Ang mga Bulak Nagpakita nga Adunay Nagatagad

SINULAT SA KORESPONSAL SA PAGMATA! SA COLOMBIA

Ang nalingaw nga bata nagkutlog usa ka bugkos sa mga buttercup diha sa iyang tambokon nga kamot ug midagan ngadto kang Mama uban sa iyang bililhong kaplag. Sa gamayng tindahan sa karsada, usa ka mahigugmaong bana mipilig usa ka dosenang rosas alang sa iyang asawa, aron ipakita kon unsa ka dako ang iyang pagmahal. Usa ka mapabilhong anak nga lalaki nanawag sa telepono sa nagtindag bulak sa kasilinganan alang sa bag-ong pinutol nga mga rosa-dehapon sa paglipay sa iyang inahan. Usa ka mahinalarong asawa nagbutang sa usa ka bugkos sa daghag-kolor nga carnation sa ibabaw sa iyang shopping cart sa supermarket. Kini makadugang sa kataposang mga pag-areglar sa iyang maanindot-pagkaadorno nga balay.

ANG mga bulak makapahimuot sa kasingkasing sa mga batan-on ug sa mga edaran. Kini maoy maayo kaayong mga paagi sa pagpaabot sa pagbati nga “Adunay nagatagad.” Usa ka Kinatsilang sanglitanan nag-ingon: “Ang si bisan kinsa nga dili moapresyar sa usa ka rosas dili moapresyar sa tanang butang.” (Quien no agradece una rosa, no agradecerá ninguna cosa.)

Ang pamatigayon sa mga bulak kusog nga midako kay sa niadto. Niining panahona nga dali ang pagbiyahe sa kahanginan, ang mga bulak karon mahimo nang buhion nga halayo gikan sa mga tindahan, mga supermarket, ug gagmayng tindahan sa dalan diin kini makadani sa mga mata sa lumalabay. Ang magasing Time nag-ingon nga ang industriya sa bulak “kusog nga nagdako ug nagkausab nga labi pang kusog: dugang ug dugang nga produksiyon nagagikan sa habagatang hemisperyo​—sa dakong bahin gikan sa Colombia, nga nahimong ang ikaduhang kinadak-ang tig-eksportar sunod sa Olandia.”

Tinabonag-Plastik nga mga Balaybalay ug Artipisyal nga mga Lanaw

Uban sa kapin sa 25 ka tuig sa pamatigayon, ang Colombia nanguna sa kalibotan sa pag-eksportar sa mga carnation, samtang ikaduha sa katibuk-ang mga namaligyag bulak. Niadtong 1964 usa ka estudyante sa unibersidad sa California, T.B.A., mihimog usa ka pagtuon pinaagig kompiyuter sa pagtino sa mga dapit nga may bug-os maayong palibot sa pagbuhig bulak sa tibuok tuig. Iyang nakaplagan nga ang klima ug gihabogon sa ibabawng dal-as nga nahimutangan sa Bogotá, amihanan lamang sa ekwetor ug halos 9,000 ka tiil ang gihabogon diha sa Kabukirang Andes, may labing maayong mga kahimtang.

Ang talagsaon lunhawng kapatagan sa Santa Fe de Bogotá, ang dapit nga nahimutangan sa 92 porsiyentong gieksportar nga binuhing mga bulak sa Colombia, nalumbayan sa artipisyal nga mga lanaw ug tinabonag-plastik nga mga balaybalay. Sulod niining kahoy o puthaw ug bayanang mga balaybalay, ang gikontrolar ug maayo nga klima sa tingpamulak nagbuhig minilyong mga carnation, rosa-dehapon, rosas, espina-ultima, mga lirio, ug daghang ubang matang, nga putlon sa dili madugay ug empakehon aron ipadala sa Amerika del Norte, Uropa, ug Asia.

Ang maayong temperatura sa pagbuhig mga bulak maoy tali sa 18 ug 20 grado Celsius, ang naandang tibuok tuig nga temperatura sa maadlaw diha sa kapatagan. Dinhi, dagaya ang tubig sa ulan, tabunok ang yuta, ug barato ang suhol sa mga trabahante. Magabii, ang temperatura mahimong mous-os ngadto sa hapit magyelo ug usahay ngadto sa gabonong ubos sa 2 ka grado Celsius. Ang mga dangkaan nga maigo sa hangin, taas ug boltaheng mga bombilya, o mga igwiwisik manalipod batok sa katugnaw. Ang mga bombilya usab nagsilbing pangpalugway sa kahayag sa adlaw sa daghang oras, sa ingon nagpabiling nagpamata sa pipila ka tanom ug nagpadali sa pagtubo niini.

Giplano ang Produksiyon nga Abante Kaayo

Kapin sa 120,000 ka trabahante sa Colombia ang nalangkit sa pipila ka hugna sa industriya sa bulak. Lakip kanila mao ang daghang Saksi ni Jehova nga nagpuyo sa nagkatag nga mga komunidad diha sa kapatagan. Si Benito Quintana, usa ka Kristohanong ansiyano sa usa sa mga kongregasyon sa Facatativá, nagtrabaho ingong superbisor sa produksiyon diha sa usa ka buhianag bulak. Siya miingon: “Daghang bulan nga abante, among giprograma ang produksiyon aron matagan-an ang pinanahong mga panginahanglan sa baligyaan. Ang punoang mga tanom sa mga carnation pinalit sa gawas gikan sa Olandia o Italya, ang mga rosa-dehapon gikan sa Florida. Putlon nga mainampingon sa mga babaye ang gagmay nga mga sanga, itanom kini diha sa naglumbay nga mga tudling sa mainit nga balaybalay diin kini bisbisan sa usa ka samag-panganod nga gabon hangtod kini manggamot. Ang mga rosa-dehapon nagkinahanglag 12 ka adlaw sa 20 ngadto sa 35 grado Celsius (68° ngadto sa 95°F.) nga temperatura, nga may ekstrang duha ka oras sa kahayag sa panahon sa gabii. Ang mga carnation nagkinahanglag 23 ka adlaw sa temperatura nga tali sa 15 ug 25 grado Celsius (59° ngadto sa 77°), nga walay kahayag sa gabii. Dayon among ibalhin ang gagmayng mga tanom sa mga tamnanan sa laing mga balaybalay diin kini tagan-ag mga sustansiya, paasohan, ug bisbisan hangtod kini mamulak, unom ka bulan sa ulahi alang sa mga carnation ug tulo ka bulan alang sa mga rosa-dehapon.”

Hagong Trabaho sa Tingpamutol

Inig-abot na sa tingpamutol nga panahon, ang mga babaye ang kinamaayohan nga motrabaho, nga labing maayo kon walay mga guwantes ug hinlo kaayong mga kamot. Ang mga makina dili makahukom sa gidak-on sa pagkabuswak sa mga piyoos sa bulak o sa katul-id sa mga lindog, mga butang nga magtino sa kalidad sa bulak.

Si Judith Corredor, gikan sa Facatativá, nagsaysay: “Ang mga babaye pasensiyosa ug gaan ug mga kamot ingon man paspas nga motrabaho ug hanas nga maoy gikinahanglan. Sa dihang mosulod kami sa mga balaybalay sa kaadlawon,” si Judith nagpadayon, “ang kapatagan sagad natabonan sa gabon; mahimong tugnaw gayod kaayo kini, hapit na gani moyelo. Daghan sa mga babaye nagsul-ob ug mga turong. Inigkaadlaw kini moinit, usahay moabot ug kapin sa 32 grado Celsius. Kini hagong trabaho, ilabina sa tingpamutol sa dihang kami magdalidali ug mag-obertaym sa pagtrabaho.”

Usa ka Mabulokon ug Maamyong Mensahe

Human putla, ang mga bulak dalhon sa linaing lawak diin daghan ang hangin ug kahayag. Dinhi, pilion ug ilainlain kini sa mga babaye sumala sa kalidad sa mga bulak ug sa katul-id, kabag-on, ug gitas-on sa mga lindog. Unya putson ang mga bulak diha sa tin-aw nga plastik, 25 sa matag bugkos, andam sa pag-empake. Ang labing maayo lamang ang pilion aron ibaligya sa gawas sa nasod.

Mga lalaki ang mag-empake sa mga bulak diha sa linain giringgiringong karton nga mga kahon nga may ngalan sa buhianag bulak​—mga carnation, sa 24 ka bugkos diha sa kahon. Ang igsoon ni Benito, si Alejandro Quintana, nga nagtrabaho sa pag-empake, nag-ingon: “Kami kinahanglang paspas nga motrabaho, sanglit ang mga bulak maoy lakip sa labing daling madaot nga mga abot. Ang among kompaniya may duha ka bomba nga mosuyop sa mainit nga hangin diha sa mga kahon, 112 ka kahon sa usa ka panahon, samtang nagpugos sa bugnawng hangin sa pagsulod sulod sa duha ka oras, sa ingon nagpabugnaw sa temperatura sa mga bulak sa pipila ka grado sa dili pa magyelo. Unya ang mga lungag sa mga kahon takpan, ug ang mga bulak ibutang diha sa bugnawng bodega hangtod nga kini iluwan sa mga trak aron dalhon sa erport.”

Sa El Dorado International Airport sa Bogotá, ang mga bulak inspeksiyonon una ipagawas sa nasod ug dayon ibutang sa bugnawng bodega nga mga pasilidad sa pipila ka oras hangtod ang kargamento iluwan sa dagkong ayroplanong jet aron dalhon sa langyawng mga destinasyon. Sulod sa pipila lamang ka adlaw, mobuswak ang mga gihay niini nga mga bulak diha sa mga balay, opisina, sa mga lawak sa masakiton, ug bisan asa, nga nagpasundayag sa mabulokon ug maamyong mensahe nga adunay nagatagad.

Ang Usa nga Tinuod Gayod nga Nagatagad

Halos sa tanang dapit sa yuta nga kita moadto, kita makakitag mga bulak alang sa atong ikalingaw. Kini makita sa habog nga mga bukid sa mga daplin sa mga snowfield ug mga bukid nga yelo, sa mga kakahoyan ug kapatagan, sa kadaplinan sa mga sapa ug mga suba, sa mga baybayon, ug bisan diha sa mainit, ugang mga desyerto. Ang mga bulak ania dinhi sa dugay nang panahon sa wala pa motungha ang tawo sa yuta. Ang mga botanista nag-ingon nga ‘ang nagapamulak nga mga tanom mao ang pasukaranan sa tanang hayop ug tawhanong kinabuhi. Kon wala kini, ang mga hayop ug ang tawo dili maglungtad.’

Uban ang pagsabot, si Haring Solomon miingon: ‘Gihimo sa Diyos ang tanang butang nga matahom sa iyang panahon.’ (Ecclesiastes 3:11) Kini naglakip sa gasa sa Diyos nga mga bulak sa tanang matang ug katahom niini. Sukad pa sa kanhiay nga mga panahon kini naglipay sa mga kasingkasing sa mga batan-on ug edaran. Sa pagkatinuod, ang Diyos gayod nagatagad!

[Kahon sa panid 17]

Paghimo sa mga Bulak nga Molungtad ug Dugay

• Putla ang mga lindog nga pahandag ilalom sa tubig sa dili pa ibutang ang mga bulak sa plorera. Ang mga tulo sa tubig nga motapot sa mga tumoy sa mga lindog magpugong sa pagsulod sa hangin ug busa magsampong sa umaabot nga pagsulod sa tubig ug mga sustansiya.

• Ang magasing GeoMundo nagkutlo sa mga tigpanghardin nga taga-Colombia nga nag-ingon nga ang usa ka aspirin nga tabletas, usa ka kutsarang asukar, o diyutayng cola nga idugang sa tubig magpalab-as sa mga bulak ug dugay. Ilisi ang tubig matag duha o tulo ka adlaw, ginamit ang preskong tubig nga normal ang kabugnaw, bisag ang mainit nga tubig mahimong gamiton aron mobuswak ug dali ang mga piyoos.

• Ang nagkalawos ug diyutay nga mga bulak sagad maulian pinaagi sa paghumol sa mga lindog diha sa init nga tubig sulod sa napulo ka minuto samtang wisikan ang mga gihay sa bulak ug bugnawng tubig. Ipalayo ang mga bulak gikan sa mga tinubdan sa init, sa hangin, ug sa direktang sidlak sa adlaw.