Unsa ang Rasa?

RASA! Unsay makapahunahuna nimo nianang pulonga? Alang sa pipila kini nagkahulogag pagpihig ug pagdaogdaog. Alang sa uban, kini nagkahulogan ug pagdumot, kagubot, ug gani pagbuno.

Gikan sa mga kaguliyang sa rasa sa Tinipong Bansa ngadto sa apartheid o pagpihig sa rasa sa Habagatang Aprika, gikan sa mga gubat taliwala sa etnikong mga grupo sa Sidlakang Uropa ngadto sa mga pag-awayay sa mga dapit sama sa Sri Lanka ug Pakistan​—ang rasa nahimong dugokan sa grabeng tawhanong pag-antos ug kalaglagan.

Apan nganong ingon niini ang kahimtang? Bisan diha sa mga dapit diin ginapalabay lang sa mga tawo ang halos tanang butang, nganong ang rasa maoy ingon niana ka talandogong isyu? Nganong ang rasa nakapukaw ug dakong kagubot ug inhustisya? Sa yanong pagkasulti, nganong ang mga tawo sa lainlaing rasa dili magkasinabtanay?

Aron sa pagtubag niining mga pangutanaha, kinahanglang masayod kitag labaw pa kon unsa ang rasa ug sa unsang mga paagi ang mga rasa nagkalahi. Kinahanglan usab natong masabtan ang papel nga gidula sa kasaysayan sa karong mga relasyon sa rasa. Una, tan-awon nato kon unsay ikasulti sa siyensiya kanato bahin sa maong ulohan.

Ang Suliran sa Pagklasipikar sa Katawhan

Ang mga tawo nga nagpuyo sa nagkalainlaing bahin sa kalibotan adunay nagkalainlaing pisikal nga kinaiya. Kini naglakip sa kolor sa panit, porma sa panagway, grano sa buhok, ug uban pa. Ang maong pisikal nga mga kalainan magpaila sa usa ka rasa gikan sa lain.

Busa, ang mga tawo sagad mohisgot bahin sa mga puti ug mga itom, nga naghatag ug pagtagad sa kolor sa panit. Apan ang mga tawo maghisgot usab bahin sa Katsilag kaliwat, mga taga-Asia, taga-Scandinavia, Hudiyo, ug mga Ruso. Kining ulahing pag-ila wala kaayo magpunting sa pisikal nga mga kinaiya kondili sa kalainan sa dapit, sa nasod, o kultura. Busa sa kadaghanang tawo, ang rasa gitino dili lamang sa pisikal nga mga panagway kondili sa mga kustombre, pinulongan, kultura, relihiyon, ug nasyonalidad.

Apan, makaiikag nga ang pila ka magsusulat sa maong ulohan magpanuko sa paggamit sa pulong “rasa”; ilang butangan ug timaan nga kinutlo sa matag panahon nga kini makita. Ang uban bug-os nga naglikay sa pulong ug mogamit hinuon sa mga ekspresyong sama sa “etnikong mga hut-ong,” “mga pundok,” “mga molupyo,” ug “mga klase.” Ngano? Tungod kay ang pulong “rasa,” sa kasagarang pagsabot niini, puno kaayo sa dili-direktang mga paghisgot ug mga sambingay nga ang paggamit niini, kon walay tukmang pagpatin-aw, sagad nagpalubog sa punto nga gihisgotan.

Alang sa mga biyologo ug mga antropologo, ang rasa sa kasagaran yanong gihubit ingong “pagbahinbahin sa mga espisye nga nakapanunod ug pisikal nga mga kinaiya nga nagpalahi niini gikan sa ubang mga molupyo sa mga espisye.”a Apan, ang pangutana mao, Hain nga mga kinaiyaha ang magamit sa pagbatbat sa lainlaing grupo sulod sa tawhanong mga espisye?

Ang mga hinungdan sama sa kolor sa panit, kolor ug grano sa buhok, porma sa mga mata ug ilong, gidak-on sa utok, ug tipo sa dugo gisugyot, apan walay usa niini ang nakitang bug-os nga mosibo sa pagklasipikar sa mga matang sa katawhan. Tungod kini kay wala pay pundok sa mga tawo diin ang tanang membro managsamag porma sa mga bahin sa nawong.

Tagda ang kolor sa panit. Ang kadaghanang tawo nagtuo nga ang katawhan dali rang bahinon ngadto sa lima ka rasa pinaagi sa kolor sa panit: puti, itom, kape, dalag, ug pula. Ang puti nga rasa sa linangkob gisabot nga may puting pamanit, bulagaw nga buhok, ug asul nga mga mata. Apan, sa pagkatinuod, adunay daghang matang sa kolor sa buhok, kolor sa mata, ug kolor sa panit taliwala sa mga sakop sa gitawag nga puting rasa. Ang librong The Human Species nagtaho: “Dili lang kay walay mga molupyo sa Uropa karong adlawa diin ang kadaghanan sa mga membro usa ra ug matang; wala gayoy ingon niana nga mga molupyo.”

Sa pagkatinuod, ang pagklasipikar sa mga espisye sa tawo malisod, sumala sa giingon sa librong The Kinds of Mankind: “Ang ikasulti lang namo mao kini: bisan kon dili tanang tawo managsamag panagway sa ubang mga tawo, ug bisan kon klaro natong makita ang daghang paagi diin ang mga tawo lahi ug panagway, ang mga siyentipiko wala gihapon magkauyon kon pila gayod ka matang ang katawhan. Sila wala gani makahukom kon unsang sukdanan ang atong magamit aron ikaklasipikar ang mga tawo sa usa ka rasa o sa lain. Ang pipila ka siyentipiko buot nang mohunong sa pagpanukiduki ug miingon nga ang suliran lisod kaayo​—nga walay kasulbaran!”

Kining tanan daw makapalibog. Samtang ang mga siyentipiko daw wala kaayo maglisod sa pagklasipikar sa mga mananap ug sa mga tanom ngadto sa genus, mga espisye, ug mga sub-espisye, nganong naglisod man sila sa pagbahinbahin sa katawhan ngadto sa mga rasa?

“Ang Labing Peligrosong Kabakakan sa Tawo”

Sumala sa antropologo nga si Ashley Montagu, daghang tawo ang nagtuo nga ang “pisikal ug mental nga mga kinaiya konektado, nga ang pisikal nga mga kalainan nalangkit sa medyo klaro nga mga kalainan sa katakos sa panghunahuna, ug nga kining maong mga kalainan masukod pinaagi sa mga pasulit sa IQ ug sa nakab-ot nga mga kalamposan sa kultura niining maong mga molupyo.”

Busa, daghan ang nagtuo nga tungod kay ang mga rasa adunay nagkalainlaing pisikal nga mga kinaiya, ang pipila ka rasa utokan ug ang uban dili. Apan, gitawag ni Montagu kanang kaisipana nga “ang labing peligrosong kabakakan sa tawo.” Ang ubang mga eksperto miuyon.

Si Morton Klass ug Hal Hellman nagpatin-aw diha sa The Kinds of Mankind: “Ang mga indibiduwal tinuod magkalahi; diha sa tanang mga molupyo adunay mga henyo ug mga bugo. Apan, human sa tanang panukiduki, ang responsableng mga eskolar wala makakitag ebidensiya nga madawat nila ang kalainan sa kaliwat tali sa mga molupyo kon bahin sa salabotan o katakos.”

Apan, nganong daghan kaayo ang nagtuo gihapon nga ang panggawas nga kalainan sa panagway nagkahulogan nga ang mga rasa sa lintunganay managlahi? Sa pagkatinuod, sa unsang paagi nga ang rasa nahimong isyu? Tagdon nato kining mga butanga sa sunod nga artikulo.

[Footnote]