Pagpaniid sa Kalibotan

Epidemya sa Kolera Nag-apektar sa Sidlakang Aprika

“Ang kalit nga pagdagsang sa kolera nakaabot sa epidemyang gidaghanon sa Sidlakang Aprika,” nag-ingon ang balita sa koresponsal sa Associated Press sa Nairobi, Kenya. Ang kolera, usa ka mananakod nga sakit sa tinai nga mopahinabog grabeng kalibang, mahimong makamatay kon dili matambalan. Sumala sa World Health Organization (WHO), kapin sa 61,000 ka tawo sa Sidlakang Aprika natakboyan sa sakit sa 1997, ug 2,687 ang gitahong nangamatay. Ang kalit nga mga pagdagsang sa kolera maoy sagad sa mga nasod nga kulang sa sanitasyon ug kulang sa medikal nga pag-atiman. Ang kahimtang mograbe sa dihang ang panapanahon nga mga ulan magbanlas sa hugaw sa tawo ngadto sa tubig nga imnonon. Si Dr. Maria Neira, pangulo sa WHO task force sa kolera, nag-ingon nga hangtod nga ang mga imburnal ug hinlong tubig mabatonan sa apektadong mga dapit, ang rehiyon malagmit dili gayod makawagtang sa kolera.

Nagtabang ba sa Patay?

Sa Hong Kong, ang pagpadayon sa paghupot sa naandang kahimtang sa kinabuhi dili kanunayng mohunong sa dihang ang usa ka tawo mamatay​—tungod kay alang sa pipila kini magpadayon pa hangtod sa laing kalibotan. Kana tungod kay ang pagsimba sa katigulangan nagdula ug dakong bahin sa inadlawng pagkinabuhi sa kultura sa Insek. Busa, “bisan diha sa kalibotan sa espiritu sila nagtuo nga hinungdanon kaayo ang pagpasundayag sa bahandi,” nag-ingon ang tag-iyag tindahan nga si Kwan Wing-ho. Aron tabangan ang buhi nga mga paryente ug mga higala sa pagpauswag sa kahimtang sa ilang namatay nga mga minahal, si G. Kwan nagbaligya ug papel nga mga hulad sa nagkalainlaing materyal nga mga kasangkapan, nga naglakip sa mga cellular phone, mga kompiyuter, mga microwave oven, ug bisan usa ka tibuok-gidak-ong Mercedes Benz. “Ang mga kasangkapan sunogon sa unang pito ka adlaw human sa kamatayon, sa mga anibersaryo, ug kon ang usa ka paryente nagdamgo nga ang usa ka namatay nga tawo nagkinahanglan nga mamalit,” nag-ingon ang usa ka balita sa koresponsal sa Associated Press. “Usa kini ka maayong negosyo,” nag-ingon si G. Kwan, “tungod kay ang pumapalit dili makabalik sa pagreklamo.”

Radyoaktibong mga Mutya

Ang mga mutya nga gibaligya sa usa ka negosyante sa Bangkok nakapukaw ug internasyonal nga alarma sa pamatigayon sa dihang nadiskobrehan nga kini mga radyoaktibo. Si Sahabudeen Nizamudeen, usa ka batid nga tigbaligyag mutya, nahibalo kon ang usa ka transaksiyon mokita ug dako. Busa sa dihang ang negosyante nga taga-Indonesia mitanyag kaniyag 50 ka mga cat’s-eye nga gipresyohan ug ubos kaayo sa normal nga kantidad niini, gipalit dayon niya kini. “Ang matag usa maoy pinangita nga kolor-tsokolate, nga ang tunga nalinyahan ug naggilakgilak nga mga kolor nga kaamgid sa pikot nga kalimutaw sa iring,” nagtaho ang Asiaweek. Bisan pa niana, nadiskobrehan nga ang brilyo sa mutya naggikan sa laing tinubdan. Kini giladlad sa radyasyon sa pagpalutaw sa kolor niini aron motaas ang kantidad niini. Laing bato, nga nakita diha sa usa ka pasundayag sa mga alahas sa Hong Kong, mirehistro ug 25 ka pilo sa limitasyon sa pagkahilwas sa radyasyon sa Asia. “Sa pagkakaron, ang problema makita diha lang sa cat’s-eye chrysoberyl,” nag-ingon ang magasin.

Mga Batasan sa Pagbasa

Sa aberids, ang mga taga-Brazil mobasa ug 2.3 ka libro matag tuig, nagtaho ang Jornal da Tarde. Human sa pag-eskuyla, ang kadaghanan sa mga taga-Brazil dili na mobasa ug mga libro. “Ang tinuod nga problema,” nag-ingon ang sekretaryo sa Ministry of Culture, nga si Ottaviano de Fiore, “mao nga 60 porsiyento sa mga libro nga ginabasa sa Brazil maoy pinugos nga pagbasa” alang sa mga bata nga nagtungha. “Sa nahibiling 40 porsiyento, ang kadaghanan maoy relihiyoso ug mga librong pinig-otan, mga libro mahitungod sa sekso, o mga libro nga giya sa personal nga kaugmaran,” nag-ingon ang mantalaan. Mahitungod sa mga batasan sa pagbasa, si De Fiore nag-ingon: “Ang mga bata magkatipon diha sa pamilya, sa eskuylahan, ug alirong sa TV. Kon walay mga magbabasa sa pamilya, walay modasig kanila sa pagbasa diha.” Siya nagdugang: “Mahitungod sa TV, ang pangunang mga channel dili gayod modasig sa pagbatasan sa pagbasa.”

“Gitukod-sa-Kaugalingong Relihiyon”

Daghang taga-Latin Amerika nagtuman sa “gitukod-sa-kaugalingong relihiyon,” nag-ingon ang sosyologo nga si Fortunato Mallimaci. Ang mga tawo nagpalayo sa mga simbahan ug mga tinuohan, nga mibating libre sa pagkuhag mga kursong yoga, pagbasag libro mahitungod sa mistisismo sa Sidlakan, pagtambong sa mga tigom diin ang mga magwawali motanyag ug mga pagpanambal, o moadto sa Afro-Brazilian nga mga seremonya. “Wala kini magpasabot nga ang mga tawo nawad-ag interes sa relihiyon. Sila nagtuo, apan sila nagtukod ug ilang kaugalingong relihiyon,” nag-ingon si Mallimaci. Nagpakigpulong atubangan sa Fourth Encounter of Lay Centres sa habagatang katunga sa Amerika del Sur (sa Latin Amerika), ang sosyologo nag-ingon nga ang “Katolisismo nagkamulo sa pag-usab sa gambalay ‘nga may seryosong mga pagkabahinbahin ug mga panagbangi sa sulod niini,’” nagtaho ang ENI Bulletin.