Kabangisan Nganong May Nagtubong Kabalaka?
Pinaagi sa koresponsal sa Pagmata! sa Britanya
IKAW ba nagpuyo sa usa ka lugar nga “delikadong sudlan”? Kini maoy usa ka bahin sa siyudad nga ang mga empliyado sa serbisyo sa publiko—mga doktor, mga nars, ug bisan mga polis—mahadlok sa pagsulod nga mag-inusara. Sa opisyal nga pagkasulti, walay lugar nga sama niini sa Britanya, apan ang ‘malisod nga lugar’ dili kaayo makahadlok nga ngalan alang sa samang butang. Ug ang ubang mga awtoridad nag-ingon nga dunay kapin sa 70 niining mga lugara sa London lamang, ug daghan pa diha sa ubang mga siyudad sa nasod.
Ang Home Secretary sa Britanya mipahayag niini nga kabalaka, nga nag-ingon: “Ang kalinaw sa atong katilingban ginabungkag dili sa mga hulga gikan sa gawas sa nasod, kondili sa gana sa kabangisan diha sa kadaghanan sa atong isigkalungsoranon.”
Dili tungod kay ang Britanya (uban sa 17-porsientong pagtubo sa mabangis nga krimen sulod sa dili pa dugayng 12-ka bulang yugto) mao ang nanguna sa listahan. Halayo gikan niana. Dunay daghang pang mga dapit nga may taas nga gidaghanon sa krimen. Sa unang siyam ka bulan sa miaging tuig, 10,607 ka mabangis nga krimen—pagpatay, panglugos, pangawat, ug pag-atake—ang nahimo diha lamang sa mga subwey sa Siyudad sa New York. Apan, ang tigdukiduki si Dr. Michael Pratt nag-ingon dunay ebidensiya nga naglig-on sa mga pangangkon nga “ang mga karsada sa London sama na sa New York.”
Bisan pa, ang New York dili mao ang labing grabe nga siyudad bahin sa krimen. Ang Atlanta, Miami, Detroit, ug Chicago naapil sa walo ka dagkong siyudad sa T.B., nga mitahog mas daghang mga krimen matag tawo sa 1987 kay sa New York. Bisan asang dapit, mopatim-aw, nga ang kabangisan maoy nagatubong hinungdan sa kabalaka. Ang sikyatristang si Thomas Radecki miingon nga ang ‘kadaghanang mga siyudad sa Kasadpan nakakitag pagtubo sa gidaghanon sa kabangisan gikan sa 200 ngadto sa 500 porsiento sa miaging 20 ka tuig.’
Mitubo usab ang mabangis nga krimen sa ubang dapit. Sa Kenya, East Africa, pananglitan, 400 ka kawatag baka dili pa dugay walay-piling gipamatay ang 190 ka lalaki, babaye, ug mga bata, nga walay-puangod nga gibiyaan ang mga lawas nga gikaon sa mga buwitre ug sa mga hyena.
Sa Unyong Sobyet, ang kabangisan sa soker gitaho nga ‘misilhig sa nasod.’ Sa susama, ang Sentral Komite sa Pagpasiugda sa Sosyalistikanhong Etika sa Tsina misultig batok sa ‘mga away, sumbagay, ug mga pagkasamad ug kamatayon sa panahon sa bangga sa soker.’ Ang komite nagmulo: ‘Ang magdadasig sa mga dula, ilabina ang mga batan-on, kinahanglang edukahon aron mahimong sibilisado.’
Sa matin-aw, ang mabangis nga krimen maoy hinungdan sa nagatubong kabalaka. Apan unsay ginahimo aron maatubang ang hagit nga ilang gihatag?