Ang Wala-Hisabting Hyena
Wala nay molabaw sa hyena nga labing gidaot nga mananap. Ug sa pagkatinuod, sila dili gayod hiligugmaon nga mananap. Ang maibogong mga mata, bako nga likod, ug bulalo nga kinaiyahan nagsugyot ug usa ka butang nga nagkato ug mangtason alang sa kadaghanang tawhanong mga tumatan-aw. Gawas pa, ang hyena mokatawa ug moagik-ik samag manyak. Ang makapanglimbawot nga pag-awol niini managingting sa kahilom sa Aprikanong kagabhion. Kining tanang mga hiyas nga naipon igo nang makapahadlok kanimo!
Apan ang mga hyena nakadawat ug sobrang negatibong publisidad. Busa atong tul-iron ang rekord maylabot sa pila ka butang. Una sa tanan, ang hyena gituohan nga samag usa ka matang sa iro. Dili kana ingon niana. Usa ka lahi nga espisye, ang pagkaamgid niini sa iro sa pagkatinuod maoy sa gawas lamang.
Ang mga hyena gituohan usab nga talawan. Apan ang mga talawan dili gayod mahimong maayong mga mangangayam. Mga mangangayam? Oo, ang mga hyena dili lamang mga mangungungad ug hugaw. Sanglit lig-on kaayo ang mga abaga ug kusgan ang mga baba sa taliwala sa tanang mga mananap sa Aprika nga tigkaon ug karne, sila maayo kaayong mangayam sa ilang biktima—bisan sa mga mananap nga sama ka dakoa sa kabaw. Sa pagkamatuod, usa sila sa dagkong mga manunukob sa Aprika.
Samtang nagtuon sa habagatang mga mananap nga tigkaon ug karne sa Aprika, ang awtor si Chris McBride kanunayng makakitag mga hyena nga aktuwal nga naggukod ug nati nga liyon palayo gikan sa iyang biktima samtang nagkaon niana. Ang laki nga liyon lamang ang makasukol sa pag-atake sa grupo sa mga hyena. Kon ang hyena talawan pa, moatake kaha kini ug lisod buntogon nga kaaway? Dili gayod.
Nganong Kini Mokatawa?
Ang daw manyak nga pag-agik-ik sa hyena daw dili maayong pamation alang kanimo. Apan siya nakigkomunikar lang sa iyang kaubang membro sa pamilya. “Ang matag kabang nga hyaena dunay iyang kaugalingong pag-awol nga mailhan sa ubang mga hyaena,” miingon ang usa ka taga Habagatang Aprika nga eksperto, si Dr. G. Mills. Niining paagiha, ang kaylap nga nakatag nga mga membro sa pamilya nagapahibalo sa usag usa kon hain sila aron sila makagrupo dayon kon gikinahanglan, sama sa kon kinahanglan nilang depensahan ang ilang teritoryo o sa pagporma ug grupong mangayam. Ang ilang kaukyab sa pagpatay ug biktima o pagkaplag ug patayng lawas sa mananap ipalanog diha sa taas ug tuno nga “mga agik-ik.”
Apan dili tanang hyena mokatawa. Ang kapeg-kolor nga hyena sa habagatang Aprika mas gamay ug mas hilom kay sa komung kabang nga hyena ug mas gustong mangaon-kaon nga mag-inusara inay sa grupo. Ang iyang komunikasyon maoy pinaagi sa baho.
Ang matag usa ka hyena nagapasa sa lahi nga baho niini diha sa balili, sa kabagnotan, o mga bato pinaagi sa pagpaagos ug espiso nga likido gikan sa linaing mga bulsa-bulsa sa sampot. Maayo kaayo ang panimaho sa hyena nga kini makaila gikan sa espiso nga likido sa sekso, sa sosyal nga kahimtang, ug bisan sa kaubang mga sakop sa pamilya.
Dili ka ba gusto ug hyena? Tugotan ta, kini dili nindot nga halogon o tan-awon. Apan dili tanang mga mananap ingon niini. Daghang mga mananap makapaikag kanato tungod sa ubang mga hiyas, sama sa kusog ug kaalisto. Niana nga kahayag, dunay daghang hiyas ang hyena nga makaiikag ug makawili kanato.