Kababayen-an sa India—Nagapadulong sa Ika-21ng Siglo
SINULAT SA KORESPONSAL SA PAGMATA! SA INDIA
Sila mga tag-as, sila mga mugbo. Sila mga niwang, sila mga tambok. Sila hingatawa, sila nagmug-ot. Sila sobra ka dato, sila sobra ka kabos. Sila edukado kaayo, sila iliterit kaayo. Kinsa kini sila? Mga kababayen-an sa India. Ug asa sila nagapadulong? Sila nagapadulong sa ika-21ng siglo.
ALANG sa kadaghanang tawo nga nagpuyo gawas sa India, ang larawan sa mga babaye sa India maoy usa ka maanyag, matahom, misteryosa, ug makabibihag. Daghang lalaki nagpalandong sa India aron mangitag mga asawa, sa bahin tungod sa opinyon nga ang mga babaye sa India mas mapinasakopon, mapahimut-anon sa ilang mga bana, ug maayong mga tig-atiman sa balay kay sa ilang mas independenteng mga igsoong babaye sa Kasadpan. Ugaling, lisod ilarawan ang usa ka kasagarang babaye sa India niining kalangkoban sa lainlaing etniko, relihiyoso, ug sosyal nga mga kagikan. Ang tanang matang sa mga babaye nagpuyo niining makaiikag nga yuta.
Ang kasaysayan sa India maoy usa nga daghag mga kultura nga nausa sa malinawon nga paagi o sa puwersa. Adunay pagbanabana kon diin gikan ang unang mga pumoluyo, ang mga Dravidiano. Ang ilang kagikan daw maoy panagsagol sa mga Australiano ug sa mga tawong taga-habagatang Mediteraneo, nga may partikular nga mga koneksiyon sa Creta. Samtang ang mga Aryano ug mga Persiano mibalhin ngadto sa India gikan sa amihanang-kasadpan ug ang mga Mongoliano gikan sa amihanang-sidlakan, ang mga Dravidiano miatras pahabagatan. Busa kasagaran natong makita nga ang mga babaye sa habagatang India maoy gagmayon ug lawas ug mas itom ug panit kay sa mga babaye sa amihanan, nga mas tag-as ug putig panit apan itom ug buhok ug mga mata. Ang mga taga-amihanang-sidlakan kasagaran adunay Oryental nga panagway.
Ang relihiyon dako kaayog bahin sa pagkatukod sa kahimtang sa kababayen-an sa India. Tungod kay ang modernong India maoy usa ka sekular nga estado, gihimo ang tanang paningkamot sa pagbag-o sa panglantaw kanhi nga nakapugong sa mga babaye sa pag-uswag. Dagkong mga lakang ang ginahimo aron mapauswag ang kahigayonan sa edukasyon, dili lamang sa mga adunahan o impluwensiyadong mga babaye kondili alang sa tanan. Ang mga klase sa pagbasa ug pagsulat, mga pagbansay sa kabaryohan alang sa panarbaho, ug ang libreng pagtungha sa mga babaye nagbag-o sa kahimtang sa kababayen-an sa India.
Niadtong Hunyo 22, 1994, sa estado sa Maharashtra, usa ka dakong lakang sa pag-uswag ang gihimo sa dihang giluwat ang polisa sa gobyerno alang sa kababayen-an. Gihubit sa bise presidente, nga si K. R. Narayanan, ingong “makasaysayanhon” ug “bag-o,” kini nagtagad sa pangunang mga problema sa mga babaye, sama sa mga katungod sa duyog nga pagpanag-iya, pagkamag-aalima, mga benepisyo sa pamalay, ug parehong mga kahigayonan sa trabaho.
Samtang nagkadaghan ang mga babayeng nagtungha sa mga kolehiyo ug nakatrabaho, nga wala na limitahe diha sa balay, ang isyu sa mga kausaban sa moralidad gipatungha. Migula ang mga taho bahin sa pag-abuso sa droga ug pag-us-os sa moral diha sa mga kolehiyo. Ang palumagian sa balita adunay dakong bahin sa kausaban sa pipila ka mas batan-ong kababayen-an sa India. Kon itandi ang sine sa India sa miaging 30 ka tuig ug sa karon, daghan ang makakaplag nga ang paglarawan sa mga babaye nausab sa hilabihan. Usa ka babayeng taga-India ang mikomento: “Ang kaniadtong kasarangan, buotan, masakripisyohon-sa-kaugalingong mga bidang babaye sa mga sine samtang ako nagtungha pa gipulihan sa modernong babaye kinsa, kon dili na gani malipayon, mobiya sa iyang bana ug sa mga ugangan ug makigtakos sa iyang mga katungod ug sa iyang kagawasan.”
Apan ang India, sa katibuk-an, kasarangan gihapon sa paggawi ug panapot kon itandi sa daghang nasod. Ang labing komong sapot nga gisul-ob, ang maanindot nga sari, ugdang nga nagatabon halos sa tibuok lawas. Sa mas batan-ong mga babaye, ilabina sa amihanan, ang shalwar-kameez, usa ka luag nga sinina nga isul-ob sa ibabaw sa samag-padyama nga karsones, maoy popular. Ang mga uso sa kasadpan, nga makita ilabina sa Bombay, Goa, ug Calcutta, maoy kasarangan sa estilo ug gitas-on.
Bag-ong mga Kahigayonan sa Pangempliyo
Unsang matanga sa trabaho ang bukas sa mga babaye sa India samtang sila nagapaingon sa ika-21ng siglo? Ang dakong bahin sa populasyon sa India nagpuyo sa kabaryohan, ug panguma ang ilang trabaho. Milyonmilyon ang nagtrabaho sa mga umahan. Ang mga babaye kaubang nagtrabaho sa mga lalaki nga naghimo sa tanang matang sa trabaho sa umahan. Sila usab magkalos ug tubig sa lagyong mga distansiya gikan sa mga suba ug mga atabay ug kuging mangahoy alang sa sugnod. Sa panahon sa trabaho, ang mga bata isampila sa bat-ang o ibutang sa mga duyan nga gihigot sa mga punoan sa kahoy.
Sukad sa pagsulod sa ika-20ng siglo, ang mga pamilya sa kabaryohan sa India nanglugsong sa mga siyudad sa pagpangitag trabaho. Ang mga babaye nagtrabaho sa mga gam-anan sa panapton ug sa mga pabrika. Ang modernisasyon sa industriya, hinunoa, nakaapektar sa mga babayeng trabahante kay sa mga lalaki. Ang mga lalaki gibansay sa pagpadagan sa makina, samtang ang mga babaye wala. Kini nagpahinabog dakong kalisod sa mga babaye. Sila nahimong mga tighakot sa materyales sa mga konstruksiyon, tigtulod sa mga kariton nga puno sa bug-at nga mga sako, nagbaligyag segunda-manong mga sinina, o nagtrabaho sa ubang gamayg-suweldong trabaho.
Ang sosyal nga mga repormador naningkamot sa pagpauswag sa kahimtang sa mga babaye. Ang mga kalihokan sama sa SEWA (Self-Employed Women’s Association) kalit nga mitungha, nga ang ilang tumong mao ang pagtabang sa dili edukadong mga babayeng trabahante sa pag-atiman sa ilang panglawas aron nga sila makatrabaho, aron makabaton ug igong edukasyon aron makalikay sa lit-ag sa daotang mga buhat, sa pagpauswag sa ilang mga kahanas sa trabaho, ug sa pagtuon sa pagtigom aron makabaton ug ilang kaugalingong puhonan ug makalikay sa taas-ug-tubo nga pautang sa mapahimudsanong mga tigpahulam ug kuwarta. Sa dihang gipangutana bahin sa paggamit sa pagkababaye ingong usa ka sosyal nga galamiton, ang iladong sosyologo nga si Zarina Bhatti miingon: “Sa India ang pagkababaye nagpasabot sa pagpamati sa mga problema sa mga babaye, pag-organisar kanila, sa pagpaningkamot sa paghatag ug teknikal nga edukasyon kanila lakip na sa edukasyong panglawas ug nutrisyon.”
Sa samang panahon, ang mga hunahuna nagkausab bahin sa kahimtang sa edukadong mga babaye gikan sa mga sapian nga pamilya nga giisip nga alta sosyedad, ingon man usab sa mga babaye gikan sa kasarangang hut-ong sa mga pamilya. Karon ang mga babaye sa duha ka hut-ong makita sa tanang natad sa kalihokan, dili lamang sa pagtudlo o sa medisina. Sila may mga karera ingong mga piloto sa ayroplano, modelo, stewardess, ug polis ug makita diha sa taas nga mga ehekutibong posisyon. Sulod sa daghang tuig ang India nakabatog usa ka babaye ingong primer ministro, nga napili sa kinadak-ang demokrasiya sa kalibotan. Ang mga babaye sa India nagbatog mga trabaho diha sa armadong kusog ug mga abogada ug punoang mga mahistrado, ug libolibo ang nagnegosyo ingong mga negosyante.
Kausaban sa Natad sa Kaminyoon
Tungod niining kiling ngadto sa independenteng pagtrabaho, unsay pagbati sa modernong mga babaye sa India bahin sa kaminyoon? Ang ika-19 ug ika-20ng siglo nagdalag dagkong mga kausaban alang sa minyong mga babaye sa India. Ang karaang kustombre nga gitawag suttee, diin ang usa ka biyuda kinabubut-ong magsunog sa iyang kaugalingon diha sa gisunogan sa patayng lawas sa iyang bana, giwala ilalom sa Britanikong pagmando. Ang pagminyo sa mga bata gidili sa balaod mao nga karon ang usa ka dalagita ubos sa edad nga 18 dili legal nga makaminyo. Gidili usab ang pagpangayog bugay gikan sa pamilya sa babaye, apan kining dili maayong batasan naglungtad gihapon. Libolibong batan-ong mga asawa ang gipamatay sa usa ka paagi o sa lain, tungod kay wala makahatag ang ilang pamilya ug igong bugay o tungod kay mas daghang kuwarta ang makuha gikan sa ikaduhang pagminyo.
Sa hinayhinay, ang mga hinungdan sa mga kamatayon tungod sa bugay gitagad na. Kaniadto, inigkaminyo ang usa ka dalaga sa India moipon ug puyo sa iyang bana diha sa balay sa mga ginikanan sa iyang bana ug magpabilin didto hangtod siya mamatay. Dili gayod siya kuhaon ug balik sa iyang mga ginikanan ngadto sa ilang balay. Sanglit kulang ug pormal nga edukasyon, ang kadaghanang babaye dili makabiya sa balay sa ilang mga bana ug manarbaho aron suportahan ang ilang kaugalingon. Busa ang batan-ong mga babaye sagad gisakit ug nameligro pa sa hulga nga patyon, ug kon ang ilang mga ginikanan dili makahatag ug dugang kuwarta o mga butang sa pagtagbaw sa hakog nga mga ugangan, ang mga asawa naghulat na lamang sa hilom nga kasakit sa hunahuna alang sa ilang dangatan sa kataposan, sagad usa ka giplanong makamatayng aksidente diin mobuto ang kosenilya o masilaban ang nipis nga sari.
Ang balaodnon karon, mga pundok sa polis nga babaye, ug mga hukmanan sa babaye ug mga grupo nga nagataganag moral nga pagpaluyo nagtanyag sa minyong babaye ug kadangpan nga kapangayoan ug tabang kon siya naghunahuna nga ang iyang kinabuhi nameligro. Sanglit nakabaton nag dugang edukasyon ug mga kahigayonan sa panarbaho nga bukas kanila, ang pipila ka babaye mopili nga dili na magminyo o magminyo sa ulahi na sa kinabuhi human makabatog karera sa ilang kaugalingon. Busa, ang pagsalig sa mga lalaki, nga sagad mosangpot ug mapintas nga pagdominar, dili na dako sama sa miagi.
Nakakuhag Dugang Pagtagad ang Gagmayng mga Batang Babaye
Ang laing problema nga nakaapektar sa mga babaye, ug nagabag-o samtang nagkaduol ang ika-21ng siglo, mao ang sobrang tinguha ug lalaki nga mga anak. Sumala sa karaang relihiyosong mga pagtulon-an, apil sa intereses nga ekonomikanhon, kini nga ideya sagad misangpot ug pagpamatay sa mga masuso nga batang babaye ug pagmaltrato sa mga batang babaye pinaagi sa paghatag kanila ug mas diyutayng pagkaon, edukasyon, ug pag-atiman sa panglawas kay sa gihatag ngadto sa mga batang lalaki.
Dili pa dugay ang paggamit ug amniocentesis aron matino ang sekso sa bata sa tiyan, nga subsob mosangpot sa paghulog sa gisabak nga mga batang babaye, nahimong kaylap. Bisag gikontrolar sa balaod, ang paagi komon nga batasan gihapon. Ang tim-os nga mga paningkamot ginahimo sa pag-usab sa hunahuna nga mas maayo ang batang lalaki.
Ang hinimog-tawo nga mga pilosopiya nagpaubos sa mga babaye sa daghang paagi. Ang pagtratar sa mga biyuda maoy usa ka pananglitan. Sa karaang India, ang pagminyo pag-usab sa biyuda gidawat. Apan sukad sa mga ikaunom nga siglo K.P., ang mga magbabalaod misupak niini, ug ang kahimtang sa mga biyuda nahimong makaluluoy. Gidid-an sa pagminyo pag-usab, sagad pangawatan sa mga paryente sa mga kabtangan sa ilang namatayng mga bana, gitagad ingong tunglo sa pamilya, daghang biyuda ang mopili sa pagsunog sa kaugalingon sa gisunogan sa ilang bana kay sa inabusohan ug pinasipad-ang kinabuhi.
Sukad sa hinapos sa ika-19ng siglo, ang mga repormador naningkamot sa pagpagaan sa palas-anon sa maong mga babaye, apan ang dulot nga nakagamot nga mga emosyon lisod mapapas. Diha sa daghang komunidad ang kahimtang sa biyuda, usahay batan-on pa kaayong babaye kansang tigulang nga bana namatay na, tinuod gayod nga miserable. Si Dr. Saharada Jain sa Institute for Development Studies nag-ingon: “Ang kasakit sa pagkabiyuda nagsumikad sa kamatuoran nga gikondisyon ang mga babaye sa pagtuo nga ang ilang tibuok nga pagkatawo nahasandig sa pagkabutang sa ilang bana.” Ang mga paningkamot ginahimo aron tabangan ang mga biyuda sa pag-uswag ngadto sa ika-21ng siglo nga may dignidad.
Mga Kalainan sa Probinsiya ug sa Siyudad
Adunay dakong kalainan tali sa mga babaye sa mga siyudad ug sa mga babaye sa probinsiya. Gibanabana nga 25 porsiento sa mga babaye sa probinsiya makamaong mobasa ug mosulat; sa mga siyudad mas dakong porsiento ang nakabenepisyo sa mga tunghaan ug mga kolehiyo. Aron matabangan ang mga babaye sa probinsiya, ang mga social worker naghikay ug mga klase sa pagbasa ug pagsulat, pagbansay sa pag-atiman sa panglawas, ug mga paagi sa panarbaho. Ang ubang mga gobyerno sa estado nagreserbar ug 30 porsientong mga trabaho sa sektor sa publiko, sa kooperatibang mga kapunongan, ug sa trabahong gipadagan sa lokal kaugalingong-gobyerno alang sa mga babaye. Ang mga kapunongan sa mga babaye naningkamot sa pag-alibyo sa kasakit ug kalisod nga maoy kahimtang sa milyonmilyon sa India. Sa pipila ka sukod kini nagmalamposon. Busa, unsay atong ikasulti bahin sa umaabot sa mga babaye sa India?
Nagapadulong sa Ika-21ng Siglo!
Nagbag-o ba ang papel sa babaye sa India samtang siya nagapadulong sa ika-21ng siglo? Oo, ug kusog kaayo. Apan giatubang sa mga babaye sa India ang usa ka kahimtang nga kaamgid sa ginaatubang sa iyang igsoong mga babaye sa tibuok kalibotan. Adunay pag-uswag, apan adunay mga kakulian. Adunay paglaom, apan adunay pagkawala sa paglaom. Adunay maanindot nga mga balay ug maluhong mga estilo-sa-kinabuhi, apan adunay mga barongbarong, grabeng kawalad-on, ug nagkutoy sa kagutom. Alang sa milyonmilyon ang pangunang mga kinahanglanon lamang ang ilang makab-ot. Ang uban daw nakabaton sa tanang gitanyag sa kalibotan. Alang sa kadaghanan ang umaabot walay katinoan; sila adunay mga pangandoy apan adunay mga pagduhaduha usab.
Alang sa pipila, hinunoa, masanag ang umaabot nga may saad, ilabina alang niadtong adunay paglaom sa umaabot nga yutang Paraiso ubos sa pagmando sa Gingharian ni Jehova pinaagi ni Kristo Jesus. (Pinadayag 21:1, 4, 5) Kini sila nagpaabot uban ang bug-os nga pagsalig sa ika-21ng siglo diin matagamtam sa mga babaye ang kinabuhi sa bug-os.
[Hulagway sa panid 16]
Naghakot ug mga tisa ngadto sa lugar nga tukoranan
[Hulagway sa panid 17]
Nagkalos ug tubig nga gamiton sa balay
[Hulagway sa panid 18]
Nakigmiting uban sa mga lalaki
[Hulagway sa panid 18]
Nag-operit ug kompiyuter