Kon Unsay Atong Nasayran Bahin sa Rasa

DIHANG ang mga Uropanhon misugod sa paglawig aron masusi ang yuta mga 500 ka tuig kanhi, sila nahibulong kon unsang matanga sa mga tawo ang ilang mahibalag. May mga kasugiran bahin sa mga higante nga makaubog sa dagat ug makagupok sa usa ka barko pinaagi sa usa ka kamot. May mga estorya bahin sa mga tawo nga ang ulo maoy iro nga nagbugag mga siga. Mahibalag kaha nila ang gikasugilon nga “mga dili tig-uban-uban,” nga nagkaon sa karneng hilaw ug kansang dako, budlot nga simod nagsalipod nila gikan sa adlaw? O makakita kaha silag mga tawo nga walay baba, nga nabuhi pinaagi sa pagsimhot ug mansanas? Ug unsa na man kadtong may mga dalunggan nga dagko nga makasilbing mga pako o kadtong giingong nagtighaya nga gilandongan sa ilang usa ra, dakong tiil?

Gilawig sa mga tawo ang kadagatan, gikatkat ang kabukiran, gilatas ang kalasangan nga nanigbas sa kakahoyan, gibaktas ang kadesyertohan, apan wala sila makakita nianang katingad-ang mga linalang. Hinunoa, ang mga eksplorador natingala sa pagkakitag mga tawo nga sama kanila. Si Christopher Columbus misulat: “Sa maong mga isla [West Indies] ako wala makakitag tawhanong mga kangil-aran, sumala sa gilaoman sa daghan, sa kasukwahi, taliwala niining tanang katawhan gipabilhan ang maayong dagway. . . . Sa ingon ako wala makakitag mga amamaliw ni may taho bahin niana, gawas . . . sa usa ka katawhan . . . nga mokaog unod sa tawo . . . Sila dili depektosog dagway sama ra sa uban.”

Pagklasipikar sa Katawhan

Busa, tungod sa pagsusi sa yuta, ang kalainan sa tawo nawagtang gikan sa kalibotan sa engkantohanon ug sa sugilambong. Ang mga katawhan mapanid-an ug matun-an. Sa igong panahon, gisulayan sa mga siyentipiko ang pagklasipikar kanila.

Niadtong 1735 ang Swekong botanista si Carolus Linnaeus mipatik sa iyang Systema Naturae. Niana ang tawo ginganlag Homo sapiens, nga nagkahulogang “tawo ang maalamon,” usa ka termino nga ang usa ka magsusulat miingon lagmit mao ang labing hambogirong kahubitan nga sukad gihatag sa bisan unsang espisye! Gibahin ni Linnaeus ang katawhan sa lima ka grupo, nga iyang gibatbat sumala sa mosunod:

APRIKANO: Itom, hinayon, relaks. Buhok itom, kulongon; panit sinawon; ilong mubo; ngabil baga; tuso, taspokan, mapasagdanon; nagapahid sa lawas sa grasa; gimandoan sa kapritso.

AMERIKANO: Bronsig-kolor, init-ug-ulo, tul-id ug barog; buhok itom, tul-id, baga; mga bangag sa ilong dako; nawong isog; bungot diyutay; gahig-ulo, dili kontento; nagapintura sa kaugalingon sa pino pulang mga linya; gimandoan sa mga batasan.

ASIATIC: Mamingawon, dili mabination; buhok itom; mga mata dugom ug bulok; isog, mapahitas-on, maibogon; natabonan sa luag nga biste; gimandoan sa mga opinyon.

UROPANHON: Pution, mabination, kusgan; buhok dalag, brawon, nagdunghay; mga mata asul; malumo, igmat, mamugnaon; natabonan sa siradong mga biste; gimandoan sa mga balaod.

IHALAS NGA TAWO: Upat-ug-tiil, dili makasulti, buhokan.

Matikdi nga bisan tuod gipundok ni Linnaeus ang katawhan sumala sa mga kinaiyang nabatonan sumala sa genes (kolor sa panit, lugas sa buhok, ug uban pa), gihimo usab niya ang madapigong mga pagbanabana sa personalidad. Si Linnaeus mipatuo nga ang mga Uropanhon “malumo, igmat, mamugnaon,” samtang iyang gihulagway ang mga Asiatiko ingong “isog, mapahitas-on, maibogon” ug ang mga Aprikano ingong “tuso, taspokan, mapasagdanon”!

Apan sayop si Linnaeus. Ang maong mga kinaiya sa personalidad walay dapit sa modernong mga klasipikasyon sa rasa, sanglit gipakita sa siyentipikanhong panukiduki nga sulod sa matag tawhanong populasyon, anaa ang samang nagkadaiyang mga taras ingon man samang lainlaing intelihensiya. Sa laing mga pulong, atong makita ang samang positibo ug negatibong mga hiyas diha sa matag rasa sa katawhan.

Ang modernong mga sistema kasagaran nagaklasipikar sa mga tawo sa tulo ka grupo nga gibase sa estrikto sa pisikal nga mga kalainan: (1) Caucasoids, uban ang pution nga panit ug tul-id o esponghawong buhok; (2) Mongoloids, uban ang dalagong panit ug mga pleges libot sa mga mata; ug (3) Negroids, uban ang itom nga panit ug buhok sama sa buhok sa karnero. Apan dili tanan mohaom sa hingpit sa usa sa maong mga kategoriya.

Pananglitan, ang San ug Khoikhoi sa habagatang Aprika dunay bronsing panit, buhok nga sama sa iya sa karnero, ug Mongoloid nga hitsura sa nawong. Ang pila ka Indian nga katawhan dunay itom nga panit pero Caucasoid nga hitsura sa nawong. Ang lumad nga mga Australiano dunay itom nga panit, apan ang ilang buhok nga sama sa iya sa karnero kasagarang bulagaw. Ang pila ka Mongoloid dunay Caucasoid nga mga mata. Walay tin-awng nagabahin nga linya.

Kining mga sulirana nagpahinabo nga daghang antropologo mihunong sa pagsulay sa pagklasipikar sa katawhan, nga nagpatuo nga ang pulong “rasa” walay siyentipikanhong kahulogan o bili.

Mga Deklarasyon sa UNESCO

Tingali ang labing awtoritatibong siyentipikanhong mga deklarasyon bahin sa rasa gihimo sa usa ka grupo sa mga eksperto nga gipatigom sa UNESCO (United Nations Educational, Scientific, and Cultural Organization). Ang mga tigom gihimo niadtong 1950, 1951, 1964, ug 1967 diin ang internasyonal nga panel sa mga antropologo, mga zoologo, mga doktor, mga anatomista, ug uban pa magkaubang nagpatunghag upat ka pahayag bahin sa rasa. Ang kataposang pahayag nagpasiugda sa mosunod tulo ka punto:

A “Ang tanang tawo nga buhi karong adlawa sakop sa usa ra ka espisye ug naggikan sa samang kaliwat.” Kining puntoha giuyonan sa labi pang iladong awtoridad. Ang Bibliya nagaingon: “[Ang Diyos] nagbuhat gikan sa usa ka tawo [Adan] sa matag nasod sa mga tawo, aron mopuyo sa tibuok nawong sa yuta.”​—Buhat 17:26.

Ang pahayag sa UNESCO nagpadayon:

B “Ang pagbahin sa tawhanong espisye ngadto sa ‘mga rasa’ sa bahin maoy nabatasan ug sa bahin gibuotbuotan ug wala magpasabot gayod sa bisan unsang herarkiya. . . .

C “Ang biolohikanhong kahibalo karon dili motugot nga ipasidungog ang kultural nga mga kahimoan ngadto sa mga kalainan sa genetikanhong natagong katakos. Ang kalainan sa mga kahimoan sa lainlaing mga katawhan angay ipasidungog lamang ngadto sa ilang kasaysayan sa kultura. Ang mga katawhan sa kalibotan karong adlawa daw nagbatog managsamang biolohikanhong mga natagong katakos aron makab-ot ang bisan unsang lebel sa sibilisasyon.”

Ang Hampak sa Rasismo

Busa walay pasikaranan sa pagtuo nga ang usa ka rasa kinaiyanhong labaw o may katungod sa pagdominar sa lain. Apan ang mga tawo dili kanunay molihok nga nahiuyon sa mga kamatuoran. Tagda, pananglitan, ang pagbaligyag Aprikanong ulipon.

Sa dihang ang Uropanhong kanasoran misugod sa pagtukod ug mga koloniyal nga imperyo, nakaayo sa ekonomiya nga ilang gipahimuslan ang lumad nga mga katawhan. Apan diha ang daw-panagsumpaki. Ang minilyong Aprikano giguyod gikan sa ilang mga balay, gilangkat gikan sa ilang mga minahal, gigapos, gilatos, gipatikan, gibaligya samag mga hayop, ug gipugos sa pagtrabaho nga walay bayad hangtod sa adlaw nga sila nangamatay. Sa unsang paagi kadto ikapakamatarong sa moral nga paagi sa mga nasod nga nag-angkong Kristohanon ug angay maghigugma sa ilang silingan sama sa ilang kaugalingon?​—Lucas 10:27.

Ang solusyong ilang gipili mao ang paghanaw sa tawhanong mga hiyas sa ilang mga biktima. Kana ang pangatarongan sa usa ka antropologo sa katuigang 1840:

“Kon ang Negro ug Australiano dili nato isigkalinalang ug kaubang sakop sa usa ka pamilya kondili mga linalang sa ubos nga matang, ug kon ang atong mga katungdanan ngadto kanila wala dahoma . . . diha sa bisan hain sa positibong mga sugo nga gipasikaran sa moralidad sa Kristohanong kalibotan, ang atong relasyon uban sa maong mga tribo mopatim-awng sama ra sa gihunahunang nagalungtad tali kanato ug sa rasa sa mga aliwas.”

Kadtong nagtinguha sa pagpaluyo sa ideya nga ang katawhang dili puti maoy ubos-tawhanon nagpahimulos sa teoriyang ebolusyon ni Darwin. Ang mga katawhang gikolonisar, sila miergo, maoy anaa sa ubos nga ang-ang sa hagdanan sa ebolusyon kay sa mga puti. Giangkon sa uban nga ang mga dili-puti mao ang sangpotanan sa usa ka lahing proceso sa ebolusyon ug dili bug-os tawhanon. Ang uban nagkutlo sa Bibliya, nga nagtuis sa mga kasulatan sa pagpaluyo sa ilang rasistang mga pagtuo.

Hinuon, daghang tawo ang dili motuo sa maong panghunahuna. Ang kaulipnan gipapas diha sa kadaghanang nasod sa kalibotan. Apan ang pagdapigdapig, pihigpihig, ug rasismo nagpadayon ug naawas ngadto sa etnikong mga grupo nga maoy mga rasa lamang diha sa handurawan sa mga tawo. Matud sa usa ka propesor sa zoolohiya: “Sanglit mopatim-aw nga si bisan kinsa may katungod sa pagmugna sa mga rasa nga iyang maangayan, ang mga politiko, espesyal nga mga tig-ergo, ug yanong mga abenturero naghimo sa mga klasipikasyon sa rasa. Mimugna silag malansisong rasanhong mga ngalan aron hatagag kinaiyahan sa ‘siyentipikanhong’ pagkatalahoron ang ilang paboritong mga hunahuna ug mga pagpihigpihig.”

Ang rasistang mga polisa sa Nazi Germany nailhan nga pangunang pananglitan. Bisan tuod gibayaw ni Adolf Hitler ang Aryan nga rasa, sa biolohikanhong paagi walay ingon nga butang. Walay ingon sukad. Adunay blonde, asul-ug-mata nga mga Hudiyo sa Sweden, itom nga mga Hudiyo sa Etiopia, ug Mongoloid nga mga Hudiyo sa Tsina. Bisan pa niana, ang mga Hudiyo, ug ang uban, maoy mga biktima sa usa ka rasistang polisa. Ang maong polisa misangpot sa mga kampo konsentrasyon, mga lawak sa gas, ug pagpatay sa unom ka milyong Hudiyo, ug sa daghang uban pa, sama sa Slavic nga mga katawhan gikan sa Polandiya ug Unyon Sobyet.

[Blurb sa panid 5]

Gipakita sa siyentipikanhong panukiduki nga sulod sa matag tawhanong populasyon, anaa ang samang lainlaing intelihensiya

[Blurb sa panid 6]

‘Ang mga politiko, espesyal nga mga tig-ergo, ug yanong mga abenturero nagmugnag malansisong rasanhong mga ngalan aron hatagag kinaiyahan sa “siyentipikanhong” pagkatalahoron ang ilang paboritong mga hunahuna ug mga pagpihigpihig’

[Mga hulagway sa panid 7]

Sumala sa gipakita niining maong mga pahibalo, ang mga Aprikano gianunsiyo ug gibaligya nga samag sila mga baka