Hinungdanon nga Sugdan ug Sayo

ANG mga bata may katungod sa igo ug bug-os nga katin-awan kon sa unsang paagi ang ilang mga lawas nagaobra ug unsaon sa pagpanalipod sa ilang kaugalingon gikan sa imoral nga mga tawo. Apan kanus-a sugdan ang instruksiyon? Sayo pa kay sa naamgohan sa kadaghanan.

Ang pagtubo sa pagkahingkod magsugod sa pagkasolterito, ang edad diin ang mga timaan sa seksuwal nga pagkahingkod mosugod sa pagtungha. Ang babaye tingali magsugod ug regla sa edad 10 o kaha mas sayo pa o sama ka ulahi sa 16 o mas ulahi pa. Ang lalaki tingali magsugod sa pag-awas sa binhi sa gabii ingon ka sayo sa edad 11 o 12. Andam na ba ang imong mga anak sa dili pa moabot kanang panahona, ingnon ta sa edad nuybe?a Nahibalo ba usab sila sa ilang linghod nga edad sa bili sa pag-amping sa ilang pagkaulay?

Ipatin-aw Kanila ang mga Kausaban sa Lawas

Ang imong anak nga babaye may katungod sa pagkasayod sa hinatag-sa-Diyos nga mga kausaban nga mahitabo sa iyang lawas. Mahimong hisgotan sa inahan ang iyang pagregla ug ipatin-aw sa iyang anak nga babaye kon unsang matanga sa panalipod ang iyang gamiton. Kinahanglang iyang ipatin-aw nga kining maong mga kausaban maoy normal nga proseso sa lawas. Diha sa positibo kaayong paagi, ikasaysay sa inahan nga ang lawas sa iyang anak nangandam sa panahon, mga tuig sukad karon, sa dihang siya maminyo ug mahimong inahan mismo. Ikapatin-aw sa inahan ngadto sa iyang anak nga ang lawas nangandam alang sa bata sulod sa tiyan ug usa ka linain mahumok, esponghaon nga hapin nga tugob sa mga sapasapa sa dugo. Kon dili ipanamkon ang bata, ang hapin ipagula ug moagi sa kinatawo sa babaye, ug kini nga proseso gitawag ug regla.

Sa susama, ang imong anak nga lalaki angay mahibalong daan bahin sa mga pag-awas sa binhi inigkagabii o kon damgohon. (Deuteronomio 23:10, 11) Angay niyang masabtan nga ang pag-awas sa hawot nga likido, usahay sa panahong siya magdamgo, maoy yanong paagi sa lawas sa pagpagawas sa natipon nga binhi. Ang imong mga anak nga lalaki ug babaye angay mahibalo nga walay kaso kining kausaban sa ilang mga lawas. Ang ilang mga lawas sa yano nangandam lang alang sa posible umaabot nga kaminyoon ug pagkaginikanan.b

Ingong mga ginikanan, angay nimong tagdon nga seryoso kining butanga, kay kini maoy balaang mga butang. Ug kamo mao ang mga magtutudlo nga gitudlo sa Diyos.

Unsa ang Luwas nga Sekso?

Sa modagan ang mga tuig ug ang imong mga anak mosulod sa ilang mga tuig sa pagkatin-edyer, kinahanglang tinoon nimo nga sila masayod nga ang sekso tali sa dili-kasal nga mga tawo peligroso, bisan unsa pay ilang madungog nga lahi. Ang mga sakit nga mapasa sa sekso, apil ang AIDS, nahimong tibuok-yuta nga hampak. Kining mga sakita mopahinabog pagkadili-makaanak, mga depekto sa lawas inigkatawo, kanser, ug kamatayon usab. Dugang pa, kini mapasa sa mga tawo nga wala gani mahibalo nga aduna sila niining sakita.

Ang imong mga anak angay mahibalo nga walay paagi sa pagpugong sa pagpanganak ang napamatud-ang epektibo sa pagsumpo sa pagsabak o sa pagsanta sa pagpasa sa sakit. Gani, usa ka katingalahang gidaghanon sa mga batan-on nga nagagamit ug nagkalainlaing mga porma sa pagpugong sa pagpanganak namabdos. Ug bisan tuod ang mga kondom naila nga usa ka depensa batok sa pagkahitakdan sa AIDS gikan sa usa ka may impeksiyon nga kasekso, ang The New England Journal of Medicine mitaho nga ang mga kondom wala makasanta sa pagkahitakdan sa virus sa AIDS nga 17 porsiento ka subsob.

Busa, ang kolumnista sa New York Post nga si Ray Kerrison misupak sa pangangkon nga ang mga kondom ‘mopakunhod sa riyesgo sa pagkahitakdan sa AIDS’ pinaagi sa pagsulat: “Diyutay ra kuno. Kon imong butangan ug bala ang posil, patuyokon ang butanganag bala ug dulaon ang Russian roulette, ikaw adunay usa-sa-unom ka posibilidad nga mapatay nimo ang imong kaugalingon. Uban sa kondom, ikaw dunay mga usa-sa-lima ka posibilidad nga matakdan sa AIDS. Mahatagan na nato karon ang kondom-AIDS nga kabakakan sa tinuod nga ngalan niini. Kini maoy usa ka seksuwal nga roulette.”

Angay mahibalo ang imong mga anak nga ang solusyon sa problema sa sakit nga mapasa sa sekso maoy yano. Kini mao ang pagdawat sa kahikayan sa Diyos sa paggamit sa balaang gasa sa pagsanay. Sa pagkamatuod, ang luwas nga paggamit sa imong seksuwalidad maoy sulod sa kaminyoon lamang, sa mithianon tibuok-kinabuhi nga panaghiusa uban sa usa ka minahal nga tawo nga walay laing seksuwal nga kaparis usab.

Ang Pahimangno sa Diyos Usa ka Panalipod

Ang Bibliya nag-ingon: “Ang lalaki . . . kinahanglang magpabilin sa iyang asawa.” “Ayaw panapaw.” “Ang pakighilawas . . . ayaw gayod ninyo paghisgoti.” “Walay makihilawason . . . ang makapanunod sa gingharian ni Kristo ug sa Diyos.”​—Genesis 2:​24; Mateo 5:​27; Efeso 5:​3, 5.

Kining mga pahimangnoa dili mapioton. Hinunoa, ang pagsunod niini motultol ug usa ka malipayon, suod nga pamilya. Ang wala-pa-matawong bata matagan-an ug usa ka butang nga niini siya may katungod​—duha ka ginikanan, usa ka inahan ug usa ka amahan. Ang matag usa adunay nagkalainlaing mga hiyas, ug ang matag usa makaamot sa kinabuhi sa bata ug mga butang nga wala mabatoni sa uban.

Ingong mga ginikanan, pinaagi sa imong pagtudlo ug sa imong panig-ingnan, kinahanglan malig-on nimong ipasilsil ang binase-sa-Bibliya nga mga prinsipyo sa kasingkasing ug hunahuna sa imong anak. Kinahanglan magtukod ka ug malig-ong mga materyales​—mga materyales nga dili-masunog. Sumala sa gipamulong sa Bibliya: “Ang binuhatan sa matag usa makita ra unya, sanglit ang adlaw sa paghukom magpadayag man niini, tungod kay kini igapadayag man pinaagi sa kalayo; ug ang maong kalayo mao ang magasulay sa binuhatan sa matag usa.” Kon malig-on ang imong ginatukod ug ang imong binuhatan magpabilin, ikaw tugob nga pagagantihan.​—1 Corinto 3:13.

Apan ang hinungdanong pangutana nagapabilin: Sa unsang paagi palig-onon mo kining pagbansaya samtang ang imong mga anak nagapaabante sa ilang mga tuig sa pagkatin-edyer ug paingon sa pagkahamtong?

[Mga footnote]

[Hulagway sa panid 8]

Ang pagpaandam sa imong anak alang sa kausaban sa lawas hinungdanon