Posible ba ang Usa ka Kalibotan nga Walay Gubat?

HUNAHUNAA nga dili na gayod makakita o makasinati pag-usab sa makalilisang nga kamatuoran sa gubat ug sa mga epekto niini. Handurawa nga dili na gayod makadungog pa ug mga tingog sa pagbuto sa posil o sa mga bomba, nga dili na makakitag mga panon sa gigutom nga mga kagiw nga nangalagiw, nga dili na mahibulong kon ikaw o ang usa ka minahal mamatay sa pipila ka mabangis ug kawang nga panag-away. Pagkakahibulongang mabuhi sa usa ka kalibotan nga walay gubat!

‘Imposibleng palaaboton,’ tingali moingon ka. Ugaling, ang panan-awon sa usa ka malinawong kalibotan sa pipila lamang ka tuig nga milabay sanag kaayo. Sa 1990 ug 1991, daghan ang nag-ingon nga ang mga nasod anaa na sa ganghaan sa usa ka bag-ong panahon sa kasegurohan ug pagtinabangay. Nagpalandong sa dagan sa panahon, si George Bush, nga presidente kanhi sa Tinipong Bansa, naghisgot sa daghang higayon bahin sa usa ka nagagim-aw nga “bag-ong kalibotang kahikayan.”

Nganong adunay pagkamalaomon? Ang Bugnawng Gubat natapos na. Sa kapin sa 40 ka tuig, ang hulga sa nukleyar nga gubat nagbitay nga mahulgaon ibabaw sa katawhan samag usa ka espada nga gibitay sa usa ka pino kaayong hilo. Apan uban sa pagkahugno sa Komunismo ug sa pagkabungkag sa Unyon Sobyet, ang hulga sa usa ka nukleyar nga kalaglagan daw nahanaw. Nakaginhawag luag ang kalibotan.

Adunay laing dakong katarongan kon nganong gilantaw sa katawhan ang umaabot nga may pagsalig, ug kon nganong daghan gihapon ang adunay ingon niana nga panglantaw. Ang upat ka dekada nga pag-indigay tali sa Sidlakan ug Kasadpan naghimo sa Hiniusang Kanasoran nga usa lamang ka katilingban sa mga pagdebatehay. Apan ang kataposan sa Bugnawng Gubat naghatag ug kagawasan sa HK sa pagbuhat kon unsa ang katuyoan nga gitukod kini​—sa pagpaningkamot nga mabatonan ang internasyonal nga kalinaw ug kasegurohan.

Ang HK sa dili pa dugayng mga tuig nagpakusog sa mga paningkamot sa pagsanta sa panaggubat. Nasangkapan sa mga sundalo gikan sa membrong mga nasod, ang Hiniusang Kanasoran nakigbahin sa daghang misyon sa paghupot sa kalinaw sa 4 ka tuig una pa ang 1994 kay sa nangaging 44 ka tuig. Duolan sa 70,000 ka kawaning sibilyan ug militar nag-alagad sa 17 ka misyon sa tibuok yuta. Sa duha lamang ka tuig, ang nagasto sa pagmentinar sa kalinaw pilopilo nga midoble sa $3.3 ka bilyon sa 1994.

Si Boutros Boutros-Ghali, ang sekretaryo-heneral sa HK, misulat niining bag-o: “Adunay mga timaan nga ang sistema sa tiningob nga seguridad nga natukod sa San Francisco duolan sa 50 ka tuig kanhi [sa pagkatukod sa HK] sa kataposan nagsugod na sa paglihok sumala sa gilaraw . . . Kita nagpaingon na sa pagkab-ot ug nagaobrang internasyonal nga sistema.” Bisan pa niining maong mga kaugmaran, ang panan-aw labot sa usa ka bag-ong kalibotang kahikayan kusog nga nagakahanap. Unsay nahitabo nga mingitngit man ang mga paglaom alang sa usa ka kalibotan nga walay gubat? Aduna bay katarongan sa pagtuo nga makakita pa gayod kita ug kalinaw sa tibuok kalibotan? Hisgotan kining mga pangutanaha sa sunod nga mga artikulo.

[Picture Credit Lines sa panid 3]

Mga ayroplanong iggugubat: Letrato sa USAF

Mga posil nga anti-aircraft: Letrato sa U.S. National Archives