Mga Tigbantay sa Parola—Usa ka Nagakahanaw nga Trabaho
SINULAT SA KORESPONSAL SA PAGMATA! SA CANADA
“WALA nay lain pang trabaho nga gusto kong buhaton,” sublisubling gisulti sa mga tigbantay sa parola. Usa ka tawo nga miundang sa iyang pagkamanedyer sa usa ka pabrika ug plastik sa Toronto, Canada, aron mahimong tigbantay sa usa ka 106-anyos nga parola miingon nga ang trabaho nakapabati niyang “mas bata ug 10 anyos.”
Ang pangunang kaakohan sa tigbantay sa parola mao ang pagmentinar ug makitang kahayag alang sa mga marinero. Kinahanglan usab nga iyang paandaron ug atimanon ang mga foghorn maingon man ang pagpadalag impormasyon bahin sa panahon pinaagig radyo ngadto sa mga mananagat ug lumalabay nga dagkong mga sakayan.
Sa nangaging katuigan, kinahanglang huptan sa mga tigbantay sa parola nga puno ang ilang mga sudlanan ug lana, ang mga pabilo nadagkotan, ug walay anuos ang mga bildo sa mga lamparahan. Naandan na sa mga tigbantay ang pagbilar sa tibuok gabii nga magpatuyok sa usa ka tinubdan sa kahayag nga manomano aron giyahan ang mga barko ngadto sa hilwas nga dapit sa dihang ang mga suga dili daling maayo o sa pagbilar nga magbagting ug fog bell ginamit ang martilyo dihang ang foghorn nadaot.
Pagsagubang sa mga Bagyo
Dakong suliran ang kusog nga mga bagyo. Kas-a, usa ka tigbantay sa suga nakakita sa iyang gituohang “dakong puting panganod,” apan usa diay ka dakong naghaguros nga balod! Ang balod misaka sa 50-tiil nga pangpang ug nakaabot sa puy-anan sa tigbantay. Kining nag-inusarang balod nakahimog kadaot nga sama sa bug-os nga bagyo.
Sa laing higayon, sa tibuok gabii ang nagdahunog nga unos nagpatalsik sa mga balod nga mihasmag sa parola sa Pubnico Harbour, Nova Scotia. Ang nahimo lamang sa tigbantay ug sa iyang pamilya mao ang paghulat ug paglaom. Sa pagkabuntag ang bagyo milurang. Apan sa dihang migawas ang tigbantay, nakurat siya sa pagkakita nga ang yuta sa palibot sa parola nahanaw. Nahilain na sila sa dakong-yuta.
Kamingaw ug Kalaay
Sa dihang gisukna bahin sa kamingaw, usa ka tigbantay sa parola nahimuot ug miingon: “Ang mga tawo moingon kanamo, ‘Oy, giunsa man ninyo pag-agwanta ang tumang kamingaw?’ Unya kami mobalos ug moingon, ‘Aw, giunsa man usab ninyo pag-agwanta ang pagpuyo sa siyudad uban sa hilabihang kasaba ug kasamok?’”
Sa nangaging panahon, gitagana ang gamayng koleksiyon sa mga basahon ngadto sa mas nahilit nga mga parola sa Tinipong Bansa. Busa, sa tuig 1885, dihay gigamit nga 420 ka librarya. Dayag, ang mga tigbantay sa parola nahimong maayong mga magbabasa.
Usa ka Nagakahanaw nga Trabaho
Sa di pa dugayng katuigan ang gidumalag tawong mga parola nga ginamag bato o tisa gipulihag wala dumalahag tawong may rehasrehas sa puthaw nga mga torre nga adunay puwersadong nagkidlapkidlap nga mga suga. Dili na monanaw sa kangitngit ang mga sakayanon, nga mangitag hanap nga tinubdan sa kahayag o usa ka lubog nga siga. Karon, ang puwersadong tungsten halogen nga mga lamparahan ug ang lanog, masuhopong mga signal sa gabon magpaalinggat sa marinero sa mga kapeligrohan sa dagat.
Ang dagkong mga sakayan nga nasangkapan sa pagdawat ug mga signal gikan sa mga parola mahibalo na karon sa ilang nahimutangan bisan unsa pa ka baga ang gabon. Ang modernong teknolohiya magtugot sa tignabigar sa paglawig sa kadagatan ug kabaybayonan, masaligon nga iyang malikayan ang peligrosong kutay sa nagbungdo nga mga balas, makuyawng mga katakotan, ug nagpahiping kabatoan duol sa baybayon.
Ingong resulta sa modernong teknolohiya, ang mga tigbantay sa parola kusog nga nagakahanaw gikan sa esena sa kalibotan. Mibati nga usa ka bahin sa iyang kinabuhi ang nahanaw sa dayon, usa ka tigbantay sa parola masub-anong namalandong sa pagbiya sa iyang pinuy-anang isla sulod sa 25 ka tuig: “Malipayon ang among kinabuhi dinhi. Dili gayod namo buot nga mobiya.”
Sa gihapon, ang nagliyokliyok nga mga suga, katabang nga mga suga, mga suga panahon sa emerhensiya, mga signal nga tingog, ug mga radar beacon tanan nagkinahanglag paggalam, ug ang mga torre sa suga sa gihapon nagkinahanglag pag-atiman. Ang mga torre sa suga karon gigalam sa nagapanawng mga teknisyan.
Kadtong nagpabili sa daghang tuig sa pag-alagad nga gitagana sa mga tigbantay sa parola makasabot sa gibati sa usa ka tawo sa Augusta, Maine, nga nanghupaw: “Dili na gayod sama ang paglantaw sa parola ug ang pagkasayod nga ang suga gipasiga pinaagig kompiyuter, sa pagkasayod nga wala na diha ang mga tawo.”
[Kahon sa panid 11]
Ang Unang Parola
Ang unang parola sa natalang kasaysayan nakompleto sa panahon sa pagmando ni Ptolemy II sa Ehipto. Kadto gitukod sa mga 300 W.K.P., ug kini nagbarog sa Pharos Island, haduol lamang sa ganghaan sa dunggoanan karon sa Alexandria. Mikabat kadtog 20 anyos nga pagtukod sa kantidad nga $2.5 milyones.
Ang makasaysayanhong mga sinulat nagpakita nga kini maoy kapin sa 90 ka metros ang gihabogon. Ang lawak niini sa itaas dunay mga bentana nga nag-atubang sa dagat, sa luyo niini mao ang gidaobang mga kahoy o tingali mga sulo nga, sumala kang Josephus, makita sa gilay-ong kapin sa 50 kilometros.
Ang dakong gambalay nga bato giisip nga usa sa Pito ka Katingalahan sa Kalibotan. Ang nagdilaab nga kalayo niini nagsilbing pasidaang kahayag sulod sa 1,600 ka tuig, nga gidaot lamang, kalagmitan gayod, sa usa ka linog.
Samtang nanglabay ang mga siglo, linibo ka parola sa nagkadaiyang gidak-on ug matang ang gitukod diha sa mga pantalan libot sa kalibotan. Ang karaang mga parola nga ginama sa bato o tisa nagbarog karon ingong mga museyo ug mga atraksiyon sa turista diha sa mga parke sa nasod, estado, distrito, ug siyudad ug gisud-ong sa minilyon.
[Hulagway sa panid 10]
Cape Spear Lighthouse, Newfoundland, Canada