Okavango​—Paraisong Disyerto sa Aprika

Sinulat sa koresponsal sa Pagmata! sa Habagatang Aprika

ANG lingin nga kahayag nga gikan sa lamparang gasolina mihatag ug diyutayng kahupayan samtang ang panon sa mga elepante hilom nga naglihok sa kangitngit palibot kanamo. Ang ilang halawom nga pagginhawa ug ang kanaas sa mga sanga nagpadayag sa ilang pagkaanaa. Samtang nagkalawom ang gabii sa hilom nga Aprika, kami nahibalo nga kapin sa usa ka parisan sa mga mata ang naniid kanamo.

Ang Disyerto

Ang among sakyanan naungot sa lapok diha sa Wawang Okavango​—usa ka talagsaon tubigong lugar nga kalit mosugod ug kalit nga matapos, diha sa halapad nga kabalasan sa Kalahari Desert sa amihanang Botswana. Bisag sama sa gidak-on sa Amihanang Irlandia, ang wawa gamay kaayo kon itandi sa 260,000 kilometro kuwadrado nga walay-dalan, awaaw nga Kalahari. Dihang migikan sa utlanan sa Habagatang Aprika, naglisod kami sa pagbiyahe diha sa 600 kilometros sa tunokon nga kalibonan, kasagbotan, ug kaasinan nga nagpadagan sa gikusgong 20 kilometros por ora. Ang pagkirawkiraw lamang sa kapunawpunawan ang makita.

Sa ikaupat ka adlaw, usa ka talagsaong panagway ang mitungha. Ang langit nagkaasol sa iyang kahayag. Sa dapit sa unahan adunay tubig. Daghan kaayong tubig! Usa ka sangkad nga kalamakan nga daw mga tudlo sa usa ka higanteng kamot naghimo sa ugang disyerto nga usa ka lunhawng hardin. Sugod diha sa itaas nga bukid sa sentral Angola, ang Okavango River nag-ikis-ikis sa usa ka libo unom ka gatos ka kilometros sa Aprika, sa pagpangitag dagat. Apan kaanugon, kay ang suba mahubas diha sa hawan kaayong Kalahari. Ugaling, sa dili pa kini bug-os mahubas, ang karaan na nga suba naghatag kinabuhi sa usa ka talagsaong sistema sa ekolohiya.

Ang Wawa

Sa kagubot, ang tubig nagaawas ibabaw sa balason nga salog nga napormag nagsinalapid nga mga kanal-kanal, kurbadong mga lanaw, ang mga agianag tubig nakoralag mga papiro. Ang mga kahoy ug mga tanom nga nagkalainlain ang mga porma ug kolor nakakuha sa among pagtagad. Ang palwang garing, ihalas nga kahoyng igos, ebano, ug mga sausage tree naglinya sa daplin sa wawa. Ang buffalo grass, mga water lily, ug ang mga bulak nga moradong pula nagkatag nga nagsala sa kahayag sa buntag nga tingtugnaw. Apan sa Aprika gihapon kini, ug sa di-magdugay bation mo ang naglagiting nga kainit sa adlaw. Ang kahayay makaplagan diha sa banikanhon nagpundok nga kalasangan sa tag-as nga kahoyng mopani. Kining mga kahoya ang nagpaposible sa pagtaak sa kamingawan, kay ang nagtabyogtabyog, nag-igot-igot nga taytayan nga batang mao ray among kalangkitan sa kalibotan sa gawas.

Mga Pomuluyo sa Wawa

Nadani kami sa nagkadaiyang mga pomuluyo sa wawa. Human sa palanas nga disyerto, daw malipayon ang espiritu sa palibot samtang ang tanang linalang nagluksolukso ug naglunang nga way pagtagad sa ugma. Nanambok tungod sa daghang pagkaon, 30 ka hipopotamus mitan-aw kanamo nga may nagluhang mga mata. Ang ilang dali, lalom nga pangusmo nagpasidaan kanamo sa dili pagpanghilabot sa ilang mapatuyangong paagi sa kinabuhi. Gisikaran sa panon nga kapig usa ka gatos ka elepante ang abog nga tungod niana daw gidulaan ang among mga mata sa nagsayaw nga sidlak sa kahayag.

Sa gidaghanon sa mga hayop, ang Wawang Okavango makapahingangha. Kawhaan ka libong kabaw, nga nagpanon nga may gidaghanong 200, matagbawong nanibsib sa kasagbotan sa daplin. Usahay ang kahilom matugaw sa mga manunukob​—leyon, leopardo, hyena, ug ihalas nga iro. Ang pagkatugaw di-magdugay, ug sayo sa buntag, ang mga buwitre lamang nga naglupadlupad ang mopaila kanimo nga may usa ka hayop ang napatay didto sa miaging gabii.

Ginaduso sa mga balay sa anay ang yuta sa wawa nga mahimong dakong bungdo. Inigtaas sa tubig sa Okavango, kining nagbungdo nga mga balay sa anay mahimong tabunok nga mga isla. Ang nagkadaiyang matang sa osa nakakitag dalangpanan diha sa malinawong kasegurohan niining nagkatag nga isla sa wawa​—ang sassaby, wildebeest, kudu, lechwe, roan, ug ang talagsaong sitatunga. Kining maulawong laki nga antelope magtagotago diha sa mga tangbo ug talagsa ra nga panimpalad sa gawas. Sa bisan unsang timaan sa kapeligrohan mokanaog dayon siya sa tubig, nga ilong lamang ang magsiwil aron makaginhawa.

Tubig​—nagahatag ug kinabuhing tubig! Ang Wawang Okavango dili gayod usa ka mainit-init nga kalamakan. Ang eksplorador ug misyonaryong doktor nga si David Livingstone, nga nakataak niining dapita niadtong 1849, miingon: “Kami nahiabot sa usa ka dakong sapa . . . Nangutana ako kon diin kini gikan. ‘Oh, gikan sa nasod nga daghan ug mga suba . . .’ Nakakita kamig tubig nga tin-aw kaayo, bugnaw ug hanglas . . . ug maoy among nahunahunaan ang niyebeng nangatunaw”! Daghan kaayo ang tilapia ug tiger fish nga nahimong kalan-on sa mga pomuluyo sa wawa sa Aprika.

Wala kaayoy kausaban sa katuigang nanglabay, ug mopatim-aw nga ang pagkaadunay tsetse fly ug lamok milampos sa pagpalayo sa tawo gikan sa pagdaot niining paraiso sa ihalas nga kinabuhi. Ang Bushmen sa suba niadto mao ang tinuod nga mga agalon sa Okavango. Sa ulahi sila giduyogan sa mga tawong baYei. Bulahan ka kon makakita ka gihapon niining hanas kaayong mga sakayanon nga nagtukod ug tukon sa ilang mekoro (bangka) inigsalop sa adlaw. Sila dunay karaang panultihon: “Siya nga nagtukod sa iyang tukon nga lalom kaayo magpabilin uban niana”! Inigtan-aw nimog balik, mawagtang na sila sa tagong mga agianan diha sa mga tangbo.

Ang Okavango maoy paraiso usab alang sa gustog mga langgam. Gihimo sa gatosang mga espisye ang wawa nga maoy ilang pinuy-anan sa labing menos sa usa ka bahin sa tuig. Inigkagabii ang kusog nga pagbakho motultol kanimo ngadto sa tagsaong mangingisdang kuwagong Pel, nga mangisda sa gabii. Sa adlaw ang nanuhotsuhot, tagning nga singgit sa agila sa dagat moangay sa honi sa mga kalaw. Dunay gagmayng mga gangsa, Goliat nga talabong, sacred ibis, ug maayog pamesting lily trotters. Ang panagkadaiya walay kataposan. Gikan sa bantaaw nga luna, ang balaanong tan-awong marabou storks nga nagbesti nga maorag tighikay sa lubong daw may nagsigang mga mata nga wala mouyon sa kasadyang nahitabo.

Gipaaninag sa tubig ang pagsalop sa adlaw sa Aprika nga maorag tubig kini nga kalayo, nga hinayng gidala sa pagpahulay ang laing adlaw niining paraisong disyerto. Gikan sa usa ka dapit sa mga lanaw, ang masadyang musika sa kalimba (piano sa Aprika) nadala sa huyohoy sa hangin. Ang zebra, giraffe, ug elepante nanggawas gikan sa kasagbotan aron tagbawon ang ilang kauhaw nga nagtapad.

Hangtod Kanus-a Kini Maglungtad?

Ang abog ug singot nagtulo sa among mga lawas samtang among gipulihan ang ehe sa among Land-Rover. Ang balas nga ingon ka pino sa pulbos nakasulod sa mga ligid hangtod sa mga yantas. Busa naputol ang ehe. Uban sa makalipay nga tunog, ang bag-ong ehe napahimutang sa puwesto.

Tungod kay nagdali sa pagtrabaho, ang nag-alirong nga mga elepante wala makabalda kanamo, ni sila daw nahadlok. Kini nagpahunahuna kanamo sa panahon nga ang tawo ug mga hayop maglungtad pag-usab diha sa hingpit nga panag-angay. (Genesis 2:19; Isaias 11:6-9) Ang among gimahayan lamang mao nga sa dili madugay kami mosugod na usab ug agi sa taas, abugon nga pagbiyahe sa pagpauli.

Apan, sama sa ubang matahom nga mga dapit sa yuta, dunay nagatubong kabalaka bahin sa epekto sa tawo ug sa iyang modernong paagi sa pagpangayam. “Tuig-tuig,” misulat si Creina Bond diha sa librong Okavango​—Sea of Land, Land of Water, “8,000 ka hayop ang ginapatay sa Wawa sa 1,300 ka tribonhon ug 200 ka mangangayam alang sa kalingawan.” Labot pa, ang ubang tawo nagplano sa paghimo sa mga tubig sa Okavango nga magamit sa tawo.

Bisan unsa pay buhaton sa tawo, kami masaligon nga ang Maglalalang niining katingalahang mga butang motuman sa iyang katuyoan alang sa tibuok yuta nga himoong paraiso. Dayon, ang kamadanihon unya niini mosamot pa, kay “ang kamingawan ug mamala nga yuta magmasadya ug mamulak ingon sa rosas. Ug ang nakapagba nga yuta mahimo nga usa ka linaw sa mga tangbo, ug ang giuhaw nga yuta magatubod sa tubig.”​—Isaias 35:1, 7.

[Mapa/Mga hulagway sa panid 24, 25]

(Alang sa aktuwal nga pagkahan-ay, tan-awa ang publikasyon)

ANGOLA

ZAMBIA

ZIMBABWE

NAMIBIA

BOTSWANA

SOUTH AFRICA

ATLANTIC OCEAN

INDIAN OCEAN