Pagpaniid sa Kalibotan

Kahoy Kontra Plastik

Sa dihang maghiwa ug hilaw nga karne ug manok, ang usa tingali maghunahuna nga ang plastik nga tadtaran mas limpiyo kay sa kahoy. Usa ka bag-ong pagtuon nakakaplag nga kasukwahi kini. Sumala sa Berkeley Wellness Letter, duha ka mikrobiyologo sa University of Wisconsin, T.B.A., tinuyong nagbutang ug kagaw sa kahoy ug plastik nga mga tadtaran, sama sa salmonella, nga magpahinabog kalibanga gumikan sa pan-os nga pagkaon. Makapatingala, ang kagaw nabuhi sa plastik nga mga tadtaran, samtang namatay sila o nahimong dili makadaot sa kahoy nga mga tadtaran​—sa pila ka kaso sulod lamang sa tulo ka minuto. Sa dihang gibutangan ug kagaw ug gipasagdan sa tibuok gabii, ang kahoy nga mga tadtaran wala nay kagaw sa pagkabuntag, samtang ang plastik nga mga tadtaran nagdala ug daghang kagaw. Ang karaang kahoy napamatud-ang mas epektibo kay sa bag-ong kahoy niining bahina. Ang plastik usab napamatud-ang mas lisod limpiyohan kay sa gidahom, ilabina kon ang nawong nagaras. Bisan unsay matang sa tadtaran, ang paghugas niana ginamit ang sabon ug mainit nga tubig human maghiwag hilaw nga karne maoy hinungdanon.

Matag Adlaw nga Pagpatay

“Matag adlaw, labing menos upat ka babaye sa Brazil ang mamatay tungod sa mga komplikasyon sa aborsiyon​—1,460 matag tuig,” nagtaho ang Brazilianhong mantalaan nga Folha de S. Paulo. Ang mantalaan miila nga kining banabanaa maoy “malaomon” ug nga ang aktuwal nga gidaghanon mahimong tulo ka pilo ang gitas-on. Kana midugang: “Ang aberids sa Latin Amerika mas makapahinuklog. Ang HK nagbanabana nga 50 porsiento sa tanang namatay nga inahan misangpot gumikan sa aborsiyon, nga nagkahulogang 15 ka libong babaye matag tuig​—adunay aberids nga 41 ka taga-Latin-Amerika nga babaye ang mamatay matag adlaw.”

Tindog nga Tul-id

Pagtikuko, ug ang imong bukobuko malisdan. Sumala sa usa ka taho sa International Herald Tribune, ang dili-maayong barog magbutang ug 15 ka pilo nga kabug-at sa ubos nga bahin sa bukobuko kay sa pagbarog nga tul-id. Ang pagtikuko moresulta usab sa mas mabaw nga pagginhawa, ug kana nagkahulogan ug menos nga oksiheno sa pagsustento sa lawas. Kana makahurot sa imong enerhiya ug moresulta sa mga kaul-ol ug kasakit, ilabina sa liog ug sa bukobuko. Makapahimo usab nimo kanang mas tigulang tan-awon, mas tambok, ug menos ug pagsalig kay sa dihang ikaw mobarog nga tul-id. Ang maayong barog, sumala sa taho, nagkahulogan nga ang imong mga dalunggan, mga abaga, tunga sa bat-ang, tuway-tuway, ug buol-buol kinahanglang tanos. Hinuon, wala kana magkahulogan ug tuy-ud militaryonhong barog nga ang mga tuhod nagdikit ug ang ulo ug mga abaga gituyhad. Kini nagpabug-at kaayo sa dugokan. Ang mga eksperto nag-ingon nga ang dili-maayong barog sagad maoy dili-maayong batasan nga mahimong matul-id.

Mga Aksidenteng Nagpaabot nga Mahitabo

“Usa ka panon sa naglutaw nga katalagman nga nagpaabot nga mahitabo”​—kana, sumala sa International Environmental Update, maoy pagtawag sa pila ka kritiko sa mga barko sa aseite sa kalibotan. Ang mantalaan nag-ingon nga “ang kalibotan nagsalig gihapon sa ginatos ka gitay-an, karaan, ug gubaon nga mga barko nga adunay dili-maayong pagkabansay nga mga tripulante sa pagdala sa labing hinungdanong sugnod niini.” Ang usa ka dakong barko gidahom nga molungtad ug mga 15 ka tuig. Apan ang mga 65 porsiento sa panon sa barko sa tibuok yuta labing menos ingon niana ka daan. Bisan ang pila ka opisyales sa industriya sa aseite miangkon nga daghan niining karaang mga barko kinahanglang dili na paserbisyohon. Daw walay ahensiya ang adunay awtoridad sa pagmando nga pahunongon pagpaserbisyo ang mga barko. Hinuon, ang suliran mahimong anaa sa paagi sa pagdumala niining mga barkoha kay sa mga barko mismo. Ang mantalaan mikutlo sa usa ka eksperto sa polusyon sa aseite nga nag-ingon: “Ang kadaghanan sa mga aksidente sa barko gipahinabo sa tawhanong kasaypanan.”

Mga Pamaagi sa Pagsagubang Alang sa Kabataan

Unsay makapaarang sa pila ka bata sa pagsagubang sa hilabihang pagpit-os sa modernong kinabuhi? Aron mahibaloan, ang mga tigdukiduki sa Loyola University of Chicago, T.B.A., nagdumala ug pagtuon sa 400 ka bata, 9 hangtod sa 13 anyos ang panuigon, gikan sa lainlaing mga kagikan. Taliwala sa halos katunga kinsa naanad sa maayong pagdumala sa malisod nga mga kahimtang, ang mga tigdukiduki nakakaplag ug tulo ka komon nga kinaiya, nagtaho ang magasing American Health. Una, andam sila sa paghangyo ug tabang, mopakig-ambit sa ilang mga kabalaka, ug mangitag emosyonal nga pagpaluyo gikan sa usa ka hamtong​—kasagaran, apan dili kanunay, usa ka ginikanan. Ikaduha, sila makiling sa pagpanubag sa ilang kaugalingong kagawian ug maningkamot sa pag-impluwensiya sa ilang isigkaingon aron paglikay sa kadaot. Ikatulo, mangita silag panahon nga hilom o kalingawan aron paghupay sa kaguol. Sa laing bahin, ang mga tigdukiduki nakakaplag ug tulo ka kiling nga nakapamenos sa kangaya sa mga bata: pagpanghagit; makadaot sa kaugalingon nga panggawi sama sa pag-abuso sa droga; ug paglikay sa mga suliran inay kay mosagubang niana.

Kalipay sa Asia

Usa ka ihap nga gihimo sa Survey Research Hong Kong Limited nakakaplag nga ang labing malipayong tawo sa Taiwan ug sa Republika sa Korea maoy mga kabos ug anaa sa panuigong mga 30 anyos. Sa Pilipinas, diin ang GNP (gross national product) maoy $500 lamang (T.B.) per capita ug 41 porsiento sa katawhan nagkinabuhi sa kakabos, 94 porsiento ang miangkon nga malipayon. Kining samang tinamdan sa kinabuhi gipakig-ambitan sa halos tanan nilang silingan sa Asia, gawas sa usa. “Sa rehiyon nga sa kinatibuk-an ang mga tawo malipayon,” matud sa Mainichi Daily News, ang kinadatoan nga nasod sa Asia “migula nga maoy dili malipayong dapit.” Bisan pag adunay GNP nga milabaw ug $27,000 (T.B.) per capita, 40 porsiento sa mga Hapon misugid nga sila dili malipayon.

Kapakyasan sa Pakig-estorya

“Ang aberids nga magtiayon sa Alemanya mogugol lang ug halos 10 minutos matag adlaw sa pag-estoryahanay,” mitaho ang Alemang mantalaan nga Nassauische Neue Presse. Busa ang kadaghanang magtiayon naggugol ug diyutay kaayong panahon sa pagpangitag solusyon sa ilang mga suliran. Dugang pa, ang mga magtatambag sa pamilya sa Alemanya nakamatikod nga ang batan-ong mga magtiayon sa linain dili makamaong modumala sa ilang mga kalainan sa opinyon. Kini maoy dakong hinungdan sa sayong pagbulag; duha gikan sa lima ka kaminyoon ang mapakyas sulod sa unang upat ka tuig. Ang mantalaan nagkutlo sa magtatambag nga si Rosemarie Breindl nga nag-ingon: “Halos wala nay mga sumbanan nga nagpakita pinaagig panig-ingnan kon unsaon pagsulbad ang mga panagbingkil.” Ang taho midugang: “Busa, adunay nagatubong pagkaandam sa pagsulbad sa mga suliran sa kaminyoon pinaagi lamang sa pagbulag.”

Hupti ang Trabaho sa Iyang Dapit

Ang ulser, sakit sa kasingkasing, kalapoy sa nerbiyos, pagkahimalta, ug mga aksidente​—kini mao ang resulta sa sobra kaayong kapit-os, nga nagaapektar sa empleyado ug amo. Sumala sa usa ka taho sa French International Office of Labor, ang kapit-os nga nalangkit sa trabaho nahimong “usa sa labing seryosong mga suliran sa atong panahon.” Sa Uropa, ang pagmenos sa mga kawani ug ang nagauswag nga mga kaakohan sa mga empleyado, duyog sa tinguha sa pagpauswag sa gidaghanon sa produkto ug ganansiya, dayag nga nagpauswag sa kapit-os sa dapit-trabahoan, nag-ingon ang Pranses nga mantalaang medikal nga Le Concours Médical, nga midugang nga ang pipila sa Pransiya himalatyon gani tungod sa sobrang trabaho. Makaiikag, daghang pagtuon ang nagpakita nga ang indibiduwal makasukol pag-ayo sa kapit-os sa dihang ugmaron niya ang mainit ug mahigugmaong pakighigalaay niadtong anaa sa iyang palibot. Ang mga doktor misugyot usab ug paglingawlingaw, pisikal nga ehersisyo, balanse nga pagkaon, ug paghupot sa trabaho diha sa iyang dapit​—nga maggahin ug panahon alang sa pamilya ug lingawlingaw.

Mga Polis Nakakat-on Mahitungod sa mga Kulto

Ang mga polis gikan sa tibuok nasod nagtigom sa Rhode Island, T.B.A., sayo niining tuiga alang sa tulo ka adlaw nga komperensiya mahitungod sa talagsaong ulohan: satanikong pagsimba, mga kulto, ug pamarang. Ang Daily News sa New York nagtaho nga ang katuyoan sa seminar mao ang pagbansay sa karaang mga polis sa pagtiktik sa mga kabangisan nga gipahinabo sa maong mga kulto. Si Sarhento Edmund Pierce sa Warwick Police Department gikutlo nga nag-ingon: “Ang among gibuhat mao ang pagtunong sa pagtagad diha sa mga krimen gikan sa pagdagmal sa mga hayop, pagpasipala sa mga lubong ug pagpanulis, ngadto sa pang-atake, rituwalistikong pag-abusar sa mga bata ug bisan pagbuno.” Ang Daily News mikutlo kang Dr. Carl Raschke, usa ka propesor sa University of Denver, nga nagkomento: “Nakakita akog daghan kaayong mapintas nga mga kulto nga nangaporma, ug ang pintas nga pag-abusar nahitabo sa takoban sa mga pagtulon-an sa okulto.” Ang mga eksperto sa seminar nagpasidaan usab nga ang tigdumot nga mga grupo sama sa neo-Nazis ug Ku Klux Klan naggamit sa mga rituwal ug kagamitan sa okulto aron sa pagdani sa mga membro ug pagbaton ug dugang gahom ibabaw kanila.

Usa ka Makamatay nga Negosyo Mibalik

Bisan pa sa pila ka ganansiya sa di pa dugayng katuigan, ang mga paningkamot sa pagtipig sa ihalas nga kahayopan sa India nababagan sa mga mangingilot, nagtaho ang India Today. Sa 1988 dihay gibanabana nga 4,500 ka tigre nga nahibilin sa kalasangan sa India. Sa pagka 1992, kanang gidaghanona mius-os sa 1,500. Ang tigre gibaligya tungod sa panit niini, sa dugo niini, mga bukog niini (nga gigamit sa mga arbularyo), mga kuyamoy niini, ug bisan ang mga kinatawo niini. Apan ang tigre dili lang maoy biktima sa panon sa mga mangingilot. Kap-atag-walo ka Indian nga rhino ang gipamatay tungod sa ilang mga sungay sa 1992, ang kinadaghanan sulod sa mga dekada. Ang Indian nga mga elepante mius-os sa gidaghanon gikan sa 5,000 napulo ka tuig kanhi ngadto sa mga 1,500 karon. Ang mga bantay sa lasang gikataho nga mahadlokon kaayo sa daghag armas nga mga mangingilot karon nga ang pipila dili na magsul-ob sa ilang mga uniporme; ang uban laktod nga midumili sa pagtrabaho hangtod nga sila mismo tukmang masangkapan aron makapanalipod sa ilang kaugalingon.