May Katuyoan ba ang Kinabuhi?
“‘Nganong ania kita dinhi?’ mao ang labing importanteng pangutana nga kinahanglang atubangon sa tawo. . . . Nagtuo ako nga ang kinabuhi adunay kahulogan bisan pa sa walay-kahulogang kamatayon nga akong nakita. Ang kamatayon walay kahulogan, ang kinabuhi ang may kahulogan.”
KINING mga pulonga ang gisulat ni Elie Wiesel, iladong magsusulat ug naluwas sa mga kampong konsentrasyon sa Nazi. Siya maoy usa sa daghan nga mitubag sa usa ka pangutana nga gibangon sa magasing Life: “Nganong ania kita dinhi?” Iyang nakita na ang labing mangil-ad nga bahin sa kinabuhi, bisan pa siya nagtuo nga ang kinabuhi adunay kahulogan.
Hinunoa, dili tanan ang miuyon. Usa ka drayber sa taksi nga ginganlag José Martínez mitubag sa mao gihapong pangutana niining paagiha: “Kita ania dinhi aron mamatay, magkinabuhi lamang ug unya mamatay. Nagmaneho ako ug taksi. Mangisda ako, ug igawas ko ang akong trato, nagbayad ug buhis, mobasag diyutay, unya andam nang mamatay . . . Dakong palso ang kinabuhi.” Alang kang José, dayag ang kinabuhi walay kahulogan, walay katuyoan.
Katingalahan, daghang edukadong tawo daw nagauyon sa drayber sa taksi inay sa magsusulat. Ang ebolusyonistang si Richard E. Leakey ug Roger Lewin, sa ilang librong Origins, nagsugyot: “Tingali ang tawo maoy usa lamang ka makahahadlok nga kasaypanan sa biolohiya, nga sulagmang mitungha saylo sa punto nga kini mabuhi sa pagpailin-ilin sa kaugalingon ug sa kalibotan nga nagalibot niana.” Sa labing menos alang kanila, ang kinabuhi sa tawo walay kahulogan.
Sa susama, ang ebolusyonistang si Stephen Jay Gould misulat: “Kita ania dinhi tungod kay ang usa ka lahi nga grupo sa mga isda adunay kahibulongang katukoran nga silik nga mousab ingong mga batiis alang sa mga linalang sa yuta; . . . tungod kay ang usa ka gamay ug mahuyang nga espisye, nga mitungha sa Aprika sa duha ka gatos ug kalim-an ka libong tuig kanhi, nakalahutay, hangtod karon, sa usa ka paagi o sa lain. Tingali nagapangandoy kita ug ‘mas hataas’ nga tubag—apan wala gayoy makita.” Alang kang Gould, ang kinabuhi sa tawo maoy usa ka walay kahulogang aksidente.
Si Gould husto sa labing menos sa usa ka bahin. Daghan tinuod ang nagapangandoy ug “hataas” nga tubag kay sa tubag nga iyang gisugyot. Sa panahon sa kalamidad, daghan ang may samag panghunahuna sa 11-anyos nga si Jason. Kining batan-ong lalaki misulat mahitungod sa kamatayon sa usa ka batang higala: “Sa dihang ang akong higalang si Kim namatay tungod sa iyang sakit nga kanser akong gipangutana si Mama kon itugot ba sa Diyos nga mamatay si Kim nga 6 anyos pa man lang siya, nganong iya pa man siyang gipakatawo?” Si Jason kinaiyanhong mibati nga ang kinabuhi angay nga adunay katuyoan, ug ang makasubong kamatayon sa iyang batang higala daw nagwagtang sa maong katuyoan.
Ang Bili sa Pangutana
Hinungdanon ba ang pagkasayod kon ang kinabuhi may katuyoan o wala? Kini ba maoy usa lamang ka pilosopikal nga pangutana, o usa ka pangutana nga ikaw nalangkit? Daghan ang nagkinabuhi nga wala maghatag ug dakong pagpamalandong niining butanga. Ug kon husto si José Martínez, ang ilang mga kinabuhi tingali mao ang labing maayong dalang pagasundon.
Apan, kon si Elie Wiesel ang husto ug ang kinabuhi aduna gayoy kahulogan, siyempre maningkamot gayod kita sa pagkaplag kon unsa kini. Kay kon dili, atong masayloan ang labing hinungdanon sa katingalahang eksperyensiya sa pagkinabuhi. Kaamgid kini sa paglakaw diha sa galeriya sa mga dibuho nga walay pagtan-aw sa mga hulagway o sa paglingkod diha sa restawran nga dili moorder ug pagkaon.
Sa unsang paagi atong mahibaloan kon ang kinabuhi ba may katuyoan o wala? Diha sa sunod nga artikulo, atong hisgotan ang pipila ka kamatuoran nga makatabang sa pagsulbad niining maong gumonhap.