Mga Misyonaryo mga Ahente sa Kahayag o sa Kangitngit?—Bahin 2
Pagbalhin Pakasadpan Ngadto sa Uropa
KON ang misyonaryong buluhaton nga gisugo ni Jesus pagatumanon, ang mga tawo sa tibuok kalibotan kinahanglang maabot sa mensahe sa Kristiyanidad. (Mateo 28:19; Buhat 1:8) Kining butanga gipasiugda sa dihang panahon sa ikaduha sa tulo ka misyonaryong mga panaw, si apostol Pablo nakakitag panan-awon diin siya gihangyo: “Tabok ngadto sa Macedonia ug tabangi kami.”—Buhat 16:9, 10.
Gidawat ni Pablo kadtong maong pagdapit, ug sa mga 50 K.P., siya mitabok aron sangyawan ang dakbayan sa Filipos sa Uropa. Si Lydia ug ang iyang pamilya nahimong mga magtutuo, ug natukod ang usa ka kongregasyon. Kadto lamang ang unang paghunong sa madaogong martsa sa Kristiyanidad latas sa tibuok Uropa. Si Pablo mismo sa ulahi nagsangyaw sa Italya, malagmit sa Espanya pa.—Buhat 16:9-15; Roma 15:23, 24.
Hinuon dili lamang si Pablo ang misyonaryo sa Kristiyanidad. Ang awtor nga si J. Herbert Kane nag-ingon: “Dayag nga daghan pang uban, kansang mga ngalan wala matala sa kasaysayan. . . . Wala hisgoti sa Mga Buhat sa mga Apostol ang tibuok estorya.”—A Global View of Christian Missions From Pentecost to the Present.
Apan, wala kita masayod sa sukod sa pag-alagad sa uban pang mga sumusunod ni Jesus ingong mga misyonaryo sa langyawng kayutaan. Ang tradisyonal nga pagtuo nga si Tomas miadto sa India ug ang ebanghelisador nga si Marcos miadto sa Ehipto dili kapamatud-an. Kita nahibalo nga ang tanang tinuod nga tinun-an ni Kristo may espiritu sa pagmisyonaryo ug nga silang tanan mihimog misyonaryong buluhaton labing menos sa ilang yutang natawhan. Ingon sa gipahayag ni Kane: “Kining makasaysayanhong panghitabo [Pentekostes] nagtimaan sa sinugdanan sa Kristohanong iglesya ug sa sinugdanan sa misyonaryong kalihokan, kay niadtong mga adlawa ang iglesya nailhan sa misyonaryong buluhaton.”
Ngadto sa Hilit nga mga Dapit sa Uropa
Ang mga Hudiyo nagtuo sa pagsimba sa usa ka matuod nga Diyos. Naglaom sila sa gisaad nga Mesiyas. Ilang gidawat ang Hebreohanong Kasulatan ingong Pulong sa Diyos sa kamatuoran. Busa, ang mga lungsoranon sa mga nasod diin ang mga Hudiyo nagkatibulaag malagmit nga pamilyar niining maong mga pagtuo. Sanglit mga bahin kini sa pagsimba nga giambitan sa mga Kristohanon ug mga Hudiyo, ang mensahe sa Kristiyanidad, sa dihang mitungha kini, dili gayod bag-o. Sumala kang Kane, “kining mga butanga maoy dakong tabang sa Kristohanong mga misyonaryo samtang sila nagpanaw sa tibuok Romanong kalibotan nga nagsangyaw sa maayong balita ug nagtukod ug mga iglesya.”
Sa ingon ang pagkatibulaag sa mga Hudiyo nag-andam sa dalan alang sa Kristiyanidad. Ang tulin nga pagkaylap sa Kristiyanidad nahitabo tungod kay ang mga Kristohanon may espiritu sa pagmisyonaryo. “Ang ebanghelyo gisangyaw sa ordinaryong mga tawo,” matud ni Kane, nga nag-ingon: “Bisan diin sila mangadto malipayon nilang gipaambit ang ilang bag-ong nakaplagang pagtuo sa mga higala, mga silingan, ug mga estranyo.” Ang historyador nga si Will Durant miingon: “Halos matag kinabig, uban sa kainit sa usa ka rebolusyonaryo, nangabaga sa pagpakaylap sa Kristohanong pagtuo.”
Sa pagka 300 K.P., ang nadaot nga matang sa Kristiyanidad mikaylap sa tibuok Romanong Empiryo. Ang maong kadaot, ang pagbulag gikan sa putli nga pagsimba, gitagna. (2 Tesalonica 2:3-10) Nahitabo ang usa ka apostasiya. Si Durant miingon: “Wala laglaga sa Kristiyanidad ang paganismo; kini iyang gidawat.”
Samtang dugang nga nagkalayo ang nag-angkong mga Kristohanon gikan sa tinuod nga Kristiyanidad, ang kadaghanan kanila nawad-an sa espiritu sa pagmisyonaryo. Apan, ang usa nga dunay espiritu sa pagmisyonaryo mao ang usa ka bata nga natawo sa Katolikong mga ginikanan sa Britanya sa naghinapos ang ikaupat nga siglo. Ginganlag Patrick, siya gibantog sa pagdala sa mensahe ni Kristo ngadto sa kasadpang tumoy sa Uropa—ngadto sa Irlandia—diin sumala sa mga sugilambong nakabig niya ang libolibo ka tawo ug nagtukod ug gatosan ka iglesya.
Wala madugay ang Irlandia maoy nanguna sa buluhatong misyonaryo. Sumala kang Kane, “gipahinungod sa mga misyonaryo niini ang ilang kaugalingon uban ang nagkalayo nga kadasig sa pagpakigbugno batok sa paganismo.” Usa niining mga misyonaryoha mao si Columba, kinsa dayag nga nagdula ug dakong bahin sa pagkomberti sa Scotland. Sa mga 563 K.P., siya ug 12 ka kauban nagtukod ug monasteryo sa Iona, usa ka isla sa tabok sa kasadpang baybayon sa Scotland, nga nahimong sentro sa misyonaryong kalihokan. Si Columba namatay sa wala pay 600 K.P., apan sa misunod nga 200 ka tuig, ang mga misyonaryo padayong ginapadala gikan sa Iona ngadto sa tanang dapit sa mga Isla sa Britanya ug sa Uropa.
Human mikaylap sa Inglaterra ang nag-angkong Kristiyanidad, gisundog sa pila ka Ingles nga mga kinabig ang espiritu sa pagmisyonaryo sa mga Irlandes ug sila mismo nahimong mga misyonaryo. Pananglitan, niadtong 692 K.P., si Willibrord gikan sa Northumbria, usa ka karaang gingharian sa Anglo-Saxon sa amihanang Inglaterra, ug 11 ka kauban nahimong unang Ingles nga mga misyonaryo ngadto sa mga Nasod sa Ubos—ang Netherlands, Belgium, ug Luxembourg.
Sa sayong bahin sa ikawalong siglo, si Boniface, usa ka Ingles nga mongheng Benedict, miliso sa iyang pagtagad sa Alemanya. Miingon si Kane nga ang kang Boniface nga “dungganong misyonaryong kurso miabot ug kapin sa kap-atan ka tuig nga nakahatag kaniyag titulo nga Apostol sa Alemanya” ug nakabulig sa paghimo kaniya nga ang “labing bantogang misyonaryo sa Mangiob nga Kapanahonan.” Sa dihang si Boniface nag-edad ug kapin sa 70, siya ug duolan sa 50 ka kauban gipatay sa dili-magtutuong mga Frisiano.
Gihubit sa The Encyclopedia of Religion ang malamposong paagi nga gigamit ni Boniface sa pagpangombertir ngadto sa Katolisismo: “Sa Geismar [duol sa Göttingen, Alemanya] gipangahasan niyag putol ang sagradong kahoyng ensina sa Thor. . . . [Sa dihang siya] wala panimasli sa Aleman nga diyosdiyos, dayag nga ang Diyos nga iyang giwali mao ang matuod nga Diyos nga mao lamang ang pagasimbahon ug pagahimayaon.”
Ang ubang mga misyonaryo migamit ug laing paagi, nga dayag nagtuo nga dili daotan ang paggamit ug bisan unsang paagi basta maayo ang resulta. Si Kane midawat nga ang pagkakabig sa Alemang mga Saxon “maoy resulta sa pagsakop sa militar inay sa moral o relihiyosong pagkabig.” Siya midugang: “Ang daotang panag-abin sa simbahan ug estado . . . maoy nakatukmod sa simbahan sa paggamit ug imoral nga mga paagi aron makab-ot ang espirituwal nga mga tumong. Kini nga polisa labing malaglagon diha sa buluhaton sa Kristohanong mga misyon, ilabina taliwala sa mga Saxon. . . . Nahimo ang mga kapintasan.” Ug atong nahibaloan nga sa dihang ang mga misyonaryo namalhin sa Scandinavia, “sa dakong bahin ang pagkombertir malinawon; sa Norway lamang gigamit ang kusog.”
Ang paggamit ug kusog? Ang paghimog kapintasan? Ang paggamit ug imoral nga mga paagi sa pagkab-ot sa espirituwal nga mga tumong? Mao ba kini ang angay natong malaoman sa mga misyonaryo nga nag-alagad ingong mga ahente sa kahayag?
Mga Misyonaryo sa Usa ka Nabahin nga Panimalay
Ang separado nga mga kampanyang misyonaryo gihimo sa duha ka sanga sa nag-angkong Kristiyanidad sa Roma ug Constantinople. Ang ilang mga paningkamot nga “himoong-Kristohanon” ang Bulgaria misangpot sa kalibog nga maoy kinaiyahan sa usa ka panimalay nga nabahin sa relihiyon. Ang magmamando sa Bulgaria, si Boris I, nakombertir ngadto sa Gregong Ortodokso. Apan, sa pagkakita nga gipig-otan pag-ayo sa Constantinople ang kagawasan sa iglesya sa Bulgaria, miliso siya sa Kasadpan, nga gitugotan ang Alemang mga misyonaryo, nga naghawas sa Roma, sa pagpasulod sa ilang bersiyon sa Kristiyanidad. Sa pagka 870 K.P., dayag nga ang Kasadpang iglesya mas mapig-oton pa kay sa Sidlakan, busa ang mga Aleman gipalayas, ug ang Bulgaria mibalik sa Sidlakang Ortodokso, diin, sa relihiyosong pagkasulti, nagpabiling ingon sukad niadto.
Sa maomaong panahon, gipailaila sa mga misyonaryo sa Kasadpan ang “Kristiyanidad” ngadto sa Hungaria. Kasamtangan, ang duha ka matang sa “Kristiyanidad” nangitag pagpaluyo sa Polandia. Sumala sa The Encyclopedia of Religion, “ang iglesya sa mga Polako sa katibuk-an ilalom sa pagdumala sa Kasadpan, samtang sa samang panahon naimpluwensiyahan ug dako sa Sidlakan.” Ang Lithuania, Latvia, ug Estonia usab “natunga sa panag-indigay sa mga puwersa sa Kasadpan ug Sidlakan, uban sa tanang eklesiastikal nga mga resulta niini.” Ug ang Pinlandia, human misagop sa “Kristiyanidad” sa ulahing bahin sa ika-11 ug sa sayong bahin sa ika-12 nga siglo, nakadiskobre sa kaugalingon niini nga giilogan sa Sidlakan ug Kasadpan.
Sa ikasiyam nga siglo, gidala sa duha ka magsoong lalaki gikan sa iladong Gregong pamilya sa Tesalonica ang Byzantine nga matang sa “Kristiyanidad” ngadto sa Slavikong mga bahin sa Uropa ug Asia. Si Cyril, nga gitawag usab ug Constantine, ug si Methodius nga nailhan ingong ang “mga apostol sa mga Slavo.”
Ang usa sa nahimo ni Cyril mao ang iyang pagmugna sa sinulat nga pinulongan alang sa mga Slavo. Ang alpabeto niini, nga gibase sa Hebreohanon ug Gregong mga letra, nailhan ingong alpabetong Cyrillic ug gigamit gihapon sa mga pinulongan sama sa Ruso, Ukrainiano, Bulgariano, ug Serbiano. Gihubad niining duha ka magsoong lalaki ang mga bahin sa Bibliya ngadto sa bag-ong sinulat nga pinulongan ug gipailaila usab ang liturhiya sa Slaviko. Supak kini sa polisa sa iglesya sa Kasadpan, nga gustong ipabilin ang liturhiya sa Latin, Grego, ug Hebreohanon. Ang awtor nga si Kane nag-ingon: “Ang paggamit ug lumad nga pinulongan sa pagsimba, usa ka batasan nga gidasig sa Constantinople apan giayran sa Roma, maoy bag-ong pagbulag ug nagtukod ug sumbanan nga bug-os nga miugmad sa modernong misyonaryong buluhaton sa ikadisinuybe ug ikabayenteng siglo.”
Sa hinapos sa ikanapulong siglo, ang Kristiyanidad sa ngalan lamang gipailaila usab sa mga dapit nga karon mao ang kanhing Unyon Sobyet. Si Prinsipe Vladimir sa Kiev, Ukraine, gibawtismohan, sumala sa tradisyon, niadtong 988 K.P. Gikaingon nga iyang gipili ang Byzantine nga matang sa “Kristohanon” nga relihiyon labaw sa Hudaismo ug Islam tungod sa maluho nga rituwal niini, dili tungod sa bisan unsang mensahe sa paglaom ug kamatuoran.
Sa pagkamatuod, “ang panahon sa pagkakombertir ni Vladimir,” matud sa Keeping the Faiths—Religion and Ideology in the Soviet Union, “nagsugyot nga iyang gidawat ang bag-ong relihiyon aron makakuhag bentaha sa politika, busa nasugdan ang tradisyon nga nagpadayong halos walay bugto sa tibuok kasaysayan sa Ortodoksong Iglesya sa Rusya.” Dayon ang basahon midugang niining makapasubong kamatuoran: “Ang iglesya sa kinadak-an andam sa pag-alagad sa intereses sa kagamhanan, bisag giyatakan na sa kagamhanan ang intereses sa iglesya.”
Mimando si Vladimir nga kinahanglang bawtismohan ang iyang mga sakop ingong mga Kristohanon; sila walay kapilian sa maong butang. Sa dihang iyang “gidawat ang Ortodokso ingong relihiyon sa estado,” miingon si Paul Steeves, “iyang gisugdan ang usa ka programa sa pagluka sa tradisyonal nga relihiyosong mga batasan sa lumad nga mga tribong Slaviko.” Pananglitan, diha sa mga dapit diin ang mga tawo naghalad kaniadto sa paganong mga idolo, siya nagtukod ug mga simbahan. Si Steeves midugang: “Ang mga nanghibilin sa paganismo milahutay sa daghang siglo ug gilakip imbes kuhaon gikan sa relihiyosong kinabuhi sa Rusya.”
Bisan pa niining huyang nga pundasyon, ang Ortodoksong Iglesya sa Rusya masibotong misuportar sa buluhatong misyonaryo. Si Thomas Hopko sa Saint Vladimir’s Orthodox Theological Seminary nag-ingon: “Ang mga kasulatan ug mga serbisyo sa iglesya gihubad ngadto sa daghang pinulongan sa Siberia ug sa mga sinultihan sa Alaska samtang ang Sidlakang mga rehiyon sa empiryo gipuy-an ug giwalihan sa ebanghelyo.”
Gipakusgan ang Buluhatong Misyonaryo
Gipasiga sa Repormasyon sa ika-16 nga siglo ang espirituwal nga kalayo sa tibuok Uropa. Ang basehanan sa gipakusgang “Kristohanong” misyonaryong buluhaton gipahimutang samtang ang mga lider sa Protestante, sa iyaiyang paagi, nagpukaw pag-usab sa interes sa katawhan sa relihiyon. Ang paghubad ni Luther sa Bibliya ngadto sa Aleman hinungdanon, ingon man sa hubad sa Bibliya ni William Tyndale ug Miles Coverdale ngadto sa Ingles.
Dayon, niadtong ika-17ng siglo, usa ka kalihokan mibangon sa Alemanya nga nailhang Pietismo. Gipasiugda niini ang pagtuon sa Bibliya ug personal relihiyosong kasinatian. Ang The Encyclopedia of Religion nagpatin-awg dugang: “Ang panglantaw niini labot sa katawhan nga nanginahanglan sa ebanghelyo ni Kristo maoy hinungdan sa pagsugod ug tulin nga pagkaylap sa langyaw ug lokal nga buluhatong misyonaryo.”
Karong adlawa, ikasubong makita nga ang mga misyonaryo sa Kakristiyanohan napakyas sa pagsilsil diha sa ilang mga kinabig sa Uropa sa Kristohanong pagtuo ug paglaom sa paagi nga may igong kalig-on sa pagsumpo sa pagbangon diha sa atong ika-20ng siglo sa walay-diyos nga Komunismo ug uban pang diktadorang mga ideolohiya. Sukad sa pagkahugno sa Komunismo sa pila ka nasod, gipasig-uli pag-usab sa mga misyonaryo ang ilang kalihokan, apan ang mga Romano Katoliko, mga Ortodoksong Katoliko, ug mga Protestante wala magkahiusa sa Kristohanong pagtuo nga ilang gipangangkong ilang nabatonan.
Ang mga Romano Katolikong mga taga-Croatia ug Ortodoksong mga Serbiano nahimong bahin sa bunga sa pagmisyonaryo sa Kakristiyanohan. May molabaw pa ba sa kaulawan sa pagkahimong usa ka nabahing panimalay kay sa naagoman sa Kakristiyanohan? Unsang matanga sa Kristohanong “mga igsoon” ang unang nagpataas sa ilang mga pusil batok sa usag usa ug dayon nakig-abin sa pagpamusil sa dili-Kristohanong mga silingan? Ang mini lamang nga mga Kristohanon ang makahimo nianang dili-Kristohanong paggawi.—Mateo 5:43-45; 1 Juan 3:10-12.
Ang tanan bang misyonaryo sa Kakristiyanohan wala makaabot sa sukdanan? Atong ipadayon ang atong pagsusi pinaagi sa pagtan-aw kon unsay ilang nahimo sa Asia. Basaha ang artikulo sa among sunod nga gula nga nag-ulohang “Pagbalik sa mga Misyonaryo sa Kakristiyanohan Ngadto sa Dapit Diin Nagsugod Kining Tanan.”
[Hulagway sa panid 21]
Gikaingon nga gipamatud-an ni Boniface nga walay gahom ang paganong mga diyosdiyos
[Credit Line]
Letrato gikan sa librong Die Geschichte der deutschen Kirche und kirchlichen Kunst im Wandel der Jahrhunderte