Mga Batan-on Nangutana . . .

Sa Unsang Paagi Mapukgo Nako ang Hilig sa Pagbalikas?

“SA USA ka makalagot kaayo nga situwasyon,” matud sa popular nga sikologong si Joyce Brothers, “may kaayohan ang mabikilon nga pagpahungaw sa mahugawng mga pulong.”

Ang malukpanong pagpamalikas karong adlawa nagapaila nga daghan ang uyon niining mga pagbatia. Bisan pa niana, ang pagpamalikas, halayo sa pagkamakaayo, maoy makapasilo, makadaot, ug makapakaulaw.a Ang manunulat sa Bibliya nga si Santiago miingon: “Ang usa ka tubod dili magpasugwak sa tam-is ug sa pait gikan sa samang baba, dili ba?” Nan, pagkasumpaki nga “dayegon si Jehova, bisan ang Amahan, apan pinaagi sa [samang dila] tunglohon [o panghimaraoton] ang mga tawo nga nabuhi ‘sa kasamahan sa Diyos.’” Mihinapos si Santiago: “Mga igsoon, dili angay nga kining mga butanga magpadayon nga ingon niini.”—Santiago 3:9-11.

Ang suliran mao nga ang pagsultig kalaw-ayan sagad mahimong nakadulot kaayong batasan. Sumala sa gisulti sa batan-on nga ginganlag si Ron: “Kining mga pulong pamalikas mahasilsil pag-ayo sa imong alimpatakan [nga kon masuko] gusto nimo nga litokon kana.” Nan, sa unsang paagi mapugngan sa usa ka tawo ang iyang sinultihan, ilabina kon lisdon?

Bantayi ang Imong Kasingkasing

Nahauna, paningkamoti nga maputol ang law-ayng sinultihan diha sa tinubdan niini. Si Jesu-Kristo miingon nga “gikan sa kadagaya sa kasingkasing ang baba magasulti.” (Mateo 12:34) Busa ang mogula sa imong baba mobanaag sa ginapakaon nimo sa imong hunahuna ug kasingkasing.

Pananglitan, ang mga libro ug mga magasin nga imong ginabasa nagapadayag bang tin-aw sa hugawng sinultihan? Nan kinahanglanon ang pila ka kausaban sa mga batasan. (Filipos 4:8) Duna ka bay mga poster, mga butones, o T-shirts nga naay ngil-ad o law-ayng mga eslogan? Tingali kataw-anan ang maong mga eslogan, apan dili ba ang pagkatawa sa mga butang ginatunglo sa Diyos—nga walay paghisgot sa pagsibya nianang mga butanga pinaagi sa pagsuot niana—magdaot sa imong paningkamot nga magpabiling hinlo sa iyang panan-aw? Ang Bibliya nagasaway sa “malaw-ayng tistis” sa bisan unsang matang ingong “dili angay” sa usa ka Kristohanon.—Efeso 5:4.

Ang mga Epekto sa Musika

Unsang matang sa musika ang imong gipamatian? “Makatuon ka sa bisan unsa pinaagi sa pagpamati sa mga awit” mao ang prangkang komento sa usa ka batan-ong ginganlang Jim. Pinaagi niini gitumong niya ang daghang popular nga mga awit nga dunay dayag imoral o law-ayng mga liriko. Ang manunulat si Tipper Gore mitaho: ‘Daghang popular nga mga idolo sa musika sa mga batan-on karon nagaawit bahin sa panglugos, masturbasyon, pangunay, kabangisan, ug pakigsekso.’

Ang mga batan-on kadaghanan makaangay sa tono ug kompas sa usa ka awit nga daw sila dili na motagad sa mga pulong sa awit. Bisan pa niana, nalisdan ka ba sukad sa pagwagtang gikan sa imong kaisipan sa usa ka liriko nga nadungog nimong sulagma? Tiaw na unsa ka lalom nga mahasilsil kanang mga pulonga kon madungog nimo kanang balikbalik! Ang kanunay nga pagpamati sa musika nga may law-ay o ngil-ad nga mga liriko makapuno sa imong kaisipan sa hugawng mga hunahuna—nga daling mogawas sa imong sinultihan.

Ang leksiyon? Magmapilion sa imong gipamatian! “Dili ba ang igdulongog nagaila sa mga pulong ingon nga ang lingagngag nagatilaw sa pagkaon?” nangutana si Job diha sa Bibliya. (Job 12:11) Maingon nga ang imong dila makaugmad sa pagkagusto sa pila ka matang sa pagkaon, ang imong igdulongog mabansay nga samang magmapilion kon bahin sa imong gipamatian.

Ang laing butang palandongon mao ang matang sa mga pelikula ug mga salida sa TV nga gitan-aw nimo. Kini nagamaisogon sa ilang paggamit sa law-ayng sinultihan ug tin-awng mga paghulagway sa imoral nga kagawian. Ang mga videocassette nakapasayon sa mga batan-on sa pagtan-awg hugawng mga pelikula. Sumala sa magasing Time, “sa matag adlaw, sa tibuok nasod [U.S.], ang mga batang wala pay 17 anyos nagaadto sa mga tindahag video sa silinganan ug nagaabang sa mga pelikula nga dili nila matan-aw sa usa ka sinehan.”

Ang yawi anaa sa pagkamapilion. Kini mahimong magpasabot nga magpalayo kaayo sa mga pelikula ug salida nga popular sa imong mga isigkaingon. Si Jesus miingon: “Karon, kon ang imong tuo nga mata makapapandol kanimo, lugita kana ug isalibay. Kay labi pang maayo nga mawad-an ka sa usa sa imong mga sangkap kay sa igatambog ang tibuok nimong lawas sa [kalaglagan].”—Mateo 5:29.

Unsay kahulogan niining pintok nga mga pulong? Nga ang mga Kristohanon kinahanglang andam maghikaw sa ilang kaugalingon sa bisan unsa nga mahimong espirituwal nga kapandolan alang kanila—bisan sa mga butang sama ka bililhon sa “tuo nga mata.” Sa pagkamatuod, ang ‘paglugit’ sa usa ka tipik sa kalingawan aron mapanalipdan ang hinlong sinultihan gamay rang sakripisyo, dili ba?

Bantayi ang Imong mga Pakig-uban!

Sa iyang libro bahin sa pamalikas, ang manunulat si Burges Johnson nagtawag sa pamalikas nga “mananakod.” Unsa ka duol kang moduol sa usa nga nagadalag peligroso, mananakod kaayong sakit? Bisan pa niana, unsa nimo ka duol sa mga kauban sa eskuylahan nga libreng nagagamit sa law-ayng sinultihan?

Ang pamalikas kasagaran na sa mga batan-on (ug mga hamtong) nga kana makapakugang. Lagmit gibati sa pipila nga ang paggamit niana mohimo kanila nga mas hamtong. Ug sa pila ka dapit, ang mga tin-edyer nagaindigay gani sa law-ayng sinultihan. Kay madasig sa tumatan-awng mga isigkaingon, mosulay sila sa paglupig sa usag usa sa mangil-ad nga dula sa pagpanginsulto ug pagpagya. Ang mga ginikanan, pamilya—bisan ang Diyos mismo—ngatanan maoy tumong niining panag-indig sa hugawng mga baba.

Ang Proverbio 13:20 nagaingon: “Siya nga may mga pakiglabot sa mga buangbuang mosangpot sa kadaotan.” Sa laing mga pulong, pakighugoy niadtong hugaw ug sinultihan, ug ayaw katingala kon ang hugaw mosugod sa paggula sa imong baba! Si Monique, usa sa mga Saksi ni Jehova, sa ingon nagpahibalo nga dili niya gustong makadungog sa hugawng sinultihan. Siya mosulti pa gani, ‘Bantayi ang imong baba!’ kon ang usa ka isigkaingon mosultig mangil-ad. Ang pagbarog sa ingon dili sayon. Apan sumala sa giingon sa laing batan-on nga ginganlag Steve: “Kon dili ka mosulti, maghunahuna sila nga maayo ra ang pagsulti niana kon anaa ka.”

Apan, unsa man kon ang isigka-Kristohanon masipyat sa iyang sinultihan? Tungod kay mahadlok nga mawad-ag higala, ang pipila basin makiling sa dili pagtagad sa gisulti ingon nga kana gamay rang butang. Bisan pa niana, ang tinuod nga mga higala nagabantay sa usag usa, bisan pag kana nagkahulogan nga ‘samdan’ ang mga pagbati sa usa ka higala pinaagi sa pagsulti sa tinuod. (Proverbio 27:6) Ang maluluton nga pahinumdom—dili lektura—basin mao ra ang gikinahanglan sa pagtul-id sa mga butang. Hinuon, kon ang usa ka higala may seryosong suliran sa iyang sinultihan, lagmit labing maayo ang pagtabang niya nga magpatabang sa usa ka hamtong nga may katakos sa espirituwal.b—Itandi ang Galacia 6:1.

Padayon nga Pagbantay

Ang salmista mipahayag pag laing prinsipyo nga makatabang sa usa sa pagpugong sa sinultihan sa usa sa dihang misukna siya sa pangutana: “Unsaon sa paghinlo sa usa ka batan-ong lalaki ang iyang dalan?” Ang tubag? “Pinaagi sa padayong pagbantay sumala sa imong pulong.” (Salmo 119:9) Ang usa ka paagi sa pagbuhat niini mao ang pagbatasan sa paggamit sa maayo, angay nga sinultihan nga regular. Likayi ang pagpamalikas bisan pag walay makadungog nimo. Lagmit dili ka makiling sa pagbalikas sa dihang may kapit-os.

Ang padayong pagbantay nagkahulogan usab sa “nga magmahinay sa pagsulti, magmahinay sa pagkasuko.” (Santiago 1:19) Sa dili pa masuko ug mosulti sa butang imong basolan, paningkamoti ang pagpugong sa imong mga pagbati. (Itandi ang Genesis 4:7.) Hunahunaa kon unsay buot nimong isulti. Makapasilo ug makapasakit ba kana sa dugang? Makahatag ba kana sa uban sa sayop nga impresyon bahin kanimo? Mopadayag ba kana sa imong gugma sa Diyos ug kabalaka sa uban? (Mateo 22:37-39) Kon ang tentasyon sa pagsultig daotang mga pulong kusog gihapon, ampo sa Diyos alang sa tabang, sama sa salmista nga miampo: “Butangan mo ug bantay, Oh Jehova, ang akong baba; bantayi ang pultahan sa akong mga ngabil.”—Salmo 141:3.

Usahay basin ikaw masipyat ug makasulti sa sayop nga butang. (Santiago 3:2) Apan padayon sa pagsingkamot sa pagpugong sa paggamit ug law-ayng pinulongan. Ang pagbuhat niana dili maghimo nimo nga labing popular nga batan-on sa eskuylahan. Miangkon ang usa ka batan-ong si Kinney: “Sa daghang panahon sa eskuylahan, ako nagalakaw nga usa ra—sa literal.” Apan ang iyang determinasyon sa pagbantay sa iyang mga pakig-uban napamatud-ang usa ka panalipod. Dugang pa, sumala sa ginaingon ni Kinney, “Tahoron ka sa mga tawo. Maghunahuna sila nga kana pagkamaisogon.” Mao usab si Jehova nga Diyos. (Proverbio 27:11) Ug matikdan niya ang imong singkamot sa pagpugong sa hilig sa pagbalikas.

[Mga footnote]

[Letrato sa panid 21]

Likayi nga makig-uban sa mga tawo nga mamalikas