban nga imong katungod ang pagbaton niini. Kining pasiugda bahin sa pagkalipay sa mga kabtangan, uban sa implasyon, maoy nakapadagsang sa negosyo sa mga credit card, o plastik nga kuwarta. Ang rason mao nga ‘walay katarongang maghulat sa dili pa mopalit kay seguradong mas motaas ang prisyo sa panahong imong paliton kini.’

Sa Britanya, uban sa 22.6 ka milyong mga credit card, karong mga adlawa mao ang nagdala sa ngalan nga mao ang “kinadak-ang tiggamit” niining maong mga kard sa Uropa, nalabwan ang 6.9 ka milyon sa Pransiya. Bisan pa, ginaingon, nga ang tiyanggihan sa Britanya “dili pa kaayo daghan.” Pagkadako na sa kausaban sa panahon! “Ang utang niadto ginalikayan,” mikomento ang magasing The Listener. “Karon gitawag kining utang, ug ginapugos diha sa mga pumapalit sa tanang kiliran.”

Ingong resulta, ang utang sa kalibotan midaghan ug karong panahona nagahulga sa labing adunahang mga nasod sa kalibotan. Ug diha sa indibiduwal nga kahimtang, ang utang mas dako kay sa suweldo. Kining kahimtanga dili lamang makita diha sa usa ka nasod o bisan usa ka kontinente. “Sa mga panahong miagi, ang mga tawong itom dili mangutang,” mikomento ang itom nga molupyo sa South Africa. Apan siya midugang: “Ang ilang mga utang ang nakatabang sa daghang mga kompaniya, sama sa mga tindahag muwebles, sa pagpadayon sa negosyo.”

“Kita mao ang kaliwatan nga utangan,” mikomento ang magsusulat sa negosyo si David Sylvester, “ang sobrang paggasto, kulang ug puhonan, nagkinabuhi nga daw dili na moabot ang ugma—o kun moabot man ugaling kini, tubson ra kita sa social security.” Busa, kini bang materyalistikong pagpalakaw sa kinabuhi nakahatag kalipay?

Makaguol nga mga Resulta

“Ang mga tag-as ug lupad sa siyudad ‘nagapahayahay sa kalisod pinaagig cocaine,’” maoy ulohan sa The Daily Telegraph sa London. Oo, dugang ug dugang dagkog suweldong batan-ong mga negosyante, nga nagaatubang ug hingaping kalisod samtang nagapalakaw ug kasabotan sa salapi, nahulog sa nagadakong hampak: pagkagiyan sa droga.

Ang pinansiyal nga distrito sa New York, nga anaa sa Wall Street, nag-antos sa samang epidemiya. Ang espiya sa Federal Drug Enforcement Administration mitaho: “Kadtong nalangkit mapanagan-on kaayo. Ang mga tawo dili dayag mosimhot ug cocaine apan segurado, 90% kanila diha sa pinansiyal nga distrito nagagamit niini. Kadtong intelihenti kaayong mga batan-on nga nagapas-an sa mga pag-ipit kanila nangahadlok nga dili sila makahimog kasabotan gawas kon hubog sila sa usa ka butang.”

Apan ang kriminal nga kalihokan nga nakahatag lama karon sa mga pinansiyal nga tiyanggihan nalangkit usab sa pag-abuso sa droga. Dunay mga taho sa dakong panikas ug may kakunsabo sa sulod sa negosyo.

“Nganong ang mga tawo nga may kita nga kapin sa $1 ka milyon sa usa ka tuig dako kaayog panginahanglag kuwarta nga tungod niana motuyo sila sa paglapas sa balaod aron makakuhag daghan pa?” nangutana ang sikyatristang si Jay B. Rohrlich sa Wall Street. Mitubag sa iyang kaugalingong pangutana, si Rohrlich mipadayon: “Ang ubang tawo hubog ug giyanon sa droga ug sa salapi sa samang paagi sa pagkagiyanon sa uban sa alkohol ug cocaine ug sa ubang mga droga.” Alang kanila, siya miingon, “ang kuwarta maoy tambal sa gituohang kakulangan.”

Diha sa atong nagakamateryalistikong kalibotan, ang pagtumpig bahandi wala na ayri. Ang usa ka surbi, nga gipatik sa magasing Le Figaro sa Pransiya, mipadayag nga ang salapi ‘dili na baho.’ Makaikag, dihang gipangutana kon unsay ilang hunahuna nga ikatanyag sa salapi, 45 porsiento sa mga Pransis nga gisurbi mitubag: kalipay. Apan, makasubo, ang kasukwahi mao ang tinuod.

Duna bay mahimo aron masumpo ang hingaping tinguha alang sa salapi nga misangpot ug hilabihan ka daghang kaguol?

Ang Panginahanglan sa Pagsusi sa Kaugalingon

Tingali imong gibati nga giyanon ka sa salapi. Apan palandonga: Ang kuwarta ba o ang mapalit sa salapi mao ang pangunang ulohan sa imong panagsultihay? Gihatagan ba nimog dakong pasiugda ang salapi? Mangatarongan ka ba nga ang imong paglantaw niana ordinaryo lang ug busa mangatarongan sa pagpangandoy alang niana?

Sa walay duhaduha, may kapeligrohan nga mahulog sa lamat sa salapi, nga mahimong ulipon niini. Ang maalamong magtutudlo sa miaging duha ka libo ka tuig mipasidaan sa “malimbongong gahom” niini ug gipaamgid ang kalipay sa pagbaton ug daghang salapi sa mga tunok nga motuok sa kinabuhi sa haduol nga mga tanom nga nagapabunga. (Mateo 13:22) Ang Bibliya nagpasidaan usab nga “ang pagkamahigugmaon sa salapi mao ang gamot sa tanang pagkadaotan” ug nga kadtong mangagpas niana ‘nagaduslak sa ilang kaugalingon sa daghang mga kasakitan.’—1 Timoteo 6:10.

Sa pagkatinuod, kon ang salapi mangibabaw, kini maoy usa ka mabangis nga agalon. Apan, kini dunay mapuslanong bahin sa kalibotan karong adlawa—ingong usa ka ulipon.