Mga Batan-on Nangutana . . .

Unsaon Nako Pagpakiglabot sa Sapoton nga mga Ginikanan?

“ANG akong suliran,” matud ni Claudia, “mao nga si mama nerbiyosa ug dali nga masuko.a Usa ka adlaw nangomosta siya kanako bahin sa akong pagtuon sa piyano. Gitubag ko lang nga maayo man ug dayon misulod aron sa pagpraktis sa piyano. Misulod si mama, masuk-anong miingon nga wala akoy batasan, unya nasuko nga milakaw. Naglagot ako ug ako nanglambos sa piyano ug midagan sa akong kuwarto. Unya si mama misulod ug gikasab-an ako tungod sa pagpanglambos sa piyano.”

Ang mga ginikanan mahimong tandogon kaayo kon dili maayo ang ilang buot. Usahay basin bation nimo nga magkinto ka sa palibot nila, nga sa kakulba maghulat sa sunod nga higayon nga ikaw sawayon, singkahan, o gani pakasad-on. Hinuon, ang artikulong “Nganong ang Akong mga Ginikanan Sapoton Kaayo?” sa nag-unang isyu sa Pagmata! nagpakita nga normal kaayo sa mga ginikanan nga sapoton matag karon ug unya. Ang kalisod, kakapoy, dili maayong panglawas, ug ang mga kapit-os sa kinabuhi sagad maoy hinungdan.b Ang pagkahibalo niini tingali makatabang kanimo sa pagsabot sa imong mga ginikanan. (Itandi ang Proverbio 19:11.) Apan kini wala mag-usab sa kamatuoran nga usahay sila mahimong lisod pakiglabotan. Unsay imong mahimo aron moarang-arang ang kahimtang?

Mga Pasidaang Timaan

Ang Proverbio 24:3 nagaingon: “Pinaagi sa kaalam ang panimalay matukod, ug pinaagi sa salabotan kana mapamatud-ang malig-on ang pagkatukod.” Uyon niining prinsipyoha, usa ka butang nga imong mahimo mao ang pagpaningkamot sa pag-ila kon kanus-a ang imong ginikanan dili maayog buot. Ang salmista nag-ingon mahitungod sa iyang masulob-ong kahimtang: “Sa tibuok adlaw ako nagalakaw nga nasubo.” (Salmo 38:6) Ang usa ka mapaniirong tawo sa tino makamatikod nga may diperensiya kaniya! Sa samang paagi, ang ginikanan kasagaran mopakitag tin-aw kaayong mga ilhanan nga siya wala gayod sa maayong buot.

Ang batan-ong mga magsusulat sa librong The Kids’ Book About Parents sa ingon nagtipon sa talaan sa kasagarang mga pasidaang timaan nga angay bantayan sa mga batan-on. Apil sa mga butang nga namatikdan maoy sa dihang ang mga ginikanan ‘mokaon ug daghan, maghilom, matulog ug sayo, dili motimbaya kanila inigpauli gikan sa trabaho, maninghag sa tanan, dili magtagad sa imong mga pangutana,’ ug ‘motutok nga blangko sa TV.’ Sa ubang mga pamilya, may mga panahon nga tandogonon ang mga ginikanan​—sama sa dihang may mga balayran. Bisag unsay kahimtang, pinaagi sa pagkamapaniiron mahimong imong maila ang mga pasidaang timaan sa imong mga ginikanan.

‘May Suliran Ba?’

Nan, unsa may imong mahimo sa dihang imong masabtan nga ang usa ka ginikanan masulob-on? Molikay ka ba? Dili na kinahanglan. Ang Proverbio 15:20 nag-ingon: “Ang maalamon nga anak maoy usa nga nagalipay sa amahan.” Kini wala magkahulogan nga kinahanglang imong pabug-atan ang imong kaugalingon sa iya-sa-hamtong nga mga suliran sa imong ginikanan. Total, ang matag ginikanan kinahanglang “magpas-an sa iyang kaugalingong lulan.” (Galacia 6:5) Apan sa labing menos ikaw makapakitag interes kanila. Pananglitan, mahimong sa mataktikanhon mangutana ka: ‘May suliran ba?’ (Itandi ang Nehemias 2:1, 2.) Tingali diyutay o wala kay mahimo aron usbon ang kahimtang, apan lagmit ilang pabilhan ang imong mahigugmaong interes sa ilang kaayohan.

Ania ang paagi nga girekomendar sa usa ka batan-ong si Kama bahin sa pagdumala sa mga butang sa dihang ang ginikanan mopauli nga gisapot: “Human mangayog katahoran, sulod makadiyot sa imong kuwarto, hangtod nga mapahiluna na sila. Unya gawas ug pangutan-a kon unsay suliran ug komostaha ang ilang adlaw . . . Sutaa kon may gusto silang ipabuhat kanimo.” Usahay, ang pagpakita lamang sa ginikanan sa gikinahanglang pagtagad o pagbati mahimong mowagtang sa dili maayong buot.

Sa iyang librong My Parents Are Driving Me Crazy, si Dr. Joyce Vedral naghisgot kon sa unsang paagi ang usa ka dalagita nga ginganlag Deena misanong sa masuk-anong buot sa iyang inahan. Matud ni Deena: “Paggawas nako [sa akong kuwarto] ug nakita ang nagmug-ot nga nawong niya, ako siyang gihalog ug hugot sa dili pa siya makahimog bisan unsa sa pagpugong kanako. Unya gihagkan ko siyag maayo ug giingnan, ‘Ma, gihigugma ko ikaw.’ Nakita unta nimo kon sa unsang paagi nausab ang iyang buot​—dihadiha.” Mihinapos si Dr. Vedral: “Ang hingpit nga tambal sa nasukong ginikanan maoy pagmahal. . . . Ang pagmahal maoy usa ka tinuod nga makapasadya sa buot.” Gipahayag kana sa Bibliya niining paagiha: “Ang gugma nagapalig-on.”​—1 Corinto 8:1.

Usahay, hinuon, ang imong mga ginikanan daw sa personal naglagot kanimo. Kon dili ka segurado kon ngano, sulayi ang imong mga ginikanan sa pagpasulti aron ilang mapahungaw ang bisan unsang mga gihambin nga kayugot. (Itandi ang Proverbio 20:5.) Usa ka batan-ong babaye nga ginganlag Ruth, pananglitan, nakamatikod nga siya ug ang iyang amahan “dugang ug dugang nagkalinay-anay” ug nga siya sobra na ka hinawayon sa iyang mga grado. Human sa panaghisgot sa pamilya sa usa ka artikulo sa “Mga Batan-on Nangutana . . . ,” si Ruth nangutana kon unsay nakasamok sa iyang amahan. “Among nadiskobrehan nga si Papa naningkamot nga molampos pinaagi sa iyang mga anak, sanglit siya napugos pag-undang ug eskuyla. Gusto niya kaming makakuhag dagkong mga grado.” Sa dihang si Ruth nakakuhag mga grado nga mas mubo kay sa gidahom, nasuko siya. Unsay resulta sa ilang panaghisgot? “Kadto nakatabang kanako sa pagtan-aw sa mga butang gikan sa iyang punto de vista,” matud niya. Natural lang, ang iyang amahan usab kinahanglang mohimog mga pagpasibo sa iyang hunahuna. Nagtaho si Ruth: “Misugod sa pag-arang-arang ang kahimtang.”

Pinaagi sa paghimog susamang kolokabildo, tingali imong madiskobrehan nga ang imong mga ginikanan may tinuod nga mga katarongan sa pagkasuko kanimo. Tingali yano ra kana sama sa nakalimot ka sa pagbuhat sa pila ka giasayn nga buluhaton sa balay. Ang Proverbio 10:5 nagpahinumdom: “Ang anak nga nagalihok uban sa salabotan nagapanigom sa ting-init; ang anak nga nagalihok sa makauulaw nga paagi nahinanok sa panahon sa ani.” Lagmit ang dugang kakugi sa imong bahin dakog mahimo aron mapauswag ang buot sa imong ginikanan.

Magmaalamon!

Hinuon, usahay ang usa ka ginikanan yanong dili gustong makig-estorya, ug ang tanang paningkamot sa pagdasig kaniya sa pagpakigsulti sugaton sa kasuko o pagbatok. Nan unsa man? Ang Bibliya nag-asoy kanato kon giunsa ni David, ingong usa ka batan-on, sa pag-atubang sa susamang tandogonon nga kahimtang. Sa bata pa si David nagtrabaho sa palasyo ni Haring Saul ingong musikero. Ugaling, si Saul nailalom sa dili matagnang pagkausab sa buot ug pagkasuko. Gani, sa usa ka okasyon gisulayan ni Saul pagbangkaw si David! Hinuon, matikdi kon unsay giingon sa Bibliya sa 1 Samuel 18:14 bahin sa panggawi ni David: “Ug si David nagmaalamon sa tanan niyang mga kagawian; ug si Jehova nag-uban kaniya.”

Diyutay rang ginikanan ang ingon ka bikilonon sama kang Haring Saul. Sa gihapon, tingali kinahanglan kang magbinuotan sa dihang makiglabot kanila. Pananglitan, ang batan-ong si Sam nag-ingon: “Ang akong amahan dili Kristohanon, ug pikon kaayo siya! Kon masuko, maningka siya dayon. Magbantay ka gayod kon unsay imong isulti ug himoon. Maningkamot ka gayod aron dili siya masuko.” Gipahayag kini sa Bibliya niining paagiha: “Ang tawong mabuot sa hunahuna makakita sa daotan, ug magatago sa iyang kaugalingon.”​—Proverbio 22:3.

Kini wala gayod magpasabot nga maglikay ka sa pagpakig-atubang sa imong mga ginikanan. Sulayi nga magmainiton ug mahigalaon kutob sa imong mahimo. Kon imong samokon ang nasuko nga ginikanan sa walay-hinungdan nga mga pangutana o sa ginagmayng mga suliran nga mahimong hisgotan sa laing panahon, lagmit nangita kag gubot. (Itandi ang Proverbio 15:23; 25:11.) Sa pagkatinuod, sa dihang sila nabug-atan ug gikapoy, mahimo gani silang mobati sama sa gibati sa matarong nga tawo nga si Job sa dihang siya misukna: “Hangtod kanus-a nga kamong mga tawhana magasamok sa akong kalag?” (Job 19:2) Busa maalamon nga likayan nimo ang bisan unsang makapikal nga mga batasan nga imong nasayrang makapalagot sa imong mga ginikanan​—sama sa pagpapiti sa chewing gum o pagpaluto sa mga tudlo. Sa susama, mahimong wala kay konsiderasyon kon patokaron nimog kusog ang imong stereo o paandaron nimog kusog kaayo ang telebisyon.

Laing paagi sa paglihok nga maalamon mao ang paghimog unang lakang. Si mama ba kanunay lang gisapot sa dihang mopauli gikan sa trabaho? Kon makauna kag pauli, nganong dili andamon ang lamesa, ilabay ang basura, o hugasan ang mga plato? Sugata nga mabination ang imong inahan. Ang maong mga buhat magpahinam kaniya sa pagpauli. Usa ka dalagita nga ginganlag Julie naghimo sa maong unang lakang. Matud niya: “Ang akong inahan nagmaneho sa sakyanan sa eskuylahan, ug kasagaran mopauli siyang masuk-anon. Busa dili ako magbanha. Magpalayo lang ako kaniya hangtod nga siya mokalma. Unya akong bantayan ang akong mga manghod o manghinlo o mohimog usa ka butang alang kaniya.”

Bisan pag naningkamot ka sa paglikay, ang pila ka panagbangi seguradong mosangpot kon ang imong mga ginikanan tandogon o sapoton. Kon mahitabo kini, ang pagpadapat sa mga prinsipyo sa Bibliya makatabang kanimo nga malikayan ang pagpasamot sa kahimtang. Pananglitan, ang Proverbio 15:1 nag-ingon: “Ang usa ka tubag, sa dihang malumo, makapahupay sa kapungot, apan ang pulong nga mahait makapapukaw sa kasuko.” Dugang giya ang gihatag sa Proverbio 17:27, nga mabasa: “Kadtong nagapugong sa iyang mga pulong may kahibalo, ug ang tawo nga may salabotan maoy mabugnaw sa espiritu.” Hinumdomi, usab, nga samtang may panahong ang mga ginikanan dili maayog mga buot, malagmit may mga panahon usab nga sila maayo, mangayaon, malipayon nga anaa ka sa duol. Pabilhi kadtong mga panahona, ug gamita kana ingong kahigayonan sa pag-ugmad sa maayong relasyon uban sa imong mga ginikanan. Magpagaan kini sa kahimtang sa lisod nga mga panahon.

[Mga footnote]

[Hulagway sa panid 17]

Ang nagatrabaho nga mga ginikanan malipay sa dihang ang ilang mga anak motabang sa buluhaton sa balay