Pagkat-on Gikan sa mga Jarawa

Sinulat sa koresponsal sa Pagmata! sa India

“TAAS kaayo ang imong presyon sa dugo, ug morag mabuang ka na. Biyahe ngadto sa usa ka tropikal nga isla ug magparelaks!” Kon ikaw ginerbiyos tungod sa tensiyon ug sa mga kalisod sa modernong sibilisasyon, kining tambaga tingali mao ang imong gikinahanglan. Bisag dili alang sa medikal nga mga katarongan, kinsay makabalibad sa madanihong sugyot? Busa nganong dili magpalayo gikan niining tanan pinaagi sa pagduaw sa Andaman Islands, puy-anan sa mga Jarawa?

Andaman Islands? Mga Jarawa? Ayaw kaulaw kon ikaw wala pa makadungog kanila, kay kini halayo kaayo sa ginaadtoan kanunay sa kalibotan sa turismo. Kon imong tan-awon sa mapa, imong makita ang Andaman Islands diha sa Bay of Bengal, natunga sa India ug sa Myanmar (Burma niadto). Kining kapuloana, nga adunay 300 ka isla, karon mao ang kataposang utlanan sa yuta sa Republika sa India.

Dili Sibilisadong mga Tawo?

Ang mga isla mao ang puy-anan sa upat ka tribo nga Negrito​—ang Dakong Andamanese, ang mga Jarawa, ang Sentinelese, ug ang Onge. Ang mga Negrito, nagkahulogan “gagmayng mga negro,” gituohan nga mao ang mga salin sa karaan, itom ug panit, pigmi nga rasa nga nagpuyo niadto sa kadaghanang bahin sa Habagatan-sidlakang Asia ug Oceania. Tungod sa ilang pagkanahilit, sila nailhan nga mao ang lunsay nga mga salin sa “tawo sa Stone Age,” o, sama sa pagtawag kanila ni Tenyente Colebrook sa Kasundalohang Britaniko, nga maoy nagmando sa mga isla niadto, “ang labing dili-sibilisado sa kalibotan.”

Sa 1858 sa dihang gitukod sa Britaniko ang penal nga koloniya didto, libolibo ang gidaghanon sa Dakong Andamanese. Wala magdugay, ang mga sakit nga gikan sa gawas​—tipdas, sipilis, ug uban pa​—apil ang pagkahimong giyanon sa opyo ug alkoholismo, mipayhag sa mga netibo. Karon diyutay na lamang sila, ang tanan kalibogan, ang nagpabilin sa gamayng Strait Island. Mao usab kanay nahitabo sa mga Onge.

Sulod sa daghang katuigan ang mga Jarawa ug ang Sentinelese naglikay sa pakigkontak, aron dili mapahimudsan sa mga tagagawas. Ang ilang kasuko milampos sa paghimo kanila nga nahilain apan naani nila ang dungog nga dili-sibilisado ug uhaw-ug-dugo nga mga kanibal. Dili pa lang dugay, sa dihang ang mga opisyal sa departamento sa antropolohiya sa Port Blair, ang kaulohan sa Andaman Islands, misulay sa pagkontak sa usa sa mga pundok sa tribo sa Amihanang Sentinel Islands, ang ilang lansa gisugat sa mga ulan sa mga pana, ang usa mitaop sa batiis sa usa ka letratista.

Unsay nakapahimo kanila nga mabatokon? Si M. V. Portman, usa ka Britanikong opisyal nga nagdumala sa mga isla sa kataposan sa miaging siglo, miingon: “Sa among pag-abot ang mga Jarawa malinawon ug dili-mabatokon kanamo, ug wala usab nila kami samoka, hangtod nga among gisamok sila kanunay pinaagi sa paghagit sa taga baybay nga Andamanese sa pakig-away batok kanila. Human sa mga tuig sa kagubot, ang kinabuhi sa mga Jarawa nahimong lisod kaayo ug ingong balos misugod sila sa pag-atake kanamo. Amo ra kadtong sayop nga nahimong mabatokon ang mga Jarawa.”

Ang Paagi sa Kinabuhi sa Jarawa

Ang mga Jarawa dili kanunay magsige ug balhin. Sila nagpuyo sa mga grupo nga duolan sa 30, ug ang pipila ka silingang mga grupo mahimong usa ka tribo. Ang matag grupo molihok-lihok sulod sa tino nga utlanan ug dili mosugok sa teritoryo sa laing grupo. Nagpuyo diha sa labong, tropikal nga palibot, sila walay agrikultura ug walay mga binuhing mga hayop. Ang ilang pangabuhi nagadepende sa ilang mga udyong, pana, ug mga bangkaw​—pagpangayam ug pangisda.

Bahin na sa ilang paagi sa kinabuhi nga ang pagkaon ambitan sa tanan. Busa kon may makadakop diha sa grupo ug bao, ang tanan adunay bao. Kon may makadakop ug baboy, ang tanan adunay baboy. Diha sa ilang sosyal nga kahimtang, walay mga paghut-ong-hut-ong sa matang uban sa may mga kabtangan o wala. “Ang mga Jarawa dili gayod maisip nga kabus,” miingon ang usa sa mga opisyal sa antropolohiya. “Aduna sila sa tanan nilang nga mga panginahanglan nga dagaya.”

Ang tagsaon sa mga Jarawa mao nga lakip sila sa pipila ka tawo sa tibuok kalibotan nga dili makamaong mohimog kalayo. Mokuha sila sa ilang kalayo gikan sa nagsunog nga lasang nga naduslitan tungod sa kilat sa panahon sa mga lipak. Ug ilang bantayan pag-ayo ang ilang mga kalayo, pasigahon kini kanunay ug dalhon kini sa dihang molalin sila.

Ang kapildihan sa modernong sibilisasyon mao ang pagkabungkag sa moral nga mga sukdanan. “Taliwala sa mga Jarawa, walay sekso una-maminyo,” miingon ang opisyal nga gikutlo sa ibabaw. “Talagsa ra ang panapaw. Atubangon sa tawong sad-an ang kusganong pagsupak sa katilingban. Lain ang iyang bation nga tungod niana mobiya siya sa komunidad sa dugay-dugay nga panahon sa dili pa niya bation nga gusto nang mopauli.” Ang mga tawo ba nga nagpuyo sa inyong “sibilisadong” komunidad adunay sama ka maidlot nga kaamgohan sa moralidad?

Ang modernong sibilisasyon nalangkit sa taas ug presyon nga dugo, sakit sa kasingkasing, kanser, ug sa susama. Ang mga Jarawa wala takboya niining mga sakita. Bisan gamay ang gidak-on sa lawas​—ang mga lalaki maoy 1.5 ka metro lang ug ang mga babaye mas mubo pa​—sila gitawag nga “ang labing hingpit nga pagkapormang mga gagmayng linalang nga buhi.” Diha sa ilang kaugalingong palibot, panagsa rang magkasakit sila.

Bisan tuod wala mangibabaw ang relihiyon sa ilang mga kinabuhi, ang mga Jarawa adunay mga rituwal bahin sa patay. Kon may mamatay, ang lawas ilubong, ug ang payag nga gipuy-an niadto sa namatay biyaan. Sa paglabay sa pila ka bulan, ang lawas kaloton ug balik. Ang ulo, o kasagaran ang ubos nga apapangig, isul-ob sa suod nga paryente. Taas nga panahong isul-ob kini sa ubang mga paryente. Kining praktisa giisip nga usa ka timaan sa pagtahod sa tawong namatay ug dayag nga nalangkit sa ilang mga ideya bahin sa mga patay. Ang mga Jarawa nagtuo nga adunay kalag, o tigdala sa kinabuhi, nga buhi sa laing kalibotan. Sila nagtuo usab nga ang kalag adunay interes kanila, busa dili sila mobuhat ug bisan unsang butang nga makapasuko niana.

Usa ka Puy-anan sa Kadagaya

Gitagamtam sa mga Jarawa ang usa ka puy-anan nga abundang gituga. Apil sa daghang matahom nga mga tanom nga nabestihan ang isla mao ang maanindot kaayong mga orkid, ang pipila niini makita dinhi lamang niining mga islaha. Niadtong 1880, sumala pa sa botanista sa rehiyon nga si Dr. N. P. Balakrishnan, ang pipila ka klase niining maong mga orkid maoy “samag talagsaong mga brilyante” nga mahalin sa “dakong kantidad sa Inglaterra.”

Dili pa dugay nakita sa siyentipikong Aleman diha Sentinel Island, nga gibayran ug usa ka tudlo, ang robber crab. Ang Government Fisheries Department Exhibition sa Port Blair, Andaman Islands, adunay gipasundayag nga kahubitan sa robber crab nga nag-ingon: “Peligroso alang sa mga plantasyon sa lubi. Mokatkat sa mga punoan sa lubi. Mamupo ug gulang nga mga bunga. Makabuak sa bagol pinaagi sa lig-ong mga kuyamoy. Moinom sa tam-is nga tubig niini ug mokaon sa unod sa lubi.’ Ang uban, hinunoa, nagduhaduha nga mabuhat kining tanan sa maong kasag. Samtang midawat nga ang kasag mokatkat sa mga punoan, ang mga kritiko nag-ingon nga mobukas ug mokaon lamang kini sa mga lubi nga nahulog na sa yuta.

Unsay Anaa sa Umaabot

Ubos sa impluwensiya sa modernong sibilisasyon, ang mga Jarawa ba mahisama sa Dakong Andamanese ug mga Onge​—nga anam-anam nga nagkadiyutay ug tingali mapuo sa ulahi? Panahon lay mag-igo. Apan sulod sa daghang kasiglohan sa wala pa moabot ang mga tagagawas, ilang giatiman ang ilang hinatag-sa-Diyos nga puy-anan ug nagapahimulos sa mga tagana sa dili-mahakugong paagi. Ang ilaha, sa pagkamatuod, maoy malinawong paagi sa kinabuhi. Kita ba may makat-onan gikan sa mga Jarawa?

[Hulagway sa panid 24]

Kining mokatkat ug lubi nga kasag mokaon ug lubi