Ang Gasa sa Diyos nga Panimbang
“KALIPONG lamang kana gumikan sa imong pagbiyahe sa barko,” giingnan ako sa akong mga higala, “ug kana mahimong dangtag daghang adlaw.” Kadto maoy Oktubre 1990, ug bag-o pa lang akong nakakanaog sa mamala human sa pito-ka-adlaw nga paglawiglawig sa barko didto sa Caribbeano. Apan, ang akong gihunahuna nga pipila ka adlaw nga gibati miabot na ug daghang bulan. Morag wala lang gihapon ako makakanaog sa maong barko. Nadaot ang akong vestibular nga sistema, ang komplikadong sistema sa panimbang sa sulod nga bahin sa dalunggan nga ang sentro sa mga koneksiyon niini anaa sa utok.
Unsa Kana? Sa Unsang Paagi Kana Nagaobra?
Ang sentro nga nagpatakdo sa imong panimbang makita diha sa punoan sa imong utok nga gitawag ug brain stem. Kon maayo ang imong panglawas, nahuptan mo ang imong panimbang tungod kay daghang panukbil ang madawat gikan sa imong mga mata, imong mga kaunoran, ug sa imong vestibular nga sistema.
Tagan-an sa imong mga mata ang brain stem ug padayong impormasyon gikan sa igbalati labot sa imong palibot. Ang mga sensory receptor sa imong mga kaunoran, nga gitawag ug mga proprioceptor, magpasulod ug impormasyon ngadto sa imong utok bahin sa matang sa ibabaw nga imong gilakwan o gihikap. Apan ang imong vestibular nga sistema maoy molihok ingong imong pangsulod nga sistema sa paggiya nga mosulti sa imong utok kon asa nahimutang ang imong lawas sa yuta ug sa puwersa sa grabidad niini.
Ang vestibular nga sistema nalangkoban sa lima ka bahin nga nalangkit sa panimbang: tulo ka linginong mga kanal ug duha ka puyo. Ang linginong mga kanalkanal ginganlan ug superior canal, horizontal (lateral) canal, ug ang inferior (posterior) canal. Ang duha ka puyo gitawag ug utricle ug saccule.
Ang linginong mga kanalkanal nahimutang sa anggulong tanos sa usag usa, sama sa mga bungbong ug salog nga magtagbo sa kanto sa usa ka lawak. Ang mga kanalkanal maoy nga agianan nga naglangkob ug paikis-ikis nga dalan nga natago sa gahi nga bukog sa bagolbagol nga gitawag ug temporal bone. Sa sulod niining bukogon naglikoliko nga dalan aduna pay laing nag-ikis-ikis nga dalan, nga gitawag ug membranous labyrinth. Sa tumoy sa matag hinapinan linginong tubo, atua kanang samag usa ka bugdo, nga gitawag ug ampulla. Sa sulod sa membranous labyrinth adunay linaing pluwido nga gitawag ug endolymph. Ug sa gawas sa manipis nga hapin, adunay laing pluwido nga lain usab ug kemikal nga sambog, nga gitawag ug perilymph.
Kining nagbugdo nga dapit sa puyo nga gitawag ug ampulla adunay linaing mga selula nga buhokbuhok nga binangan nga nalubong diha sa daw gulaman nga bugon nga gitawag ug cupula. Sa dihang lisoon nimo ang imong ulo sa bisan haing direksiyon, ang pluwido nga endolymphatic daw maulahi sa paglihok sa mga kanalkanal mismo; ug busa pikoon sa pluwido ang cupula ug ang mga binangang buhokbuhok nga anaa sa sulod niini. Ang paglihok sa mga binangang buhokbuhok magpausab sa elektrikal nga mga kinaiya sa selulang buhokbuhok, ug ipasa niini sa baylo ang mga mensahe ngadto sa imong utok agi sa mga selulang nerbiyos. Ang mga mensahe moagi dili lamang gikan niining indibiduwal nga mga selula nga buhokbuhok paingon sa utok patihulog sa gitawag nga mga afferent nerve kondili mobalik usab kini sa utok sa matag selula nga buhokbuhok paingon sa mga efferent nerve aron hatagan ang selula nga buhokbuhok ug katumbas nga impormasyon kon kini kinahanglanon.
Ang linginong mga kanalkanal makamatikod sa anggulohon o patuyok nga paglihok sa imong ulo sa bisan unsang direksiyon, sama sa pagduko o paghangad, pagpilay niana sa usa ka kilid o sa pikas, o paglingi sa wala o sa tuo.
Ang utricle ug ang saccule, sa laing bahin, makamatikod sa pataas nga lihok; sa ingon kini sila gitawag ug mga igbalati sa grabidad. Aduna usab kini silay buhokbuhok nga mga selula nga gitawag ug macula. Pananglitan, ang saccule magpadala ug impormasyon sa imong utok nga maghatag kanimo ug pagbati nga nagpaitaas kon ikaw nagsaka sa usa ka elebitor. Ang utricle mao ang pangunang tigmatikod nga mosanong sa dihang ikaw nagsakay sa usa ka kotse ug kalit nga mokusog ang dagan niana. Kini magpadala ug impormasyon sa imong utok sa paghatag kanimog pagbati nga giduso sa atubangan o giduso paatras. Dayon tiponon sa imong utok kining impormasyona sa ubang mga panukbil sa paghimog mga desisyon, sama sa kon sa unsang paagi lihokon ang imong mga mata ug mga tiil aron makasanong sa imong paglihok. Kini motabang kanimo aron mahibalo ka sa imong nahimutangan.
Kini maoy usa ka kahibulongang sistema nga nagpasidungog sa Tigdesinyo niini, si Jehova nga Diyos. Bisan ang mga siyentipiko nga nagdukiduki nakadayeg gayod sa desinyo niini. Si A. J. Hudspeth, propesor sa biyolohiya ug pisiolohiya, misulat sa magasing Scientific American: “Apan, ang dugang pa nga pagpanukiduki makapalig-on lamang sa pagbati sa pagkahibulong sa pagkasensitibo ug pagkakomplikado niining gamayng piraso sa biyolohikal nga aparato.”
Pagkadaot sa Vestibular nga Sistema
Sa akong kahimtang ang akong suliran sa sulod nga bahin sa dalunggan girekonosir ingong otospongiosis o otosclerosis. Kini maoy usa ka kahimtang diin ang bukog nga nahimutangan sa vestibular nga sistema nahumok o nahimong daw espongha. Kasagaran kining bukoga magpabiling gahi kaayo, mas gahi pa kay sa bisan unsang bukog sa imong tibuok lawas. Sa nagkahumok kini, gituohan, nga ang usa ka enzyme mogawas nga mosuhop sa pluwido sa sulod nga bahin sa dalunggan ug daoton kini sa kemikal nga paagi o sa ingon mahiloan ang pluwido. Kini mahimong mopahinabog lain nga pagbati nga daw nagsige ka ug lihok bisan tuod ikaw lig-ong nagbarog o naghigda.
Alang kanako naghimo kini sa semento nga akong gitungtongan nga daw nagtuyatuya sa balod nga usahay sama ka taas sa usa ka piye. Kon maghigda, akong gibati nga daw ako naghigda sa ilalom sa sakayan taliwala sa tulo ka piye nga mga balod sa dagat. Ang pagbati dili moabot ug unya mawala sama sa pagliponglipong, apan kini miabot ug nagpabilin kanako sulod sa 24 oras matag adlaw sulod sa mga bulan nga walay hunong. Ang bugtong kahupayan lamang maoy sa dihang wala akoy panimuot nga natulog.
Mga Hinungdan ug mga Tambal
Ang hinungdan sa otospongiosis/otosclerosis wala gihapon mahibaloi, bisan tuod mahimong nalangkit ang pipila ka hinungdan nga napanunod gikan sa katigulangan. Ang kahimtang malisod alang sa medikal nga siyensiya sa pagtuon tungod kay daw kini iya lamang sa tawo. Talagsa ra, kon aduna man, nga motungha kini diha sa mga mananap. Ang otospongiosis mahimong makapahinabog tinnitus (paghadyong sa dalunggan), pagbati nga daw puno kaayo ang ulo, pagkagaan sa ulo, pagbati nga kulag panimbang, o nagkalainlaing dagway sa vertigo (pagkalipong). Ang samang kahimtang mahimong mopahinabog dili paglihok sa mga stape sa tungatungang dalunggan ug pagkabungol gumikan sa pagkabalda sa paghatod sa mga balod sa tingog. Kon ang otospongiosis makaabot sa cochlea, kini mopahinabo usab ug pagkabungol gikan sa nerbiyos sa igbalati pinaagi sa pagkadaot sa nerbiyos.
Adunay mga tambal niining sakita. Ang pipila mao ang operasyon (tan-awa ang Pagmata! sa Hulyo 8, 1988, panid 19); ang uban mosulay sa pagsanta sa pagkadaot sa bukog pinaagi sa suplementong kalsiyum ug fluoride. Ang mga pagkaon nga walay asukar usahay isugyot tungod kay ang sulod nga bahin sa dalunggan nanginahanglan kaayo ug asukar sa dugo. Sa pagkatinuod, ang sulod nga bahin sa dalunggan nagkinahanglag tulo ka pilo nga asukar sa pagpalagsik niini sama nga ang katumbas nga gidaghanon gikinahanglan usab sa utok. Ang usa ka himsog nga dalunggan makadumala pag-ayo sa normal nga mga kausaban sa asukar sa dugo; apan sa dihang madaot ang dalunggan, kining maong mga kausaban makapalipong kanimo. Ang caffeine ug alkoholikong mga ilimnon daw makadaot usab sa dihang ang sulod nga bahin sa imong dalunggan adunay diperensiya. Bisan tuod ang paglawiglawig sa barko, nga gihisgotan sa sinugdan sa artikulo, dili gayod maoy nagpahinabo sa suliran, ang mga kausaban sa temperatura, pagkaumog, ug mga batasan sa pagkaon lagmit maoy hinungdan sa pagkawala sa panimbang.
Ang sulod nga bahin sa imong dalunggan mas dakog nahimo kay sa pagkadungog alang kanimo. Sa usa ka katingad-an ug kahibulongang paagi, kini nagtabang kanimo nga dili mawala ang imong panimbang. Ang desinyo niini makapatingala kanato sa mga buhat sa atong Maglalalang, ug kini makapalalom sa atong apresasyon sa iyang pagka-Maglalalang.—Tinampo.
[Diagrams/Hulagway sa panid 26]
(Alang sa aktuwal nga pagkahan-ay, tan-awa ang publikasyon)
Ang Imong Katingalahang Vestibular nga Sistema
Dagway sa Gawas
SUPERIOR CANAL
OVAL WINDOW
COCHLEA
ROUND WINDOW
INFERIOR CANAL
HORIZONTAL CANAL
Dagway sa Sulod
TEMPORAL BONE
MEMBRANOUS LABYRINTH
AMPULLA
SACCULE
Pinatuybong detektor sa paglihok
COCHLEA
Organo sa pandungog
MACULA
UTRICLE
CRISTA
Pinahigdang detektor sa paglihok
Magasukod sa anggulohong paglihok