Ang mga Tigkulit-ug-Kahoy sa Kavango
Sinulat sa koresponsal sa Pagmata! sa Namibia
UNSAY nahitabo? Nakurat, ako milingkod. Adunay nakapukaw kanako. Sa kabalaka, mitan-aw ako sa kagabhiong Aprikanhon. Ang nakita ko lamang mao ang mga bitoon nga nagapangidlap nga masanagon diha sa mga sanga sa kahoy nga camel-thorn.
Unya akong namatikdan kini—paminawa! Ang kahilom!
Ang mga tambol mihunong. Sa tibuok gabii, ang nagdaguhob nga tom-tom-te-tum-tum nahimong pangikog nga tingog tali sa ubang mga tingog sa lugot sa Aprika, apan karon sila mihilom. Kini makapanglimbawot sa balhibo sa sinugdan. Unya ang naandang mga tingog sa kagabhion ang madunggan na usab. Ang alingisngis sa mga gangis ug ang hinadyong sa mga lamok, ang hinagiyong, tuwit-tuwit, hagonghong ug ugong sa daghan kaayong mga insekto nga nanagduyog sa musika diha sa tropikal nga kagabhion. Ako karon bug-os nang nakamata. Ako naghigda nga naghunahuna bahin niining maanindot nga mga tambol ug nagtan-aw kanila nga gikulit.
Ang akong asawa ug ako natulog sa among trailer diha sa daplin sa Subang Okavango. Kami nagduaw sa kongregasyon sa mga Saksi ni Jehova sa Rundu, usa ka balangay sa patigayon sa Lalawigan sa Kavango diha sa amihanang-sidlakan sa Namibia sa utlanan sa Angola. Diha sa among pagpaingon sa kalugotan, kami naikag kaayo sa mga gam-anan diha sa hawan sa gawas, diin ang mga tigkulit-ug-kahoy nagkapuliking nagsapsap ug nagtaghoy, nanilsil ug namutol, nanggabas ug nagliha sa mga punoan sa kahoy.
Lakip sa mga kinulit mao ang mga maskara nga gamiton diha sa seremonyal nga mga sayaw ug usab mga “timaang mga poste” nga ibutang sa gawas sa baryo diin may mga tawong masakiton. Kini maong mga maskara nagsilbing pasidaan sa mga bisita ug sa pagbugaw sa daotang mga espiritu. Bisag daghan ang gianindotan sa mga maskara, ang mga Kristohanon sa Kavango wala magbaton kanila sa ilang mga balay tungod kay kini may koneksiyon sa daotang mga espiritu. Busa maayo ang pagtan-aw nga daghang mga butang wala na kulita diha niini nga mga maskara, apan ang tanang matang sa geometrikong mga desinyo gigamit na karon alang sa adorno.
Ang kahoy nga gigamit maoy teak. Ikasubo nga kining matahom nga kahoy nagakanihit na sa Kavango. Sa malaomon, dugang pagtagad ang gihatag sa pagtanom ug bag-ong mga kahoy, kay mokabat man ug 50 ka tuig nga sila mogulang. Ang kahoy adunay maanindot nga grano, nga may sanag ug dulom nga mga bahin, nga maayo kaayong pagkaluta diha sa mga kinulit. Maayong kahoy ang pilion ug unya putlon o sunogon duol sa punoan. Dayon kini goruyon ngadto sa gam-anang payag, diin kini gabson nga lingin o tinabla, depende sa arte sa butang nga pagahimoon.
Usa ka Gabsanan Diha sa Lasang?
Nagtan-aw sa mga tigkulit diha sa usa sa gam-anang mga payag, akong namatikdan ang pipila ka hamis nga pagkagabas nga mga kahoy diha sa usa ka suok. Ako naikag kaayo kon giunsa kini pagputol, sanglit wala may gabsanan o koryente diha sa lasang. Akong gipangutana si Joakim, nga nagsalsal diha sa usa ka barel.
“Abi nimo, Tatekulu [Tigulang],” siya miingon, “dali ra kaayo. Among itulod ang kahoy pabanday sa lungag. Mokanaog si Jonas diha sa lungag, ug ako magbarog sa ibabaw, sa punoan sa kahoy. Birahon ni Jonas ang gabas pailalom sa lungag, ug unya ako kining birahon paitaas. Kami padayong magbinirahay. Sa dili madugay matapos namo ang paggabas sa kahoy, ug unya kami aduna nay mga tabla.”
“Apan segurado,” ako miingon, “kana langan kaayo, ug unya kamo kapuyon kaayo.”
“Dili, Tatekulu, dili kaayo. Ang adlaw mosubang ug kami motrabaho. Ang adlaw mosalop ug kami mopahulay. Ugma ang adlaw mosubang na usab. Hangtod sa sunod nga adlaw, ug sa sunod. Daghang mga adlaw, daghang panahon. Panahon sa pagtrabaho ug panahon sa pagpahulay.”
Mga Taksi sa Okavango
Mga taksi sa kinatung-an sa kalasangan sa Aprika? Oo, apan dili kini mga taksi sa New York City ni mga richsha sa Yangon. Ang mga tawo sa Subang Okavango adunay laing matang usab sa kinulit. Ang mga taksi sa Okavango mao ang mawato, o mekoro nga maoy ilang pagtawag diha sa ubos-ubos sa suba. Adunay mga bangka, nga kinulit gikan sa gahing punoan sa mga kahoy.
Abi god nimo, ang Subang Okavango nagporma sa amihanang utlanan tali sa Kavango ug sa Angola ug maoy pinakamadali nga pagbiyahe—paibabaw, paubos, o patabok sa suba. Kon paibabaw man ugaling ngadto sa Owambo, paubos sa Botswana, o tabok sa Angola, ang mawato, o mga taksi sa tubig, makabiyahe niining haywey sa tubig bisan diin sa mga utlanan o hinimog-tawo nga mga utlanan.
Apan, adunay duha ka molupyo sa suba nga kinahanglang tahuron gayod sa mga pasahero sa wato (pangusahan). Bisan pa sa pagsugok sa tawo sa ilang kinaiyanhong pinuy-anan, makita gihapon ang mga buaya ug ang hipopotamos —ug gikahadlokan! Kaniadto, dihang ang usa ka wato nalunod duol sa Rundu, ang usa ka alaot nga pasahero nga hilabihan kaayo ka hinay wala makaabot sa daplin. Siya gipatay sa usa ka buaya!
Mahitungod “sa ginoo sa suba,” ang hipo, ang pasidaang ngulob, bisag layo, makapadalidali sa mga magbabangka sa pagpadaplin sa suba hangtod nga siya segurado nga hilwas nang motabok. Siya nahibalo nga sayon rang panghiton sa makalilisang nga mga ngipon ang wato.
Apan ang mga taksi dili limitado sa pagbiyahe sa tubig. Sa dihang ang wato, o mokoro, magkadaan, ug motungha ang dako ug peligrosong mga liki, kini hunongon na sa pagserbisyo sa tubig aron himoong balsa sa mamala o treyler. Daghan kaayong daang mga bangka ang among nakita, nga habog nga gikamada tapad sa mga kahoy o mga baligya gikan sa duol nga tindahan, gikaw-it sa likod sa mga baka o sa mga asno ug hinayhinay nga giguroy o gipadailos sa humok nga mga balas sa Okavango.
Kining maong mga taksi sa Kavango, nga karon nasangkapan sa kasaligang usa-ka-asno nga puwersa, makahatod ug mga baligya ug mga tagana diha sa mga lugar diin ang moderno daghang kabalyos nga mga sakyanan maungot diha sa baga nga balas. Kinaraan? Tingali. Mabudlay? Tingali. Langan? Oo, sumala sa gihunahuna sa uban. Apan ang Aprika maoy yuta nga ang panahon walay pagkatapos! Sumala sa giingon ni Joakim nga tigkulit-ug-kahoy: ‘Ugma mosubang na usab ang adlaw. Adunay daghang mga adlaw.’
Busa, kini mao ang mga tigkulit-ug-kahoy sa Kavango. Pagkamakapalipay nga ipakig-ambit uban kanila ang mensahe sa kalinaw nga moabot pinaagi sa Gingharian sa Diyos! (Mateo 24:14) Ang patuotuo kaylap diha sa daghang mga tribo, apan ang mga binhi sa kamatuoran sa Bibliya nakagamot.
Sa miaging tulo ka tuig dihay 23 ka bawtismadong mga Saksi sa Kongregasyon sa Rundu. Sila nagtigom sa gamay nga Kingdom Hall nga kahoy ang mga bungbong ug ubos nga pagkaatop nga sin. “Kon magdasok kini makaarang ug 40 ka tawo,” nahinumdom si Christo, usa ka nagapanaw nga magtatan-aw sa mga Saksi ni Jehova, “apan 56 ang miabot sa pagpamati sa pakigpulong publiko. Kini maoy usa ka tropikal nga rehiyon sa Aprika, ug moinit ug umogon kaayo. Ang akong polo nagbasa sa singot samtang gihatag ko ang pakigpulong. Diha sa naghuot gamay nga Kingdom Hall, dili gayod komportable ang pagsul-ob sa usa ka diyaket.”
Bisan pa niining dili maayong mga kahimtang, ang gidaghanon sa interesadong mga tawo nga mitambong sa mga tigom nagpadayon sa pag-uswag. Busa ang mga plano sa pagtukod ug mas dako ug mas maayong tigomanan maoy dinalian. Ang usa ka lokal nga Saksi malulotong nag-amot ug yuta alang niini nga katuyoan.
Ang mga Saksi gikan sa ubang bahin sa Namibia ug Habagatang Aprika misanong sa panawag ug miabot ngadto niining hilit nga rehiyon sa ilang kaugalingong gasto sa pagtabang sa pagtukod sa tigomanan. Ang lokal nga mga tawo usab interesado sa proyekto. Pananglitan, ang batan-ong si Ambiri ug Willem, bisag dili mga Saksi, malulotong mitanyag sa ilang tabang. Sa wala magdugay silang duha misugod sa pagtuon sa Bibliya ug mitambong sa mga tigom. Karon sila usab bawtismadong mga Saksi na.
Ang laing interesadong tawo nga mitabang sa buluhatong pagtukod maoy usa ka kagiw gikan sa Angola nga ginganlag Pedro. Ingong usa ka debotadong Katoliko, si Pedro nalangkit sa usa ka relihiyosong diskusyon uban sa mga Saksi diha sa iyang trabahoan. Apan sa ulahi siya namalandong: ‘Ngano kaha nga sinati man kaayo ang mga Saksi ni Jehova sa Bibliya?’ Dayon naghimo siya ug plano nga iyang buhaton. Siya mohangyo sa mga Saksi ug pagtuon sa Bibliya. Dayon, sa dihang makabaton na siyag igong kahibalo, siya mohunong sa pagtuon ug gamiton ang Bibliya sa pagpamatuod nga ang mga Saksi sayop. Milampos ba ang iyang plano? “Human sa ikatulong pagtuon,” nahinumdom si Pedro, “ako mipauli sa balay ug miingon sa akong inahan: ‘Ma, sukad karon, dili na ako usa ka membro sa Katolikong Simbahan.’” Bisag ang iyang pamilya misupak kaniya, si Pedro kusog nga miuswag ug wala magdugay miluwat gikan sa Katolikong Simbahan. Siya gibawtismohan sa Disyembre 1989 diha sa “Diyosnong Debosyon” nga Kombensiyon sa mga Saksi ni Jehova sa Windhoek, Namibia.
Ang ubang interesadong mga tawo usab mitabang sa pagtukod sa Kingdom Hall. “Ako may nahinumdoman samtang kami puliking nagbubo sa semento alang sa mga pundasyon,” miingon si Christo, ang nagapanaw nga magtatan-aw. “Mga 40 kami nga nagkapuliki sa trabaho. Akong namatikdan ang usa ka tawo nga daw nagpalain. Busa gipailaila ko ang akong kaugalingon ug nangutana kaniya: ‘Kinsay nagtuon sa Bibliya kanimo?’ Ang batan-ong si Mateus mitubag: ‘Pakigsultihi kining mga tawhana kay dili nila gustong motuon uban kanako. Gihangyo ko na sila sa makadaghang higayon nga tabangan ako, apan sila walay gibuhat.’ Ang katarongan niini tungod kay ang lokal nga mga Saksi nagadumala na ug daghang pagtuon sa Bibliya nga ilang gibutang si Mateus diha sa listahan nga pagatun-an pa. Bisan pa niana, nakahimo ako ug kahikayan alang sa usa ka pagtuon sa Bibliya, ug karong adlawa si Mateus maoy bawtismado nang Saksi.”
Sa Hulyo 1989 gipahinungod sa Kongregasyong Rundu ang ilang bag-ong Kingdom Hall. Sukad sa ilang pagsugod sa paggamit sa tigomanan, 10 ka bag-ohan ang nabawtismohan, nakadangat sa bug-os nga gidaghanon sa bawtismadong mga Saksi nga 33. Daghan pang uban ang nanag-uswag ngadto sa pagpabawtismo, ug sa kataposang pagduaw sa nagapanaw nga magtatan-aw, 118 ang mitambong sa pakigpulong publiko.
Kami naglaom nga kamo nalingaw niining mubong biyahe ngadto sa Kavango—uban sa matahom nga suba niini, baga nga kalasangan, hanas nga mga tigkulit-ug-kahoy, ug mga taksi nga kahoy—nga diin ang mensahe sa Gingharian ni Jehova nakakaplag ug mapatalinghogong mga dalunggan ug masanongong mga kasingkasing.
[Mga hulagway sa panid 16, 17]
Gikan sa wala nunot sa relo:
▪ Mga magmamantala sa atubangan sa karaang Kingdom Hall
▪ Bag-ong Kingdom Hall sa Rundu
▪ Buaya ug hipo diha sa Subang Okavango
▪ Nagkalainlaing mga maskara ug mga kinulit