Ang Gahom sa Kamatuoran sa Pagbag-o
“Usa ka kawatan, sayong gibuhian, nakahimog 500 ka pangawat sulod sa pito ka bulan. Usa ka manglulugos, gibuhiang upat ka tuig nga sayo una pa matapos ang iyang kinaubsang 10 ka tuig nga sentensiya, nanglugos ug gipatay ang usa ka babaye. Usa ka giparol nga mamumuno milungkab ug duha ka balay ug mipatayg tulo ka tawo.”—Reader’s Digest, Nobyembre 1990.
“Duolan sa 63 porsiento sa mga piniriso nga gibuhian gikan sa mga bilanggoan tungod sa grabeng mga krimen gidakop pag-usab tungod sa dinagkong salaod sulod sa tulo ka tuig, matud pa sa Departamento sa Hustiya diha sa usa ka pagtuon nga gibutyag karong adlawa.”—The New York Times, Abril 3, 1989.
“Ang tumong sa prisohan ingong dapit diin ang mga kriminal mabag-o yanong dili tinuod. Ang mga bilanggoan maoy kombinasyon sa ‘bodega’ ug ‘tunghaan sa krimen.’”—Sunday Star sa Toronto, Marso 20, 1988.
Ang guwardiya sa karsel sa Rikers Island, usa ka bilanggoan sa Siyudad sa New York, miingon: “Usa ka bata ang miabot dinhi, disinuybe anyos, siya ang tigbantay sa panahon sa tulis. Iniggawas niya dinhi, dili na siya tigbantay. Sa sunod higayon, siya na ang mokablit sa posil.”—New York nga magasin, Abril 23, 1990.
“Ang mga ganghaan sa bilanggoan sama rag pultahang nagaliyoliyo: duolan sa duha-sa-ikatulo sa tanan nga gihukmang sad-an ang madakpan pag-usab sulod sa tulo ka tuig human sila buhii.”—Time nga magasin, Mayo 29, 1989.
WALAY usa sa itaas ang balita. Karaan na kini nga sugilanon: Ang mga bilanggoan dili makapabag-o. Ang kamatuoran hinuon. Usa ka pananglitan: si Ron Pryor.
Sugdan ni Ron ang matag adlaw pinaagi sa pagbasa ug teksto sa Bibliya uban sa iyang pamilya. Ang iyang kaminyoon malinawon ug mahigugmaon. Ang balay hapsay ug hinlo. Ang ilang duha ka anak maayong mga estudyante—walay migamit ug droga, walay alkoholikong ilimnon, walay mga suliran. Sa pagkakaron atua sila sa gawas ug nakig-ambit sa Kristohanong mga kalihokan. Si Ron ug ang iyang asawa, si Arlynn, puliki sa ilang komunidad sa paghimog buluntaryong buluhaton ingong mga Kristohanon. Mapuslanong mga kinabuhi sa pag-alagad sa uban.
Apan, sa miaging 1970 si Ron Pryor napriso nga nagpaabot ug husay tungod sa pagpatay. Nakaplagan siya nga sad-an, gisilotan, ug nagsugod sa iyang sentensiya diha sa mga bilanggoan alang sa grabeng mga sala. Kadto mao ang kataposan sa hataas nga karerang kriminal nga naghatod kaniya balik-balik sa prisohan. Apan pasagdi nga isugid ni Ron ang iyang kasaysayan.
“Ang unang ‘pagkapriso’ nga akong nahinumdoman mao nga gihikot ako diha sa hayhayan. Sa tres o kuwatro anyos pa ako, daw gusto gayod akong maglaaglaag. Mosuroy ko, unya masaag, makit-an sa polis ug iuli sa balay. Sa kataposan, miingon ang akong inahan nga kon dili ako mohunong, iyang tawgon ang sagopanan sa mga ilo aron kuhaon ako ug prisohon didto. Milingkod ko sa nataran nga naghilak, naghulat nga moabot sila. Wala sila moabot. Hinunoa, gihikot ako sa akong inahan sa hayhayan.
“Sa nagdako ako, kanunay akong maapil sa kagubot, ug ang kabangis maoy akong tubag sa matag suliran. Nalibog ako, nakabsan sa paglaom ug mibating sinalikway. Wala akoy kaamgohan kon unsa ang matarong ug daotan. Gitugotan ko ang akong pagbati, dili ang konsensiya, nga maoy mogiya kanako. Sa eskuylahan, papasaron ako sa usa ka grado ngadto sa lain tungod kay malipay ang mga magtutudlo sa pagdispatsar kanako. Miundang ako sa septimo grado ug milayas. Nahaipon ako sa dili-maayong mga kaubanan, ug matuod sa pasidaan sa Kasulatan, giyudyud ako niini ngadto sa mas grabeng suliran.—1 Corinto 15:33.
“Ang mga tunghaang pangreporma maoy kapuli sa higot sa hayhayan. Wala ako mareporma pinaagi niini. Molayas ako ug madakpan. Samtang milayas gikan sa usa ka tunghann sa Virginia, gikawat nako ang usa ka pick-up nga trak ug nadakpan. Miatubang sa huwes nga ginganlag Jenkins sa sumbong nga pagpangawat ug sakyanan, akong nadiskobrehan nga trak diay ni Jenkins ang akong gikawat! Ako 16 anyos lamang, apan ako gideklarar ingong dili-mapanton ug gihusay ingong usa ka hingkod. Gibilanggo ako sulod sa duha ka tuig.
“Sa dihang gibuhian ako sa prisohan ug sa akong panuigong 20 kapin, nakabaton akog motorsiklo. Nabihag ako sa pagbati sa gahom nga gihatag niini kanako, apan kulang pa kadto. Miapil ako sa mga Pagan—usa ka gang sa mga motorsiklista nga kanunay mangitag gubot, gusto ug away kanunay. Mihaom gayod ako niining pundoka.
“Sa ulahi, nahimo akong drayber sa trak ug nanghakot ug mga produkto gikan sa Florida. Dili na ako aktibo uban sa mga Pagan, apan sa nakaagi ako sa Virginia sa maong panahona, sa 1969, akong nahibalag ang pipila sa akong daang mga higalang Pagan. Nagsadya kami—nag-inom-inom ug isog nga ilimnon, ug migamit ug mga droga. Dihay miulbo nga kagubot, migrabe kini, ug samtang naglamoklamok nga midako tungod sa alak ug mga droga, giposil ko ug namatay ang usa ka tawo. Dugang bunga tungod sa daotang panagkauban! Sa ulahi, giimbestigar ako sa duha ka sekreta ug miangkon ako sa pagpatay. Tuig 1970 kini.
“Didto ako sa bilanggoan nga nagpaabot ug husay ug usa gihapon ka bangiitang manggugubot. Pananglitan, usa ka buntag niana miabot ang usa ka sinaligan nga piniriso nga nagdalag kape. Sagad hatagan ka nilag dugang tasa sa kape nga imong imnon sa ulahi. Niadtong buntaga, akong gipatungod ang akong ikaduhang tasa diha sa termos, apan miingon siya, ‘Walay dugang.’ Akong gisabot kadto nga gusto niyang ihatag kini sa lain. Busa miingon ako, ‘Kulang diay kamo ug kape karong buntaga, ha?’ Siya mitubag, ‘O.’ ‘Nan, iuli nako ning ako.’ Giyabo nako kadto sa iyang nawong. Misangko ko sa bartolina.
“Busa naglibotlibot ako didto sa dos medya por tres metros nga selda nga walay bintana. Sa unang higayon sa akong kinabuhi, nagsugod ako sa pagpalandong. Ang mga pangutana nagsugod sa pagtungha. ‘Nganong gubot kanunay ang akong kinabuhi? Nganong kanunay akong sulod ug gawas sa bilanggoan? Nganong ania ako niining bangaga? Nganong nabuhi ako? Ngano? Ngano? Ngano?’ Nagsigig abot ang mga ngano apan walay mga tubag. Unya miingon ako sa akong kaugalingon: “Hangtod dinhi na lang ako. Wala nay laing kaadtoan pa. Gawas—gawas lang kon dunay Diyos—usa ka Diyos nga nakakita kanako, nahibalo nga naglungtad ako, makasabot kanako—kay ako mismo wala gayod nakasabot! O Diyos ko, kon naglungtad ka, kon nakaalinggat ka kanako, kon may mahimo ako—sultihi lang ako, bisag unsa!’
“Dihay Bibliya sa akong nahimutangan. Naghunahuna ko, ‘Mao kanay sinugdanan.’ Misugod ako sa pagbasa. Wala akoy nahinumdoman sa akong gibasa. Ang mahinumdoman ko lang nga gibasa nako kadto, nga walay nasabtan. Sa wala pay semana, gibalik ako sa selda. Ang usa ka selda bukas, bakante ang duha ka katre niini. Gibutang nila ako didto, ug duha ka adlaw sa ulahi ilang gipasulod ang laing bilanggo uban kanako. Nagbasa ako sa Bibliya niadtong tungora, nakigbisog nga masabtan kini. Iyang nakita nga nagbasa ako ug nangutana: ‘Buot ba nimong makasabot sa Bibliya?’ ‘Oo!’ ‘Hatagan ko ikaw ug libro nga makatabang nimo.’ Iyang gikontak ang usa sa mga Saksi ni Jehova—nga niadto nakigtuon sila uban kaniya—ug wala madugay iya akong gihatagan ug basahon nga may ulohang Ang Kamatuoran nga Motultol sa Kinabuhing Dayon. Hulyo kadto sa 1970.
“Misugod ako sa pagbasa, ug gibasa nako kadto sa sinugdanan hangtod sa kataposan. Wala nako masabti ang tanan, apan makataronganon kini. Dihang miabot ang mga Saksi ni Jehova ug nakigtuon uban kanako, ang tanang mga pangutana nga akong gipangutana sa akong pagkabartolina sunodsunod nga natubag. Sa unang higayon sa akong kinabuhi, nakabaton akog pagsabot kon unsa ang matarong ug daotan. Sa dugang nakog kaon sa espirituwal nga pagkaon, dugang akong nahisama ‘kanila kinsa kansang salabotan nabatid pinaagi sa pagbinansay sa pag-ila sa matarong gikan sa daotan.’ (Hebreohanon 5:14) Milihok ang akong konsensiya, nabuhi kini!
“Kining kalit nga pagkadangat sa kamatuoran sa Bibliya maoy nakahatag dakong kausaban sa akong panghunahuna. Akong nabasa ang libro sa 24 oras. Sa usa lang ka gabii nabag-o ako. Desidido ako nga ipakita sa akong kaubanang piniriso ang mga kamatuoran nga akong nakat-onan. Abi nakog ang tanan maikag niini sama kanako. Apan wala diay. Problema ako sa ubang mga piniriso kaniadto; karon labaw ako nga tinubdan sa kapikal—nga wala palandonga sa uban nga mahitabo! Apan dihang ang mga Saksi ni Jehova padayon sa pagduaw sa bilanggoan aron makigtuon kanako, nahimong mas mataktikanhon ako sa akong pagsangyaw.
“Mihimo akog daghang kausaban, ug sa duha ka bulan nahimo akong sinaligan. Ila gani akong tugotan sa paggawas, nga wala gayod mahitabo niadto tungod sa akong miaging rekord ug kon nganong atua ako didto. Ang mga prinsipyo nga akong nakat-onan gikan sa Bibliya miepekto kanako. Ang mga tubig sa kamatuoran mihimo sa ilang buluhatong pagpanghinlo, sama sa gibuhat niini sa adlaw sa mga apostoles. Ang gahom niini nga mopabag-o gipakita diha sa 1 Corinto 6:9-11, nga mosunod:
“‘Unsa! Wala ba kamo mahibalo nga ang mga dili matarong dili makapanunod sa gingharian sa Diyos? Ayaw kamo pagpalimbong. Walay mga makihilawason, o mga tigsimba ug mga diyosdiyos, o mga mananapaw, o mga lalaki nga gihuptan alang sa dili kinaiyanhong katuyoan, o mga lalaki nga modulog sa mga lalaki, o mga kawatan, o mga dalo, o mga palahubog, o mga tigpasipala, o mga tulisan, nga makapanunod sa gingharian sa Diyos. Ug kaniadto ang uban kaninyo mga ingon niini. Apan kamo gihinloan na.’
“Miabot ang panahon nga gihusay ako. Ila akong gisentensiyahan ug 20 ka tuig tungod sa pagpatay. Niadtong 1971, gidala ako sa binantayan pag-ayong bilanggoan. Didto napadayon ang akong pagtuon uban sa mga Saksi ni Jehova. Nausab pag-ayo ang akong kagawian. Wala madugay dinhi ning bag-ong bilanggoan, ila akong gihimong sinaligan ug misugod sa paghatag kanakog mga bakasyon. Diha sa usa niini, akong gipangutana ang Saksi nga akong gipuy-an: ‘Unsay nakapugong sa akong pagpabawtismo?’ Nagpakisayod siya sa lokal nga kongregasyon ug ang tubag: ‘Wala.’ Busa sa 1973, sa sayong kagabhion, gibawtismohan ako diha sa lim-aw nga imnanan sa mga baka sa baol nga dili layo. Miampo ako sa dayong paghituslob sa tubig, sanglit mao man kanay gibuhat ni Jesus dihang gilusbog siya sa Subang Jordan ni Juan Bawtista.
“Human niadto, tulin ang akong espirituwal nga pag-uswag. Nagpalista ako sa Tunghaan sa Teokratikanhong Ministeryo nga gidumala sa lokal nga kongregasyon—mitambong nga dili lawasnon, siyempre. Gihatagan akog mga bahin sa tunghaan ug giteyp nako ang akong mga pakigpulong, ug ilang ipatokar didto sa kongregasyon. Ang magtatambag sa tunghaan mopadala nakog balik ug mga tambag kon unsaon nako pag-uswag. Dunay among senemanang tigom sa bilanggoan diin ang ubang mga binilanggo gidapit sa pagtambong.
“Sa tanang panahon niini nagsige akog dugang ug daghang mga kasulatan sa akong kahibalo sa Bibliya. Sama kinig mga batong tikanganan nga nagatultol kanako sa paggawas sa lamak sa daotang mga buhat nga maoy naandan sa dakong bahin sa akong kinabuhi, hangtod nga akong napabilhan ang kausaban nga gihisgotan ni apostol Pablo diha sa Colosas 3:9, 10: ‘Hukasa ang daang pagkatawo uban sa mga naandang gawi niini, ug sul-obi ang inyong kaugalingon sa bag-ong pagkatawo, nga pinaagi sa tukma nga kahibalo ginabag-o sumala sa dagway sa Usa nga naglalang niini.’
“Sa 1978 taliabot niadto ang ikatulong husay atubangan sa hunta alang sa parol. Duha ka higayong wala ako hatagig parol tungod sa kabug-at sa mga krimen nga akong nahimo. Niining higayona ang hunta nakadawat ug duolan sa 300 ka sulat gikan sa mga Saksi ug sa uban pa nga nagpamatuod sa kausabang akong nahimo.
“Dihang misanag ang higayong buhian, naghunahuna ko sa posibilidad nga magminyo. Si Arlynn, usa ka biyuda nga may duha ka anak, maoy usa ka Saksi nga tigsulat kanako matag karon ug unya sa napriso pa ako. Giduaw niya ako uban sa iyang duha ka anak nga lalaki. Nahigugma ako kaniya ug siya kanako. Gibuhian ako sa Pebrero 1, 1978. Nagpakasal kami Pebrero 25, 1978. Karon, 13 ka tuig na ang milabay, malipayon gihapon kaming minyo. Ang usa sa among anak nga lalaki minyo na ug aktibo ingong usa sa mga Saksi ni Jehova. Ang laing anak nga lalaki bug-os-panahong nagtrabaho sa hedkuwarter sa mga Saksi ni Jehova sa Brooklyn, New York.
“Gitubag ang akong mga pag-ampo. Mapasalamaton ako sa mga igsoong lalaki ug babaye nga matinabangon kaayo kanako. Utang nako ang tanan kong kalipay sa malipayong Diyos, si Jehova.—1 Timoteo 1:11.
“Apan, gibasolan ko ang akong nangaging mga kasal-anan. Magapanumdom ako sa kagahapon nga may dakong kaligotgot sa akong mangil-ad nga batasan niadto. Nakaampo ako sa daghang higayon kang Jehova nga pasayloon ako, ug akong gibati nga iya akong gipasaylo. Nanghinaot usab ako nga kadtong akong gipasipad-an kaniadto makapasaylo kanako. Ug labinang nanghinaot ako nga banhawon ni Jehova ang tawo nga akong gipatay ug makabaton siyag higayon nga mabuhi sa walay kataposan diha sa Paraiso sa Diyos dinhi sa yuta. Kana mopabug-os sa akong kalipay!”
Ang dili mahimo sa mga rehas sa bilanggoan ug sa bartolina nahimo sa kamatuoran sa Bibliya. Kini nakahimo kang Ron Pryor sa paghukas sa daang kriminal nga pagkatawo ug iyang gisul-oban ang iyang kaugalingon ug bag-ong Kristohanong pagkatawo. Ngano? Tungod kay “ang pulong sa Diyos buhi ug nagahatag ug gahom,” apil sa gahom sa pagbag-o.—Hebreohanon 4:12.
[Blurb sa panid 11]
Ang pick-up trak diay ni Huwes Jenkins ang akong nakawat!
[Blurb sa panid 12]
Dihay Bibliya sa bartolina. Misugod ako sa pagbasa niini
[Blurb sa panid 12]
Ila akong gisentensiyahag 20 ka tuig tungod sa pagpatay
[Hulagway sa panid 13]
Si Ron Pryor ug iyang asawa, si Arlynn, karon