Matreshka—Pagkatalagsaong Monyeka!

SINULAT SA KORESPONSAL SA PAGMATA! SA RUSYA

INIGKAKITA dayon sa nagaduaw nga mga turista kanako, kadaghanan kanila daw gustong modala kanako, nga andam mobayad ug mahal. Wala gayod ako mahibalo kon unsay nakadani kanila kanako. Sa pagkatinuod, diyutay lamang ang ilang nahibaloan bahin nako. Tingali kini lang ang uso. Apan pasagdi ako sa pagpailaila sa akong kaugalingon. Ako si Matreshka, ug ako gikan sa​—apan magsugod kita sa sinugdan.

Sa pagkatinuod, wala gayoy nahibalo kon diin ako gikan o kinsa ang akong tinuod nga mga ginikanan. Ang sugilanon bahin sa akong sinugdan adunay duha ka bersiyon. Ang uban nag-ingon nga naggikan ako sa isla sa Honshu sa Hapon ingong usa ka talagsaong dulaan nga adunay daghang masumpaysumpay nga mga bahin. Matud nila nga gidala ako ngadto sa Rusya gikan sa Honshu sa kataposan sa ika-19ng siglo sa asawa sa usa ka Ruso nga ginganlag Savva I. Mamontov (1841-1918) nga tigsuportar sa mga tawo sa arte. Sa laing bahin, sumala sa usa ka Hapones, usa ka Rusong monghe ang unang nagdala ngadto sa Hapon sa ideya sa paghimo kanako nga usa ka dili-ordinaryong monyeka. Kon diin man ko gikan, nagustohan sa mga artesanong Ruso ang ideya, ug natawo si Matreshka.

Sa kataposan sa katuigang 1880, nagpauswag pa ang Rusya sa iyang ekonomiya ug kultura. Sa samang panahon, nagpakitag dugang interes ang mga Ruso sa pagpreserbar sa ilang lumad nga tradisyon. Matinguhaon nga mapasig-uli ang kulturang Ruso, ang mga tawong edukado nagsugod sa pagtigom uban kang Mamontov, apil sa iladong mga pintor nga Ruso sama kang Ilya Repin, Viktor Vasnetsov, ug Mikhail Vrubel. Aron mapreserbar ang handomanan sa mga magbabaol nga Ruso, gitukod ang mga estudyo sa arte duol sa Moscow. Didto, ang mga lumad nga mga butang, mga dulaan, ug mga monyeka gitigom gikan sa tanang bahin sa nasod.

Usa ka propesyonal nga tawo sa arte nga ginganlag Sergei Malyutin ang unang mihimog mga dibuho kanako, apan may pagkalahi ang akong hitsura niadto. Gilaraw ako nga linginog-nawong nga batang babayeng bukidnon nga malipayon ug mga mata. Ako nagsul-ob ug sarafan (taas nga besti nga nahigot sa duha ka bakos), ug ako adunay maayong pagkakupyor, mahapsay ug sinaw nga buhok nga natabonan sa mabulokon nga bandana. Ang ubang monyeka, ang matag usa mas gamay kay sa una, gibutang sa akong sulod. Sila nagsul-ob ug mga kosovorotka (mga Rusong blusa nga ang kuwelyo gitahi sa usa ka kilid), mga kamisadentro, mga poddyovka (taas nga mga amerikana sa mga lalaki), ug mga epron. Sama sa gipakita sa mga dibuho ni Malyutin, mao kini ang akong hitsura sa gihimo ako sa Moscow niadtong 1891.

Naghunahuna ako kanunay bahin sa akong ngalan. Akong nahibaloan nga sa kataposan sa ika-19ng siglo, ang Matrena (angga sa Matreshka) mao ang usa sa labing popular nga ngalan sa kababayen-an sa Rusya. Gikuha gikan sa gamot nga pulong sa Latin nga matrona, kini nagkahulogang “inahan,” “tinahod nga babaye,” o “inahan sa pamilya.” Ang pagbutang ug usa ka monyeka diha sa sulod sa usa pa ka monyeka haom usab nga simbolo sa pagkamasanayon ug pagkamalungtaron.

Dili Sayon nga Himoon

Nahibaloan nga ang mga tawo nakausik ug daghang materyal sa pagsulay sa paghimo kanako ug sa kataposan mihunong tungod sa kapakyasan. Dili ikahibulong kini, sanglit di pa dugay, ang pagkaantigo kon unsaon ako paghimo maoy usa ka sekreto. Busa pipila lamang ang nakapanag-iya kanako. Apan karon akong isulti kanimo ang sekreto.

Ang trabahong nalangkit sa paghimo kanako nagkinahanglan ug tinuod nga kahanas. Una, importanteng magpili ug hustong matang sa kahoy. Tungod sa pagkahumok niini, ang limewood ang kasagarang pilion, usahay ang kahoyng alder o birch. Human maputol ang mga kahoy, kasagaran sayo sa tingpamulak, kuhaan kinig panit, binlan lamag igo aron ang kahoy dili moliki samtang kini magkauga. Unya ang mga troso kamadahon sa daghang tuig aron mahanginan kinig maayo samtang kini magkauga.

Ang pagputol sa tabla kinahanglang himoon sa hustong panahon, sa panahong dili kaayo uga ni sobra ka hamogon. Ang eksperto lamang ang makahibalo kon kanus-a ang hustong panahon. Ang matag piraso sa tabla moagi ug kutob sa 15 ka lahi nga proseso. Ang kinagamyan sa seryal sa mga monyeka​—ang monyeka nga dili mabungkag sa lainlaing piraso—​ang unang himoon. Usahay gamay kaayo kini nga kinahanglang imong tutokan kinig maayo o kaha gamitan ug lente aron makita kinig klaro.

Inigkahuman sa kinagamyang monyeka, sugdan sa artesano ang ikaduhang monyeka nga mosibo diha niana ang unang monyeka. Usa ka pirasong kahoy ang prosesohon sa hustong gidak-on ug putlon sa ibabaw nga bahin ug sa ubos nga bahin. Ang ubos nga bahin sa monyeka ang unang himoon. Dayon kuhaag kahoy ang sulod sa duha ka bahin sa ikaduhang monyeka aron ang gamaygamay nga monyeka mosibo diha sa sulod. Lain pay ato, ang hanas nga artesano dili na magsukodsukod pa apan magsalig lamang sa kahanas. Human niini, iyang sublion ang paagi, nga maghimog dakodakog diyutayng monyeka nga mosibo sulod niana ang laing duha ka monyeka.

Ang gidaghanon sa mga monyeka nga masulod sa laing monyeka lainlain gikan sa 2 ngadto sa 60. Ang kinadak-ang monyeka mahimong sama ka taas sa naghimo niini! Inigkahuman sa matag monyeka, tabonan kinig pilit nga glu nga motabon sa tanang lungag. Ang kataposang pagpauga magsugod, ug ang monyeka pasinawon aron mohamis ang ibabaw aron maayong pagkaangay ang pagpintal sa pintor. Dayon ang monyeka hatagan ug dili-masundog nga estilo.

Ang Panahon Nagdalag Kausaban

Ang mga tawo nagakausab samtang sila magkatigulang, ug mao usab ang ikaingon bahin kanako. Ang paghimog Matreshka anam-anam nga mikaylap gikan sa Moscow ngadto sa ubang mga siyudad ug mga lungsod, lakip sa Semenov, Polkhovskii Maidan, Vyatka, ug Tver.a Ang matag lokalidad nakaugmad ug iyang kaugalingong estilo ug porma sa dekorasyon. Ang pagkawala sa akong tinuod nga pagkamao makapatugaw, apan wala ako magreklamo. Sa panahon sa pagsaulog sa usa ka gatos ka tuig nga kasumaran sa Gubat sa 1812, dihay tawo nga miorder ug usa ka set sa monyeka nga naglarawan sa Rusong heneral nga si Mikhail Kutuzov ug sa Pranses nga heneral nga si Napoléon Bonaparte. Kining duha ka heneral mao ang kinadak-ang mga monyeka ug ang kontrang mga heneral nga nalangkit gihimo nga mas gamay nga misibo diha sa ilang tagsatagsang komander.

Sa dugayng panahon, ang paghimo ug pagpamaligya niining matanga sa monyeka estrikto nga gikontrolar. Apan ang kausaban sa politika sa kataposan sa mga tuig sa 1980 naghatag sa mga artesano ug bag-ong mga posibilidad ug mga kagawasan. Sila karon makahimo ug makabaligya na sa ilang mga produkto nga walay kahadlok.

Usa ka pintor nga ginganlag Sikorskii maoy usa sa una kansang mga monyeka nahimong popular sa publiko. Ang iyang mga monyeka mahal kaayo, nga ang tagsatagsa ka set mobalor ug duolan sa 3,000 dolyares. Ang iyang kalamposan nakadasig sa ubang mga tawo sa arte, ug sa miaging unom ka tuig, ang paghimog Matreshka gihatagan ug dugang pasiugda.

Ang akong ngalan, Matreshka, aplikado na karon sa tanang mga monyeka nga gihimo aron mosibo diha sa laing monyeka. Lainlaing mga tema ang gipintal diha sa kahoy: mga bulak, mga simbahan, mga imahen, mga lumad nga sugilanon, mga temang pangpamilya, bisan mga lider sa relihiyon ug politika. Ang dakong pagkadaiya nga mapalit karon nakatabang kanako nga dili kaayo sobra ka mahal.

Nagbarog sa naandan diha sa estante sa tindahan sa ting-init sa 1993 sa Moscow, ako kalit nga nakadungog ug mga tingog sa nagkaduol nga grupo sa langyawng mga turista. Nadunggan nako sila nga may giingon bahin sa kombensiyon sa mga Saksi ni Jehova nga ilang gitambongan ug nga ang matag usa kanila, agig handomanan sa maong katingalahang okasyon, gustong modala kanako uban kanila sa pagpamauli. Nahibulong kon ngano, gitutokan nako sila nga gisiga ang mata. Ingon nga daw gitubag ako, ang usa kanila miingon: “Siya maoy labaw pa kay sa usa ka sobenir lamang. Gusto nakong makita sa akong mga higala ang iyang mga mata. Nakita nako diha kanila ang samang ekspresyon nga akong nakita sa mga mata sa mga Ruso nga akong gipakigsultihan bahin sa Gingharian ug bahin sa ngalan sa Diyos nga makita diha sa Bibliya.”

Mga Saksi ni Jehova? Ang Gingharian? Ngalan sa Diyos? Ang Bibliya? Misamot ka dako ang akong mga mata samtang namati ako, ug mikubakuba ug kusog ang akong dughan sa palaaboton nga pagadalhon ngadto sa halayong mga dapit sa pipila niining masadyag-panagway nga mga tawo. Tingali mahibaloan pa nakog dugang kon unsay pangunang hinungdan sa ilang pag-anhi sa Rusya. Segurado ako nga kadto labaw pa kay sa pagtan-aw lamang kanako, usa ka monyekang ginganlag Matreshka.

[Footnote]