Ako Gipangita sa Balaod

MAYO 1, 1947 kadto, sa Sicily. Duolan sa 3,000 ka tawo, lakip sa mga babaye nga may mga masuso, ang nagtigom sa usa ka agianan sa bukid sa tinuig nga pagsaulog sa Adlaw sa mga Obrero. Sila wala masayod sa kapeligrohan nga natago duol sa mga bungtod. Tingali imong nabasa ang bahin niini o nakita sa mga sine ang bahin sa trahedya nga misunod. Ang pagpamatay gitawag ug ang Pagpamatay sa Portella della Ginestra, nga nagbilin ug 11 ka tawong patay ug nakasamad ug 56.

Bisag ako walay bahin niana nga trahedya, sakop ako sa pundok sa mga tigpaluyo sa kaugalingnan nga maoy responsable niana. Ang ilang pangulo mao si Salvatore Giuliano, nga kauban nakong midako sa balangay sa Montelepre. Magulang lang nako siyag usa ka tuig. Niadtong 1942, sa nag-19 ako, gitawag ako sa pagkasundalo sa panahon sa Gubat sa Kalibotan II. Sayo nianang tuiga nahigugma ako ug naminyo kang Vita Motisi. Sa ulahi, kami may tulo ka anak nga lalaki; ang kinamagulangan natawo niadtong 1943.

Kon Nganong Ako Gipangita sa Balaod

Sa 1945, ang tuig nga natapos ang Gubat sa Kalibotan II, mianib ako sa kasadpanhong dibisyon sa Volunteer Army for Sicilian Independence (EVIS). Kini mao ang paramilitaryo nga pundok sa politikanhong partido sa mga tigpaluyo sa kaugalingnan nga nailhang Movement for the Independence of Sicily (MIS). Si Salvatore Giuliano, nga gipangita na sa balaod, gitudlo sa hataas nga mga opisyal sa EVIS ug MIS nga maoy mangulo sa among dibisyon.

Nahiusa kami sa among gugma sa isla sa Sicily ug sa among katawhan. Ug nasuko kami sa gibati namong mga inhustisya. Busa gisagop nako ang kawsa sa pundok ni Giuliano, nga nagtinguha nga maapil ang Sicily sa Tinipong Bansa sa Amerika ingong ika-49 nga estado niini. May katarongan ba sa pagtuo nga posible kini? Oo aduna gayod, sanglit ang mga opisyal sa MIS nagpasalig kanamo nga sila adunay suod nga relasyon sa Washington, D.C., ug nga ang presidente sa Tinipong Bansa nga si Harry S. Truman pabor sa maong pagpaapil.

Kriminal nga Kalihokan

Ang trabaho sa akong pundok naglakip ilabina sa pagpangidnap ug pagpatubos sa mga tawong ilado. Niining paagiha nakabaton kamig pundo aron ipalit sa gikinahanglang mga suplay. Walay usa sa nakidnap, nga gitawag namo nga “among mga bisita,” ang gipasipad-an. Sa dihang buhian sila, hatagan namo silag resibo nga gamiton sa pag-uli sa gilukat nga kuwarta nga among nadawat. Gisultihan sila nga ang resibo magamit aron makuhag balik ang ilang kuwarta human maangkon namo ang kadaogan.

Nakigbahin ako sa mga 20 ka pagkidnap, ingon man sa armadong mga pag-atake sa mga baraks sa Carabinieri, usa ka militarisadong puwersa sa kapolisan sa nasod. Bisan pa, malipay ako nga mosulti nga ako walay napatay bisan usa. Natapos ang among mga pag-atake agig mga tigpaluyo sa kaugalingnan sa dili-maalamong paglihok diha sa balangay sa Portella della Ginestra. Giorganisar kadto sa mga dose ka tawo sa pundok ni Giuliano ug gitumong batok sa Partidong Komunista.

Bisag ang pagpamatay sa kasagarang mga tawo​—lakip sa mga silingan ug mga tigpaluyo​—wala tuyoa, ang mga tawo nga nagpaluyo kanamo ug mibating protektado namo nagtuo nga kami nagbudhi kanila. Sukad niadto, nagpadayon ang walay hunong nga paggukod sa pundok nga mga kriminal ni Giuliano. Human itug-an sa mga polis, daghan sa akong mga kauban ang nadakpan. Sa Marso 19, 1950, ako nakit-an ug gidakop. Ug niana nga ting-init si Giuliano mismo gipatay.

Pagkabilanggo ug Paghukom

Sa prisohan sa Palermo, diin ako nabilanggo nga nagpaabot ug husay, naguol ako nga nahimulag sa akong batan-ong asawa ug tulo ka anak nga lalaki. Bisan pa, ang tinguha sa pagpakig-away sa gituohan ko nga matarong nakapanalipod kanako batok sa tuman nga kasub-anan. Misugod ako sa pagbasa aron maokupado ang akong panahon. Usa ka libro ang nakadani sa akong tinguha sa pagbasa sa Bibliya. Kadto mao ang awtobiyograpiya ni Silvio Pellico, usa ka Italyano nga nabilanggo tungod sa politikanhong mga katarongan sa ika-19ng siglo.

Si Pellico misulat nga siya may diksiyonaryo ug Bibliya kanunay sa prisohan. Bisag ako ug ang akong pamilya maoy mga Romano Katoliko, wala gayod akoy nadunggan bahin sa Bibliya. Busa mihangyo ako sa mga awtoridad nga makabatog kopya. Gisultihan ako nga kini gidili, apan ako gihatagan ug kopya sa mga Ebanghelyo ni Mateo, Marcos, Lucas, ug Juan. Sa ulahi, nakabaton akog kopya sa tibuok Bibliya, nga akong gihuptan pa ingong hamiling handumanan.

Sa kataposan, niadtong 1951 nagsugod ang akong paghusay sa Viterbo, duol sa Roma. Miabot kinig 13 ka bulan. Gihukman ako ug duha ka tibuok kinabuhi nga pagkabilanggo dugang pa sa 302 ka tuig! Kana nagpasabot nga dili na gayod ako makagawas nga buhi sa prisohan.

Pagkakat-on sa mga Kamatuoran sa Bibliya

Sa dihang gibalik sa prisohan sa Palermo, gitudlo ako sa seksiyon diin ang usa ka membro sa among grupo kinsa ig-agaw ni Giuliano nabilanggo usab. Gidakop siya tulo ka tuig sa wala pa ako madakpi. Sayo pa niana, nahibalag niya ang usa sa mga Saksi ni Jehova sa prisohan gikan sa Switzerland nga naghisgot kaniya bahin sa kahibulongang mga saad sa Bibliya. Ang tawo gidakop kauban sa isigka-Saksi sa Palermo samtang nagsangyaw sa maayong balita sa Gingharian sa Diyos. (Mateo 24:14) Gisultihan ako sa ulahi nga ang pagdakop kaniya maoy tungod sa paghulhog sa mga membro sa klero.

Bisan pa sa akong supak-sa-balaod nga mga kalihokan, nagtuo ako sa Diyos ug sa mga pagtulon-an sa simbahan. Busa nakurat ako sa pagkasayod nga ang pagsimba sa gitawag nga mga santos dili-kasulatanhon ug nga usa sa Napulo ka Sugo nagdili sa paggamit ug mga larawan sa pagsimba. (Exodo 20:3, 4) Misuskribir ako sa mga magasing Batanyanang Torre ug Pagmata!, nga nahimong bililhon kaayo kanako. Wala nako hisabti ang tanan ko nga nabasa, apan samtang dugang akong nagbasa, dugang ko nga gibati ang panginahanglan sa pag-ikyas, dili gikan sa bilanggoan, kondili gikan sa pagkabilanggo sa relihiyosong kabakakan ug pagkabuta sa espirituwal.

Sa kadugayan, nahibaloan ko nga aron makapahimuot sa Diyos kinahanglan nakong hukason ang akong daang pagkatawo ug isul-ob ang bag-ong pagkatawo​—usa nga maaghop ug susama nianang kang Kristo Jesus. (Efeso 4:20-24) Inanay ang akong kausaban. Bisan pa halos dihadiha nagsugod ako sa pagbuhat sa mga butang alang sa akong mga isigkabinilanggo, ug ako naningkamot sa pagpakigsulti kanila bahin sa dagkong mga butang nga akong nakat-onan. Busa, niadtong 1953 ang malipayong panahon nagsugod alang kanako. Apan may mga kababagan.

Pagsupak sa Kapelyan

Unom ka bulan human misuskribir ako sa Ang Bantayanang Torre ug Pagmata!, nahunong ang pag-abot niini. Miadto ako sa tigsusi sa mga sulat sa mga binilanggo ug gipahibalo kaniya ang bahin niini. Gisultihan niya ako nga ang kapelyan sa binilanggo ang nagpahunong sa paghatod.

Mihangyo ako nga makigkita sa kapelyan. Sa among panaghisgot gipakita ko kaniya nga diyutay lamang gayod ang akong nahibaloan sa Bibliya, lakip sa mga teksto sama sa Exodo 20:3, 4 ug Isaias 44:14-17 labot sa paggamit sa mga larawan sa pagsimba. Gibasa ko usab kaniya ang mga pulong ni Jesus, nga narekord sa Mateo 23:8, 9, nga ayaw “tawgang amahan ang bisan kinsa dinhi sa yuta.” Nasuko, mitubag siya nga dili nako masabtan ang Bibliya tungod kay ako usa ka tawong ignorante.

Maayo na lang kay nakasugod na ako sa pag-usab sa akong personalidad​—kay kon dili, ambot kon unsay nahimo ko. Nagpabiling malinawon, ako mitubag: “Oo, tinuod kana; ako ignorante. Apan ikaw nakatuon, ug ikaw walay gihimo nga bisan unsa aron matudloan ako bahin sa mga kamatuoran sa Bibliya.” Ang kapelyan nag-ingon nga aron makabaton ug literatura sa mga Saksi ni Jehova, kinahanglang mohangyo ako sa Ministri sa Hustisya nga mobulag na ako sa relihiyong Katoliko. Gibuhat ko dayon kana, apan wala tugoti ang akong hangyo. Sa ulahi, hinunoa, nakapatala ako ingong usa sa mga Saksi ni Jehova ug nakadawat pag-usab ug mga magasin. Apan kinahanglang magmapugoso gayod ako.

Kingdom Hall sa Bilanggoan

Sa daghang higayon gihangyo ko ang direktor sa prisohan nga makatrabaho aron makasapi ako ug makapadala sa akong pamilya. Kanunay niyang isulti nga kon hatagan niya ako ug trabaho, hatagan usab niya ang uban, ug kana imposible. Apan sa buntag sa Agosto 5, 1955, ang direktor naghatag kanakog maayong balita​—magtrabaho ako ingong klerk sulod sa prisohan.

Ang akong trabaho nakaanig pagtahod sa direktor sa prisohan, ug siya sa kamaluloton naghatag kanakog permiso nga gamiton ang usa ka bodega sa paghimog mga pagtuon sa Bibliya. Busa, sa 1956, gigamit ang kahoy gikan sa linabay nga mga payl kabinet, naghimo akog mga lingkoranan alang sa pagaisipon nga Kingdom Hall, ingon sa pagtawag sa mga dapit nga tigomanan sa mga Saksi ni Jehova. Nagtigom kami didto matag Dominggo uban sa mga isigkapriso, ug kami nakaabot sa kinatas-ang tumatambong nga 25 sa among mga panaghisgot sa Bibliya.

Sa ulahi, nahibaloan sa kapelyan ang bahin sa among mga tigom nga akong gidumala, ug siya nasuko pag-ayo. Tungod niini, sa ting-init niadtong 1957, ako gibalhin gikan sa Palermo ngadto sa prisohan sa Porto Azzurro sa isla sa Elba. Dili maayog dungog kining dapita.

Gibawtismohan sa Prisohan

Sa akong pag-abot, ako gibartolina sulod sa 18 ka adlaw. Didto wala gani ako tugoting magdala sa akong Bibliya. Human niadto, misulat ako pag-usab sa Ministri sa Hustisya nga naghangyo nga tugotan akong mobulag sa relihiyong Katoliko. Niining higayona, hinunoa, nangayo akog tabang sa sangang buhatan sa mga Saksi ni Jehova sa Roma. Human sa napulo ka bulan, miabot ang dugay ko nang gipaabot nga tubag. Gidawat sa Ministri ang akong pag-usab ug relihiyon! Kini dili lamang nagpasabot nga ako makabaton nag Bibliya, mga magasin, ug ubang literatura sa Bibliya kondili usab ako makadawat nag regular nga mga pagduaw sa usa ka ministro sa mga Saksi ni Jehova.

Dako gayod ang akong kalipay sa dihang nadawat ko ang unang pagduaw ni Giuseppe Romano, nga gikan sa sangang buhatan sa mga Saksi ni Jehova sa Italya. Pinaagi sa permiso sa mga opisyal sa prisohan, gihimo ang mga kahikayan aron ako sa kataposan makapasimbolo sa akong pagpahinungod kang Jehova pinaagi sa bawtismo sa tubig. Niadtong Oktubre 4, 1958, sa presensiya sa direktor sa prisohan, sa komander nga maoy nagdumala sa disiplina, ug ubang mga opisyal, ako gibawtismohan ni Brader Romano, uban sa laing priso, sa dakong dulang nga gigamit sa pagbubo sa tanaman sa prisohan.

Bisag makatuon ako halos kanunay sa Ang Bantayanang Torre kauban sa ubang mga binilanggo, kinahanglan ko nga saulogon ang tinuig nga Memoryal sa kamatayon ni Kristo sa akong selda nga nag-inusara tungod kay kini nga pagsaulog himoon inigsalop sa adlaw. Piyongon nako ang akong mga mata ug mag-ampo, naghanduraw nga ako kauban sa mga isigka-Saksi.

Naghimog mga Tinun-an sa Prisohan

Niadtong 1968, gibalhin ako sa prisohan sa Fossombrone, sa lalawigan sa Pesaro. Didto natagamtam ko ang maayong mga bunga sa pagpakigsulti sa uban bahin sa mga kamatuoran sa Bibliya. Nagtrabaho ako sa tambalanan, diin sayon lang ang pagkaplag ug higayon sa pagpamatuod. Ilabinang makapalipay nga makita ang pag-uswag sa usa ka binilanggo, si Emanuele Altavilla. Human sa duha ka bulan nga pagtuon, iyang naamgohan nga kinahanglang ipadapat niya ang tambag sa Buhat 19:19 ug idespatsar ang iyang libro bahin sa mga madyik. Sa ulahi, si Emanuele nahimong usa sa mga Saksi ni Jehova.

Sa misunod nga tuig gibalhin ako sa prisohan sa isla sa Procida, tabok lang sa luok sa Naples. Tungod sa maayong paggawi, ako giasayn na usab sa tambalanan. Didto nahimamat ko si Mario Moreno, usa ka binilanggo nga debotadong Katoliko. Siya may katungdanan usab sa kaakohan, nga nagtrabaho sa departamento sa kuwenta.

Usa ka gabii si Mario naghangyo kanako ug basahon, ug gihatag ko kaniya ang librong Ang Kamatuoran nga Motultol sa Kinabuhing Dayon.a Siya nakasabot dayon sa kahinungdanon sa iyang nabasa, ug misugod kami sa pagtuon sa Bibliya. Gihunong ni Mario ang pagtabako sa iyang tulo ka pakete sa sigarilyo sa usa ka adlaw. Dugang pa, naamgohan niya nga kinahanglan niyang mogawi nga matinud-anon bisan sa buluhatong panguwenta nga gihimo sa prisohan. Nagsugod siyag sangyaw sa iyang pangasaw-onon, ug siya usab midawat sa mga pagtulon-an sa Bibliya. Wala magdugay human niadto, nagpakasal sila didto sa prisohan. Sa usa ka kombensiyon sa Naples niadtong 1975, ang asawa ni Mario gibawtismohan. Dako ang iyang kalipay sa dihang nadungog niya nga ang iyang bana gibawtismohan sa samang adlaw sa prisohan!

Gitugotan ako sa pagpakig-estorya kada semana sa mga Saksi nga miduaw kanako sa Procida. Gitugotan usab ako sa pag-andam ug pagkaon sa pagpangaon kauban nila sa dawatanan ug mga bisita. Kutob sa napulo ang mahimong presente sa usa ka panahon. Inigduaw sa nagapanaw nga mga magtatan-aw sa mga Saksi ni Jehova, nangayo akog permiso aron ipakita ang ilang mga pagsalida sa slide. Kas-a ako nalipay sa pagdumala sa pagtuon sa Bantayanang Torre sa panahon sa pagduaw sa 14 ka Saksi. Ang mga awtoridad daw misalig na kanako sa bug-os. Sa natudlong mga adlaw, inigkagabii, mosangyaw ako gikan sa selda ngadto sa lain.

Niadtong 1974, human migugol ug 24 ka tuig sa nagkalainlaing mga prisohan, giduaw ako sa usa ka huwes nga nagdasig kanako nga magpayl ug petisyon sa pagpangayog pasaylo. Wala ko lantawa nga angay ang pagbuhat niana sanglit kana maoy pag-admitir nga nalangkit ako sa pagpamatay sa Portella della Ginestra, ug ako walay bahin niana.

Mga Okasyon sa Dakong Kalipay

Niadtong 1975 usa ka bag-ong balaod naghatag ug permiso sa paggawas sa prisohan sa pipila ka adlaw. Busa, ako may higayon sa pagtambong, sa siyudad sa Naples, sa akong unang kombensiyon sa mga Saksi ni Jehova. Ako nalipay sa lima ka dili makalimtang mga adlaw, nga nianang panahona nahimamat ko ang daghang Kristohanong mga igsoong lalaki ug babaye nga wala nako makita sukad.

Ang nakahatag kanako ug linaing kalipay maoy sa kataposan, human sa daghang tuig, ako nahiusa pag-usab sa akong pamilya. Ang akong asawa, si Vita, nagpabiling matinumanon kanako, ug ang akong mga anak niadtong panahona maoy batan-ong mga lalaki na sa ilang pangedarong 20 ug 30.

Pagkasunod tuig​—dihang ako nakatagamtam ug mga higayong makagawas sa prisohan sa daghang beses​—gisugyot nga ako moaplay aron bug-os makagawas sa prisohan. Sa report sa hukom alang sa probasyon bahin kanako, girekomendar niya nga ang akong aplikasyon dawaton. Siya misulat: “Tino gayong ikaingon​—nga karon si Mannino, kon itandi sa uhaw-ug-dugong batan-on nga nagtuman sa mga mando ni Giuliano, maoy laing tawo; siya bug-os gayod nga nagbag-o.”

Sa ulahi, ang mga awtoridad sa prisohan sa Procida mihangyo nga ako pasayloon. Sa kataposan, ang bug-os nga kagawasan gihatag, ug niadtong Disyembre 28, 1978, ako gipagawas sa prisohan. Pagkadako nga kalipay, human sa kapin sa 28 ka tuig sa pagkabilanggo, nga mahimong usa ka tawo nga may kagawasan!

Bugtong Paglaom sa Hustisya

Ingong usa ka kidnaper ubos sa pagmando ni Salvatore Giuliano, nakig-away ako sa gituohan ko nga magdalag matuod nga kagawasan sa akong pamilya ug sa akong katagilungsod. Apan, akong nasayran gikan sa Bibliya nga bisan pag unsa ka tim-os ang mga tawo tingali, dili gayod sila makapatunghag hustisya nga gitinguha ko pag-ayo ingong usa ka batan-on. Sa mapasalamaton, ang kahibalo sa Bibliya nagtabang kanako sa pagkakitang ang Gingharian sa Diyos lamang sa mga kamot sa iyang Anak, si Jesu-Kristo, ang makahatag ug kahupayan sa inhustisya nga gikinahanglan gayod.​—Isaias 9:6, 7; Daniel 2:44; Mateo 6:9, 10; Pinadayag 21:3, 4.

Daghang mantalaan ang misulat sa kausaban sa akong personalidad, nga niana ang kahibalo sa Bibliya maoy responsable. Pananglitan, ang Paese Sera mikutlo sa guwardiya sa prisohan sa Procida nga nag-ingon: “Kon ang tanang binilanggo sama pa kang Franck, mawagtang na ang tanang prisohan; ang iyang paggawi dili gayod masaway, siya wala gayod makig-away, ug siya wala gayod makadawat bisag diyutayng pagbadlong.” Ang laing mantalaan, ang Avvenire, nag-ingon: “Siya maoy usa ka modelong binilanggo, nga dili kasagaran. Ang iyang kausaban maoy labaw pa sa gidahom sa tanan. Siya matinahuron sa mga institusyon ug sa mga opisyal sa prisohan ug nakabaton ug labaw sa kinaiyanhong espirituwalidad.”

Usa ka Magantihong Kinabuhi

Sukad sa 1984, ako nag-alagad sa usa ka kongregasyon sa mga Saksi ni Jehova ingong ansiyano ug payunir, ingon sa pagtawag sa bug-os panahong mga ministro. Niadtong 1990 usa ka guwardiya sa prisohan nga akong napaambitan sa kahibalo sa Bibliya 15 ka tuig kanhi mitelepono sa pagsugilon kanako nga siya ug ang tibuok niyang pamilya nahimong mga Saksi ni Jehova.

Apan ang akong labing makalilipay nga kasinatian miabot niadtong Hulyo 1995. Niadtong tuiga ako nalipay ug dako nga makatambong sa pagbawtismo sa akong minahal nga asawa, si Vita. Human sa daghang tuig, gihimo niya ang mga pagtulon-an sa Bibliya nga iyang kaugalingon. Tingali ang akong tulo ka anak nga lalaki, nga karon wala pa moambit sa akong pagtuo, sa umaabot modawat usab sa akong nahibaloan sa Pulong sa Diyos.

Ang akong mga kasinatian sa pagtabang sa uban nga makakat-on sa mga kamatuoran sa Bibliya naghatag kanakog kalipay nga dili ikatandi. Pagkamagantihon nga makabatog kahibalo nga motultol sa kinabuhing walay kataposan ug makapaambit niana sa mga tawong tim-os ug kasingkasing!​—Juan 17:3.​—Sumala sa giasoy ni Franck Mannino.

[Footnote]

[Hulagway sa panid 18]

Ang agianan sa bukid sa Sicily diin nahitabo ang pagpamatay

[Hulagway sa panid 19]

Sa nagpakasal kami, sa 1942

[Hulagway sa panid 21]

Sagad ko nga ipaambit ang mga kamatuoran sa Bibliya sa mga guwardiya sa prisohan

[Hulagway sa panid 23]

Uban sa akong asawa