Mga Kurakol Usa Ka Hampak o Kinaham nga Pagkaon?
SINULAT SA KORESPONSAL SA “PAGMATA!” SA PAPUA NEW GUINEA
ANG oras: alas sayis sa buntag. Ang dapit: lungsod sa Kavieng, sa lalawigan sa New Ireland, sa Papua New Guinea. Usa ka tawo mikuhag 5 ka letrong balde ug milakaw gikan sa iyang balay ngadto sa usa ka tanaman sa utanon sa lagwerta sa likod. Diyes minutos ra nga napuno niya ang balde—dili sa mga utanon kondili sa mga kurakol! Kada adlaw niya kining gibuhat sa pagsanta sa pag-atake sa mga kurakol aron iyang kalipayan ug kaon ang mga utanon.
Sa mga tuig nga milabay makita bisan asa ang mga kurakol ug kusog kaayong midaghan diha sa kadaplinan sa baybay sa Papua New Guinea. Gibanabanang diha sa lungsod sa Madang lamang, dunay kapin sa usa ka milyon niining mga kurakola. Dako kaayong kadaot ang iyang nahimo sa mga pananom sa uma ug sa mga tanaman. Dili lamang nga nakahatag silag kadaot diha sa Kavieng kondili nakahatag usab silag kadaot sa mga motorista, ilabina sa ulanong gabii. Ang mga dalan sa literal puno sa nagakamang kanila. Ang pagmaneho ug pagliko danlog, ug saba, nga eksperyensiya.
Apan diin gikan kining tanang mga kurakol? Usa ka butang ang tino, sila dili lumad sa Papua New Guinea. Sila maoy matang nga nailhang dakong Aprikano nga kurakol (Achatina fulica). Sa lumad nga Pidgin sa New Guinea, sila gitawag demdems. Sila gidala diha sa mga isla sa Habagatang Pasipiko gikan sa Sidlakang Aprika agi sa Habagatang-sidlakang Asia.
Sumala sa mga lumad, gidala sa mga sundalong Hapones ang kurakol sa mga rehiyon sa New Britain/New Ireland sa Papua New Guinea sa panahon sa Gubat sa Kalibotan II. Ngano? Tungod kay ang epektibo kaayong pang-ali sa kakontra nakababag sa mga tigsuplay nga mga bapor sa Hapones sa pag-abot sa ilang mga tropa nga nagaokupar sa mga isla sa Papua New Guinea. Busa ang kurakol gidala aron sa pag-alibyo sa dakong kakulangan sa pagkaon.
Kining makaon nga mga kurakol wala kaayo mosanay sa Japan tungod kay ang klima didto bugnaw ra kaayo alang nila. Apan ilang nakita ang mga kahimtang sa Papua New Guinea nga hingpit, hingpit kaayo nga sila makapangitlog ug 6,000 ka itlog sa tibuok-kinabuhi. Dali ra kaayong mosanay dayon ang demdems bisan sa gamay nga tanaman nga igo silang makapuno sa balde kada adlaw!
Mga Paningkamot sa Pagsumpo Kanila
Ang kabhang sa demdem motubo hangtod sa 10 ka sentimetros nga gitas-on. Busa dakodako kini nga kurakol. Ug kay masanayon man kaayo, sila mopahinabog dakong kadaot sa mga pananom. Unsay mahimo bahin nila? Sa dihang gipasulod, imposible na ang paghanaw nila. Apan sila masumpo.
Ang mga laang nga dunay makahilong mga kemikal, sama sa methaldehyde, gigamit nga may pila ka kalamposan. Dihay mga paningkamot usab sa pagpailaila sa kanibal nga matang sa mga kurakol nga mokaon ug demdems. Apan ang demdems kusog nga mosanay nga dili sila daling mapuo.
Unsa pay laing mahimo bahin sa mga kurakol? Buweno, nganong dili atubangon ang hagit ug gamiton sila sa mao gihapong katuyoan nga sila gipasulod sa mga isla? Nganong dili sila kaonon?
Kinaham nga Kan-onong “Demdem”
Ginapakaon sa mga Melanesian ang demdems sa ilang mga manok ug mga baboy. Girekomendar usab nga sila kuhaan sa ilang kabhang alang sa mga manok, ug lutoon o kaha ibulad. Ang mga baboy makamao nang mobuak sa mga kabhang, apan kinahanglang lutoon sila, kay basin makakuhag sakit ang mga baboy gikan sa mga parasito nga gidala sa mga kurakol.
Kon dili ka madani sa hilaw, pinabokalan, o binulad nga kurakol, makaseguro ka nga dunay laing paagi sa pagpreparar kanila. Hinumdomi lang nga ang mga dapit sama sa Switzerland, Pransiya, Espanya, Tsina, ug sa daghang bahin sa Aprika, ang ubos nga demdem maoy kinaham nga pagkaon! Kini sa katibuk-an nailhang escargot, ug ginadayandayan kini sa mga lamesa sa pila sa labing maayong mga restawran.
Sa Papua New Guinea, ang Komite sa Demdem dili pa dugay gitukod. Ang katuyoan niini mao ang pagpakita sa publiko kon unsaon sa pag-andam, pagluto, ug idulot ang mga kurakol. Naghatag pa gani kini ug resipe gikan sa tag-iya sa iladong restawran sa Melbourne, Australia. Kon molampos ba ang komite sa pagpakat-on sa mga taga Papua New Guinea sa maayong mga punto sa pagkaon sa demdems tan-awon pa.