Pagpaniid sa Kalibotan

Nameligrong mga Espisye

Ang Pederal nga Ministro Alang sa Kalikopan sa Alemanya, si Angela Merkel, dayag nga nagsulti sa iyang kabalaka sa taas nga porsiyento sa mga espisyeng nameligro sa maong dapit. Nga nagpahibalo sa pagluwat sa usa ka libro bahin sa kalikopan, nga gipatik sa ministri, si Merkel nagbutyag ug pipila ka makapatugaw nga estadistika. Ang mga eksperto nagbanabana nga sa mga linalang nga dunay taludtod nga lumad sa Alemanya, “40 porsiyento sa tanang sus-ang mga mananap, 75 porsiyento sa mga reptilya, 58 porsiyento sa mga ampibiano, 64 porsiyento sa mga isda sa tab-ang nga tubig, ug 39 porsiyento sa mga langgam maoy nameligrong mga espisye,” nagtaho ang Süddeutsche Zeitung. Mao usab ang kahimtang sa mga tanom, nga 26 porsiyento sa tanang espisye ang nameligro. Ang milabayng mga paningkamot nga kunhoran ang kapeligrohan sa kinaiyanhong kalikopan kulang ra. Si Merkel miawhag alang sa “usa ka bag-ong taktika aron mapanalipdan ang kinaiyahan.”

Pagpanalipod sa Kabataan Gikan sa mga Kidnaper

Ang mga ginikanan sa Alemanya dugang ug dugang nga nabalaka bahin sa pagkaluwas sa ilang mga anak, ilabina tungod sa dili pa dugayng sunodsunod nga pagpangidnap sa mga batang babaye sa maong nasod. Sumala sa Nassauische Neue Presse, si Julius Niebergall, usa ka terapista sa Alemang Asosasyon Alang sa Panalipod sa Kabataan, misugyot ug pipila ka pamaagi sa pagpanagana. Pananglitan, ang mga ginikanan makatudlo sa ilang mga anak ug tinong mga dapit sa dalan paingon ug gikan sa eskuylahan​—usa ka tindahan o balay​—nga ilang mapangayoan ug tabang sa panahon sa emerhensiya. Ang mga bata angay usab tudloan nga dili makig-estorya sa mga estranyo o tugotan ang mga estranyo nga hikapon sila. Si Niebergall nagpasiugda nga “ang kabataan kinahanglang mahibalo nga sila puwedeng mobalibad,” bisan sa mga hamtong. Ilabina kon gihulga sa usa ka lagmit nga kidnaper, ang kabataan angayng mosangpit sa ubang mga hamtong. “Palihog tabangi ko. Nahadlok ko niining tawhana,” maoy mahimong itudlo kanila nga isulti.

Mapintas nga mga Pasahero

Ang komersiyal nga mga ayroplano nagtaho ug kalit nga pag-uswag sa mapintas nga panggawi sa nasukong mga pasahero. Nga naaburido sa mga butang sama sa nalangan nga biyahe ug nawalang bagahe, ang mga pasahero “mangluwa sa mga atendant sa ayroplano, mamalibag ug mga bandeha sa pagkaon ug usahay modapat sa mga empleyado. Usahay, mangatake pa gani silag mga piloto,” nagtaho ang The New York Times. Ang mga opisyal ilabinang nabalaka bahin sa maong mga pag-atake nga mahitabo sa naglupad nga mga ayroplano, tungod kay kini mahimong modangat sa mga paghagsa. Ang usa ka kompaniya sa ayroplano nagtaho ug mga 100 ka kaso sa mapasipad-ong sinultihan o pisikal nga pag-atake kada bulan. Ang Times nag-ingon nga “ang samokan nga mga pasahero parehong mga lalaki ug mga babaye, nagkadaiya ang mga rasa, lainlain ug pangedaron ug managsamang salawayon diha sa economy, business o primera klase. Duolan sa usa sa kada tulo ka pasahero ang hubog.”

Sirkunsisyon sa Babaye Nagpadayon

Ang female genital mutilation (FGM) nagpadayon nga suliran sa daghang nasod, ilabina sa Aprika, sumala sa The Progress of Nations 1996, usa ka tinuig nga taho nga gipatik sa Hiniusang Kanasoran. Bisan pag daghang nasod ang naghimog balaod batok niining walay kaluoy nga buhat, mga duha ka milyon ka batang babaye ang gipang-abisan kada tuig. Ang mga biktima kasagarang nag-edad tali sa 4 ug 12. “Gawas sa dihadihang kahadlok ug sakit, ang mga sangpotanan mahimong maglakip sa sigeng pagdugo, impeksiyon, pagkabaog, ug kamatayon,” nag-ingon ang taho. (Alang sa dugang nga impormasyon bahin sa FGM, tan-awa ang Abril 8, 1993, nga gula sa Pagmata!, mga panid 20-3.)

Tabang sa Iro Alang sa mga Patolon

Sa Inglaterra ang mga iro gibansay sa pagpasidaan sa mga patolon sa taliabot nga pag-atake. Kini mohatag sa pasyente ug igong panahon sa pagpangandam para sa atake, nagtaho ang The Times sa London. “Ingong resulta sa pagganti sa iro tungod sa pagpaghot sa panahon sa usa ka pag-atake,” nagpatin-aw ang manedyer sa usa ka buhat sa kaluoy nga nag-espesyalisar sa pagbansay sa mga iro alang sa inutil nga mga tawo, “ang iro naanad sa mga timailhan ug mga simtoma nga gipakita sa patolon sa dayon nang pag-atake. Kay nasayod nga ang maong pagsanong moresulta sa usa ka ganti, ang iro makaalinggat na kaayo sa maong mga timailhan.”

Bag-ong mga Tinamdan sa Hapon

Ang Japan Youth Institute bag-o pang naghimog surbi taliwala sa 1,000 ka estudyante sa hayskul sa Hapon, nagtaho ang The Daily Yomiuri. Ang surbi nagpadayag nga 65.2 porsiyento sa mga estudyante ang naghunahuna nga dili sayop ang pagsibat sa mga klase. Duolan sa 80 porsiyento ang naghunahuna sa samang paagi kabahin sa dili-pagsugot sa mga magtutudlo, ug mga 85 porsiyento sa mga estudyante ang nag-isip nga dili makadaot ang dili-pagsugot sa mga ginikanan. Sumala sa The Daily Yomiuri, ang mao gihapong surbi nagpakita nga 25.3 porsiyento sa mga batan-ong babaye ang naghunahuna nga ang pagpamampam samtang nag-eskuyla pa dili angayng idili.

Peligrosong mga Batasan sa Pagmaneho

● “Kalim-an ka porsiyento sa tanan nga namatay sa trapiko sa Brazil gipahinabo sa pag-inom ug alkoholikong mga ilimnon,” nagtaho ang mantalaang Gazeta do Povo sa Curitiba, Brazil. Ang pagmaneho nga hubog nagpahinabog “kapin sa 26,000 ka kamatayon kada tuig.” Kining mga aksidenteha “mahitabo sa mugbong mga pagbiyahe ug sa maayong panahon.” Bisan pag ang hubog nga drayber mahimong mobatig pagkamasaligon, makunhoran ang iyang katakos sa pagsanong gilayon, busa magpameligro sa iyang kaluwasan ug sa uban nga nagbiyahe. Ang mga pagsusi nagpakita nga ilalom sa impluwensiya sa alkoholikong ilimnon, lisod, imposible pa gani, ang pagsagubang sa wala damhang mga kahimtang. Sumala sa mantalaan, ang pagkawala sa alkohol pinaagi sa metabolismo mahimong mokabat sa unom hangtod walo ka oras ug ang isog nga kape o ang pagkaligo sa bugnawng tubig dili makatabang sa hubog nga drayber sa pagmanehong luwas.

● Sumala sa usa ka surbi sa Britanya, ang aberids nga motorista mohimog 50 ka seryosong mga sayop sa usa ka semana. Sa kinatibuk-an, ang 300 ka drayber nga gisurbi miadmitir nga nahimong lingag sa labing menos makausa sa 98 porsiyento sa ilang mga pagbiyahe, nagtaho ang The Times sa London. Makausa sa 2 ka pagbiyahe, sila mibatig kasuko. Ang risgo nga kasagarang gihimo sa mga drayber mao ang paspas nga pagpadagan, ug labaw sa katunga ang nag-ingon nga sila nalambigit sa usa ka aksidente. Ang panukiduki sa Toronto, Canada, nagpaila nga ang mga drayber nga naggamit ug selyular nga telepono samtang nagmaneho maoy upat ka pilo nga dunay purohang maaksidente. Ang kapeligrohan maoy kinatas-an sulod sa unang napulo ka minutos human makasugod ang panag-estoryahay, tungod tingali kay ang drayber nalinga ug ang iyang panahon sa pagsanong mas hinay.

Pagpangluto​—Nagakawalang Arte?

Sumala sa 12-ka-bulan nga pagtuon sa batasan sa pagkaon sa Australianhong estado sa Queensland, ang pagpangluto tingalig mahimong nagakawalang arte. Ang The Courier Mail nagtaho nga ang kadaghanang tawo ubos sa pangedarong 25 walay mga katakos nga gikinahanglan aron makaluto sa ilang kaugalingong mga pagkaon. Ang tigpakigpulong bahin sa publikong-kahimsog nga si Margaret Wingett, ang awtor sa pagtuon, nag-ingon nga ang mga batan-on sa una​—ilabina ang mga babaye​—nagtuon sa pagpangluto sa balay pinaagi sa ilang mga inahan o sa eskuylahan. Apan karong mga adlawa morag ang kadaghanan sa mga batan-on, lakip ang mga babaye, dili makahibalo moluto ug morag walay interes sa pagkat-on. Daghan ang mopalabi sa giputos-nang-daan o dali andamong mga pagkaon. Ang pipila nagtuo nga ang maong mga batasan sa pagkaon makaingon sa pag-uswag sa alta presyon, diabetes, ug sakit sa kasingkasing.

Radyoaktibong mga Tinukod

Sumala sa magasin nga Asiaweek, “105 ka tinukod nga bug-os nga gilangkoban sa 1,249 ka apartment ang nahugawan” sa radyasyon sa amihanang Taiwan. Kini nadiskobrehan sa usa ka empleyado sa usa ka kompaniya sa koryente nga nagpasundayag sa iyang anak lalaki kon sa unsang paagi moandar ang monitor sa radyasyon. Samtang naggamit sa monitor sa ilang kosina, siya nakuratan sa pagkakita nga kini nagpadayag ug peligrosong lebel sa radyasyon. Ang dugang nga pagsusi gihimo, nga nagkompirma nga nahugawan ang apartment ug ang uban pang mga tinukod. Ang mga pagsusi nagpakita nga ang radyasyon naggikan sa puthaw nga kable sa mga bungbong sa tinukod. Ang mga awtoridad wala magkauyon kon giunsa pagkadangat sa radyasyon ngadto sa puthaw.

“High-Tech” nga mga Galamiton Batok sa Pagpangawat

Ang microdot, nga gipalabi kanhi sa mga espiya para sa pagpadalag sekretong mga mensahe, maoy gigamit sa Britanya aron sa pagtabang nga masanta ang pagpangawat. Ang mga dot, nga ang kada usa sama ra ka dako sa usa ka tulbok, arang makapaigo ug 60 o 70 ka pilo sa numero sa koreyo sa usa ka panimalay ug gigamit sa pagtimaan sa mga kabtangan nga makadanig mga kawatan. Ang The Times sa London nagtaho nga ang mga dot “naglutaw sa hagkot kaayong patapot sulod sa botelyang dunay brutsa, amgid sa botelya sa kyutiks. Kada botelya nagsulod ug taman sa 1,000 ka microdot ug ang pumapalit maampingong makapatak ug gamayng tulo o makabulit sa iyang gamit sumala sa iyang gusto.” Ang kawatan mapasidan-an sa prominenteng marka ug dili makaseguro nga iya nang natangtang ang tanang natagong dot. Sa ingon usab, ang computer chip, nga gigama aron sa pag-ila sa mga nasamdan o namatay nga mga piloto sa ayroplanong iggugubat sa Gubat sa Vietnam, gigamit karon sa pag-ilag mga dibuho, mga kinulit, o muwebles. Nga ingon ka gamay sa usa ka lugas nga humay, ang chip dili mailhan kon isuksok ug nasudlan ug mga detalye sama sa kasaysayan, paghubit, ug pagpanag-iya, nga mabasa pinaagig usa ka scanner. Kini nga impormasyon makatabang sa pagpamatuod sa tinuod nga mga tag-iya sa mga butang nga gihuptan sa mga kriminal, nagtaho ang The Times.