Mga Batan-on Nangutana . . .

Nganong Ako pa may Magbantay ug Bata?

“UNSAY imong bation kon magbantay ka sa imong mga manghod nga lalaki ug babaye?” Gibangon sa Pagmata! kining pangutanaha diha sa ubay-ubay nga mga batan-on. Ang mga tubag nagkalainlain.

“Gusto ko ug gagmayng mga bata,” matud pa sa usa ka tin-edyer nga babaye, “busa kini dili problema.” Ang usa ka tin-edyer nga lalaki nanghambog pa gani: “Gusto ko ang matang sa gahom!” Ang uban, hinunoa, nagpakitag dayag nga pagkadili-gusto​—o kalagot. “Gihimo ko kana tungod kay nahibalo ako nga ang akong ginikanan nagkinahanglag tabang,” nagkanayon ang usa ka batan-ong babaye. “Apan dili ako malipayon niana.” Miingon ang laing batan-ong babaye: “Usahay gusto akong motan-aw ug sine o kaha adunay laing buhaton, apan ang akong inahan moingon, ‘Dad-a ang imong manghod nga lalaki.’ Dili ako gusto niana.”

“Ako bay Magbalantay sa Akong Igsoon?”

Ang kamagulangang anak ni Adan, si Cain, mapasagarong nagbangon niining pangutanaha may labot sa iyang igsoong si Abel. (Genesis 4:9) Ug basin ikaw adunay sama usab nga kalagot kon maoy pabantayon sa imong mga manghod. Nganong ang imong libreng panahon gamiton sa pag-ilis ug lampin o pagtambal sa nasamdang mga tuhod? Sumala sa gipamulong sa usa ka masulob-ong 15 anyos: “Dili lamang kay responsabli ako sa kaugalingon kondili sa pagabuhaton usab sa akong mga manghod nga lalaki ug babaye.”

Si Marna adunay lahi nga reklamo: “Kon kami mangadto sa parke o sa ubang lugar, ako kanunay ang mobantay sa mga bata ug dili ako makalingawlingaw. Daw mabuang ako. . . . Sa dihang akong sultihan si [Mama], siya moingon, ‘Ikaw ang magulang ug ikaw ang magbantay sa mga bata.’ Nasuko ako ug miingon kaniya, ‘Sa akong mga anak, apan dili sa imoha! Ikaw ang adunay mga bata, dili kami. Ikaw ang magbantay kanila.’”​—The Private Life of the American Teenager, ni Norman ug Harris.

Ang imong mga igsoon tingali dili-malipay usab nga ikaw ang nagabantay kanila. Ug basin sila malipay sa pagdaot sa imong maayong mga paningkamot sa pagpatunhay sa kalinaw ug kahusay. “Usahay ako maglagot kon magbantay ako sa akong igsoong babaye ug lalaki,” miadmiter ang usa ka 14 anyos nga dalagita sa Pagmata! “Ang ilang ginahimo! Usahay sila mag-away, ug akong ulangon sila, ug sila moingon kanako, ‘Unsay imong pagtuo sa imong kaugalingon? Dili ikaw si Mama!’ Walay untay kaso kanako kon sayon lang sila nga disiplinahon.”

‘Nganong Ako Man?’

Sa dihang usa ka dakong grupo gipangutana, “Unsang mga buluhaton sa imong hunahuna nga angay himoon sa mga tin-edyer diha sa balay?” ang pagbantay ug bata maoy gilista sa 32 porsiento! Oo, ang responsabilidad sa pagbantay ug bata maoy kamatuoran sa kinabuhi alang sa mga batan-on karong adlawa. Alang sa usa ka butang, ang trabaho sa balay makakapoy, mabudlay nga trabaho alang sa usa ka inahan. Atubangon sa mga amahan ang adlaw-adlawng kalisod sa sekular nga trabaho. Dugang ug dugang mga inahan nagtrabaho usab sa balay ug sa trabaho sa gawas. Sila kasagaran malisdan na kaayo.

Ang usa ka tigbantay ug bata nagapaposible kang mama ug papa nga makapahulay panalagsa. Ug kon sila adunay mga trabaho sa gawas, ang usa ka tigbantay ug bata nagatino nga ang mga bata matagad sa husto hangtod nga ang mga ginikanan moabot sa balay. Tinuod, ang imong mga ginikanan tingali makaarang sa pagsuweldo ug usa ka tigbantay ug bata gikan sa gawas. Apan dili ba sila mobating mas seguro sa kasayoran nga ang ilang gagmayng mga bata anaa sa kamot sa usa ka takos ug mahigugmaong membro sa pamilya?

Tugotan nato, ang responsabilidad sa pag-atiman sa imong mga igsoon nahulog diha sa imong mga ginikanan. (Efeso 6:4) Apan ang imong pagtabang ingong tigbantay ug bata makatabang sa imong mga ginikanan sa pagtuman sa ilang mga katungdanan. Usa usab kini ka paagi sa “pagtahod sa imong amahan ug sa imong inahan.” (Efeso 6:2) Dugang pa, ang pagbantay ug bata maoy maayong pagbansay alang sa pagkahamtong. Ang usa ka batan-ong babaye nakahinumdom nga nagbantay sa iyang mga igsoong lalaki ug sa iyang gamayng batang igsoong babaye samtang ang iyang inahan, usa ka nag-inusarang ginikanan, nagtrabaho ingong silbidora: “Kada adlaw magbantay ako kanila hangtod nga moabot si Mama sa balay. Magbilin siya ug listahan kon unsay akong himoon: ‘Ibitay ang mga senina, hinloi ang balay, magluto ug panihapon.’” Bug-at kaayo kini alang sa usa ka tin-edyer nga babaye! Apan siya miingon: “Sa paglantaw ug balik akong nakit-ang kadto ang pinakamaayong butang sa kalibotan alang kanako. Ako daling mihamtong ug nahimong responsable.”

Lain pay ato, dili binabaye nga magbantay ug bata ang usa ka lalaki. Ang mga lalaki sa karaang panahon sa Bibliya naghimo niana. (Numeros 11:12) Ug si apostol Pablo wala maglantaw niana nga dili dungganon gani gitandi niya ang iyang kaugalingon sa “usa ka nagapasusong inahan.”​—1 Tesalonica 2:7.

Pagbaton sa Usa ka Positibong Tinamdan

Ang pagkondisyon sa imong kaugalingon sa pagkalipay sa pagbantay sa imong mga igsoon, hinunoa, nagkinahanglag panahon. Ang gamay nga pag-indigay usahay makita taliwala sa mga igsoong lalaki ug babaye. Ug kon kanunay ka nga makig-away sa imong mga igsoon, o kon gihunahuna nimong sila maoy badlongong mga bata, hayan malisdan ka sa pagbaton ug positibong tinamdan sa pagtagad kanila. Tingali, makatabang kanimo ang pagpalandong sa pipila ka pagtulon-ang gitudlo sa Bibliya.

Tagda, pananglitan, ang nahitabo sa batan-ong Jose ug sa iyang mga igsoon. Tungod kay si Jose pinangga man sa iyang amahan, ang iyang mga igsoon “naglagot kaniya, ug masuk-anon kanunay ang ilang sinultihan kaniya.” Nan, handurawa, unsa ang gibati ni Jose sa dihang ang iyang amahan miingon kaniya: “Ang imong mga igsoon nagapasibsib sa mga karnero duol sa Sichem, dili ba? Umari ka, ug sugoon ko ikaw ngadto kanila. . . Tan-awa kon maayo ba ang imong mga igsoon ug kon maayo ba ang kahayopan, ug suginli ako.” Ang lokal nga mga pumoluyo tingali nakahinumdom sa pintas nga pagpamatay nga gihimo sa mga igsoon ni Jose mga tuig kanhi sa Sichem. (Genesis 34:​25-31) Makuyaw alang kang Jose ang pag-adto didto! Dili lamang kana, apan ang iyang mga igsoon seguradong masuko sa iyang pagtungha. Apan, tungod sa iyang pagtahod sa iyang amahan ug tim-os nga gugma alang sa iyang mga igsoon, si Jose mitubag: “Ania ako!” ug gidawat ang sugo.​—Genesis 37:4, 13, 14.

Ang dalagitang si Miriam maoy talagsaong batan-on usab. Sa dihang ang Ehiptohanong si Paraon nagplano sa pagpatay sa Hebreohanong mga bata, si Miriam mitabang sa pagpanalipod sa iyang manghod nga igsoong si Moises. Sa dihang ang bata gibutang sa usa ka gamay nga takupis ug gipaanod sa suba nga Nilo, wala lantawa ni Miriam nga ang mahitabo sa iyang igsoon ingong maoy suliran lamang sa iyang mga ginikanan. Wala, apan siya “nagtindog sa halayo aron sa pagtan-aw sa mahitabo kaniya.” Si Miriam nakahimo gani sa pag-areglo sa kaugalingong inahan ni Moises nga maoy moalima kaniya!​—Exodus 2:​4-10.

Oo, dili sama kang Cain, kinsa sa pagkawalay pagbati misalikway sa iyang igsoon, ang mahadlokon-sa-Diyos nga mga batan-on karon naglantaw niana nga usa ka pribilehiyo ug usa ka responsabilidad ang pag-atiman sa ilang mga igsoon​—bisag lisod o hasol. Ang 1 Juan 4:​21 nagaingon: “Ang usa nga nagahigugma sa Diyos nagahigugma usab sa iyang igsoon.” Ug samtang kini aplikado una sa atong espirituwal nga mga igsoon, dili ba tinuod usab kini sa mga tawo diin sama ang atong gipanag-ambitan sa espirituwal ug pisikal nga relasyon?a

Ang imong kabalaka ug interes, ang imong tinguha sa pagpanalipod, ug, labaw sa tanan, ang imong dayag nga gugma sa imong mga igsoon adunay hinungdanong papel sa ilang pisikal, emosyonal, ug espirituwal nga kaugmaran. Labot pa, ang pagbantay sa gagmayng mga bata mahimong usa ka tinuod nga hagit, ug ang umaabot nga artikulo adunay maayong mga tambag sa epektibong pagbantay ug mga bata.

[Mga footnote]

[Kahon sa panid 27]

“Tigulang Na Ako nga Magkinahanglan pag Tigbantay ug Bata!”

Sa dihang gipangutana sa Pagmata! ang usa ka grupo sa mga batan-on kon kanus-a ang usa ka bata gulang na aron magkinahanglan pa ug tigbantay ug bata, ang uban nangagpas nga “11,” “13,” ug, sa katingalahan, bisan “7”! Usa ka batan-ong babaye, hinuon, miingon: “Sa akong hunahuna walay limite sa edad. Segun lang kana sa sukod sa pagkahamtong. Mahimong 15 ka ug bata pa kaayo nga molakaw nga walay mobantay.”

Siyempre, ang pagbanabana sa imong ginikanan sa imong pagkahamtong halayo kay sa imong gihunahuna. Ug ang mga pamilya magkalahi sa pagdala sa maong mga butang. Busa samtang ang uban nimong mga higala mao ang nagapalakaw sa balay kon ang ilang mga ginikanan manan-aw ug sine, maayong antoson na lang nimo ang “kaulaw” kon gipabantayan ka pa. Lisod kini ilabina kon ang nagbatany kanimo maoy imong magulang nga igsoong lalaki o babaye. “Dili ko gusto nga bantayan ako sa akong igsoong lalaki,” matud pa sa batan-ong Alisha. “Dili ko gustong sultihan niya ako kon unsay akong buhaton!”

Hinunoa, ang imong mga ginikanan, naglantaw lamang sa imong kaayohan. Sila nakabasa diha sa mga mantalaan mahitungod sa nagakagrabeng krimen ug pag-abusar sa mga bata, ug sila may maayong katarongan nga mabalaka. Gawas pa, ang pag-inusara diha sa imong kuwarto makahahadlok bisag dili ka moadmiter. “Mahadlok gayod ako nga mag-inusara sa balay,” miingon ang usa ka batan-ong babaye. “Busa matud ko nga mas aayo na lang nga maulaw kay sa malisang.”

Tugotan ta nga may mga panahong pakamenoson sa mga ginikanan ang ilang mga anak. Kon mao kana ang kahimtang, maayo tingaling makigsulti ka sa imong mga ginikanan bahin niini ug pasaligan sila nga makasarang ka ra nga mag-inusara sa balay. Kon ikaw magyawyaw ug magbagolbol, hayan imong nakombinsir sila sa imong kakulang sa pagkahamtong. Apan, kon makigsulti ka kanila bahin sa maong mga butang sa espisipiko​—pananglitan, kon unsaon nimo paggamit ang imong panahon ug sa pagsagubang sa mga emerhensiya​—malagmit imong mapatin-aw kanila ang mga butang sa imong paagi. Kon dili, tingali sa usa ka kasabotan, sama sa imong pag-adto sa balay sa imong higala samtang manglakaw sila, mahimong mahikay.

Siyempre, ang imong mga ginikanan tingali moinsister gihapon nga kinahanglang may magbantay kanimo. Inay lisodlisoron nimo ang imong kaugalingon ug ang magbantay kanimo, lantawa siya nga usa ka temporaryong sumpay sa gahom sa imong mga ginikanan ug paningkamot sa pagkooperar. Unsa na man kon adunay gamay nga pag-abusar sa gahom? (“Pahimuslan ako sa akong igsoong babaye,” bagolbol pa sa usa ka batang babaye. “Ako ang iyang gipatrabaho sa iyang mga trabaho sa balay.”) Ang labing maayo mao ang paghulat hangtod ang imong mga ginikanan moabot ug hisgotan kining mga butanga uban kanila inay magkiglalis pa sa imong tigbantay.