Kahigwaos—Ang “Inanay nga Hilo”

“Makadungog kita sa mga tawo nga kanunayng moingon, ‘Ayawg pit-osi pag-ayo ang imong kaugalingon kay basin masakit ka hinuon.’ Lagmit wala sila makaamgo nga aduna kanay tinuod nga biolohikanhong pasikaranan.”​—Dr. David Felten.

SI Jill, nga usa ka dalagang inahan nga dunay anak nga bayongbayong, nagkagamayng tinigom nga kuwarta sa bangko, ug dili maayog relasyon sa iyang mga ginikanan, adunay igong hinungdan nga mobatig kahigwaos. Dayon, nga wala damha, ang katol, hapdos nga nukanuka mitakboy sa iyang bukton. Iyang gisulayan ang mga antibiotiko, mga kremang cortisone, ug mga antihistamine, apan kini wala makahupay. Inay hinuon, ang nukanuka mikanat sa tibuok lawas ni Jill, apil sa iyang nawong. Ang kahigwaos literal nga misuksok sa ilalom sa iyang panit.

Si Jill giawhag nga moadto sa usa ka klinika sa panit nga nagasusi sa emosyonal nga kahimtang sa iyang mga pasyente. “Sulayan namo pagsusi kon unsay nagakahitabo sa ilang mga kinabuhi,” matod ni Dr. Thomas Gragg, ang kaubang-magtutukod sa klinika. Siya sagad makadiskobre nga gawas pa sa panginahanglan nga magpatambal, ang mga tawo nga dunay mga problema sa panit nga gahing mapapas nanginahanglag tabang sa pagsagubang sa kahigwaos. “Ang pag-ingon nga ang imong gibati o paagi sa paglihok magpahinabog sakit sa panit maoy pagkaway-alamag,” miangkon si Dr. Gragg. “Apan kita makahimo sa pag-ingon nga ang emosyonal nga kahimtang sa usa mahimong dako ug bahin sa mga problema sa panit, ug angayng dili kita kanunayng moresetag steroid cream nga dili tabangan ang tawo nga maningkamot sa pagsagubang sa kahigwaos sa iyang kinabuhi.”

Si Jill mibating ang pagkat-on sa pagsagubang sa kahigwaos literal nga nagpreserbar sa iyang panit. “Duna gihapon koy mga butoybutoy sa panit,” matod niya, “apan ang kadaot sa akong panit dili na ingon kanhi.” Talagsaong kaso? Dili. Daghang doktor nagtuo nga ang kahigwaos kasagarang usa ka nakaamot nga hinungdan sa ubay-ubayng mga problema sa panit, lakip sa nukanuka, psoriasis, dagkong bugasbugas, ug alipunga. Apan dili lamang imong panit ang maapektahan sa kahigwaos.

Kahigwaos ug Imong Sistema sa Imyunidad

Ang bag-ohayng panukiduki nagpakita nga ang kahigwaos makapukgo sa imong sistema sa imyunidad, nga tingali magladlad kanimo sa daghang sakit nga manakod. “Dili ka masakit tungod sa kahigwaos,” matod sa eksperto sa virus nga si Ronald Glaser. “Apan kini mopausbaw sa risgo nga masakit ka tungod sa kon unsay ginahimo niini sa imong sistema sa imyunidad.” Adunay makapatuong ebidensiya nga naglambigit sa kahigwaos ngadto sa sip-on, trangkaso, ug herpes. Bisan pag kanunay kitang maladlad sa maong mga kagaw, kasagarang ang atong sistema sa imyunidad mobugno kanila. Apan ang pila ka eksperto nag-ingon nga kon maguol ang usa ka tawo, mapakyas kining mga depensaha.

Ang mga prosesong biolohikanhon nga nalangkit wala pa hisabti sa bug-os, apan ang pangagpas sa pipila mao nga ang mga hormone nga mag-andam kanimo aron molihok kon ikaw may kahigwaos makabalda sa paglihok sa imong imyunidad samtang moagos kini diha sa sapasapa sa dugo. Kasagaran, dili kini usa ka hinungdan sa kabalaka, sanglit ang maong mga hormone may temporaryo lang nga tahas. Bisan pa niana, ang pipila nag-ingon nga kon ang tawo nag-atubang ug kahigwaos nga padayon ug hinobra, ang iyang sistema sa imyunidad basin madaot sa puntong siya daling takboyan ug sakit.

Kini makatabang pagpatin-aw kon nganong ang Canadianong mga doktor nagkalkulo nga mga 50 ngadto 70 porsiyento sa mga pagkonsulta nga giatubang nila may kalangkitan sa kahigwaos, nga kasagarang naglangkit sa mga labad-sa-ulo, insomnia, kakapoy, ug gastrointestinal nga mga sakit. Sa Tinipong Bansa, ang gidaghanon gikalkulo nga tali sa 75 ug 90 porsiyento. Si Dr. Jean King mibating siya wala magpasobra sa dihang siya miingon: “Ang makanunayong kahigwaos nahisamag inanay nga hilo.”

Dili Bugtong nga Hinungdan ni Tambal

Bisan pa sa naunang kasayoran, ang mga siyentipiko wala makaseguro nga kahigwaos lang ang makaapektar nga igo sa sistema sa imyunidad mao nga maapektahan ang panglawas sa usa ka tawo. Busa, dili positibong ikasulti nga magmasakiton ang tanang nag-atubang ug kahigwaos, bisan ang matang nga mapinadayonon. Sa balit-ad, ang pagkawalay-kahigwaos dili kay mopasalig sa maayong panglawas, ni maalamon nga dili magpatambal tungod sa sayop nga pagtuo nga ang sakit mahanaw ra pinaagi sa pagkamalaomon ug sa positibong panghunahuna. Si Dr. Daniel Goleman nagpasidaan: “Ang resulta sa maong pasiatab nga ang tinamdan makapaayo sa tanan maoy pagmugna sa kaylap nga kalibog ug sayop nga pagsabot bahin sa sukod nga ang panghunahuna mag-apektar sa sakit, ug, tingali daotan pa, usahay aron ang mga tawo pabation sa pagkasad-an tungod sa pagkamasakiton, nga samag usa kini ka ilhanan sa moral nga pagtipas o espirituwal nga kadaotan.”

Busa, angayng amgohon nga ang hinungdan sa usa ka sakit talagsa rang ikapasangil sa usa ka bugtong nga hinungdan. Bisan pa niana, ang kalangkitan sa kahigwaos ug sakit nagpasiugda sa kaalam nga hisayran kon unsaon paghupay kining “inanay nga hilo” kon mahimo.

Sa dili pa hisgotan kon sa unsang paagi kini mahimo, atong tukion ang kinaiyahan sa kahigwaos ug kon sa unsang paagi sa pipila ka kaso mapuslanon pa kini alang kanimo.

[Kahon sa panid 5]

Pipila ka Sakit nga Gilambigit sa Kahigwaos

• alerdyi

• artraytis

• hubak

• panakit sa bukobuko, liog, ug abaga

• sip-on

• depresyon

• kalibanga

• trangkaso

• gastrointestinal nga mga sakit

• labad-sa-ulo

• sakit sa kasingkasing

• insomnia

• migraine

• peptik ulser

• seksuwal nga pagkainutil

• sakit sa panit

[Hulagway sa panid 6]

Ang taas nga porsiyento sa mga pagkonsultag doktor maoy tungod sa kahigwaos