Pagpasaylo ug Pagkalimot—Posible Ba?
KAPIN na sa tunga sa siglo ang milabay sukad natapos ang Gubat sa Kalibotan II, sa 1945. Kanang tibuok-kalibotang gubat mao ang kinangilngigan ug kinadak-ag-gasto nga gubat sa tibuok nga kasaysayan sa tawo.
Ang Gubat sa Kalibotan II milungtad ug unom ka tuig ug nakakalas ug mga kinabuhi sa duolan sa 50 ka milyong tawo, lakip sa mga sibilyan. Daghan pang uban ang nangaangol sa pisikal, mental, ug emosyonal nga paagi. Alang sa daghan nga nakaagi niadtong mga tuiga sa gubat, ang masakit nga mga panumdoman sa mabangis nga mga buhat nga nahimo ug sa nangamatayng mga minahal wala pa gihapon maalim.
Adunay mga panumdoman sa mabangis nga mga buhat nga nahimo sa mga Nazi diha sa Holocaust, uban sa minilyong inosenteng mga biktima niini nga gipamatay. Sa Uropa ug Asia, daghang mabangis nga mga buhat ang gihimo sa misulong nga kasundalohan, nga nagpamuno, nanglugos, nanglungkab, ug nanghasi sa mga sibilyan. Dayon, daghang tawo usab nahimong mga biktima sa mga air raid nga naghatag ug kalumpagan, kadaot, ug kamatayon sa dili-maisip nga gidaghanon sa inosenteng mga lalaki, mga babaye, ug kabataan. Ang lisod nga kasinatian usab giantos sa minilyong mga sundalo sa nagkalainlaing mga panggubatan sa kalibotan.
Mental ug Emosyonal nga mga Samad
Ang daghang mental ug emosyonal nga mga samad nga naagoman ingong resulta sa makalilisang nga mga hitabo nga nahitabo panahon sa Gubat sa Kalibotan II dili gayod mapala sa mga hunahuna sa hilabihan ka daghang tawo nga buhi niadtong panahona ug buhi gihapon karong adlawa. Buot nilang palaon kadtong tanang mangilngig, mapait nga mga panumdoman. Apan dili gayod sila makahimo niana. Alang sa uban, ang mga larawan sa maong mga kalisang mobalik sa pagsakit kanila samag nagbalikbalik nga mangil-ad nga damgo.
Apan, ang uban dili buot makalimot, tingali kaha tungod kay sila gustong manimalos o gusto nilang pasidunggan ang panumdoman sa mga nangamatay. Dugang pa, adunay kaylap nga opinyon nga ang nangaging mabangis nga mga buhat kinahanglang ipabiling buhi diha sa panumdoman sa katibuk-an sa tawhanong pamilya sa paglaom nga ang maong mga mabangis nga mga buhat dili na himoon pag-usab.
Sa mga katuigang dili pa dugay, sa panahon sa 1994-95, ang atmospera nga naglibot sa mga pagsaulog sa ika-50ng mga anibersaryo sa D day (ang mga pagtakas sa Alyadong mga nasod sa Normandy sa Hunyo 1944) ug sa kataposang hugna sa ikaduhang gubat sa kalibotan sa Uropa (sa Mayo 1945) nagpasundayag nga alang sa daghang nakakita mismo sa maong mga hitabo, ang pagpasaylo ug pagkalimot malisod kaayo. Kasagaran, ang mga pasundayag sa pag-uliay sa buut tali sa mga kaaway kaniadto gipugngan. Busa, ang mga beterano sa Britanya midumili sa pagdapit sa mga hawas nga Aleman sa mga pagsaulog sa mga pagtakas sa Alyadong mga puwersa sa Normandy.
Mahitungod sa mga mabangis nga mga buhat nga gihimo sa mga Nazi panahon sa Gubat sa Kalibotan II ug sa kalisod sa pagpasaylo ug pagkalimot, ang magsusulat nga si Vladimir Jankélévitch mipahayag sa iyang kaugalingon niining paagiha: “Mahitungod sa maong mangilngig nga krimen, ang natural nga reaksiyon . . . mao ang pagkasuko ug malugotong pagpakigbisog batok sa pagkalimot ug sa paggukod sa mga kriminal—ingon sa gisaad sa mga huwes sa alyadong Husgado sa Nuremberg—hangtod sa kinatumyan sa yuta.” Ang mao gihapong magsusulat nagpadayon: “Ikalipay namo ang pag-ingon, sa pagbali sa mga pulong sa pag-ampo nga gipahayag ni Jesus ngadto sa Diyos diha sa Ebanghelyo sumala ni San Lucas: Ginoo, ayaw sila ug pasayloa, kay sila nahibalo sa ilang ginabuhat.”—Itandi ang Lucas 23:34.
Ikasubong isulti, gikan sa 1945 padayon, hangtod sa presenteng panahon, daghan pang ubang mabangis nga mga buhat—sa Cambodia, Rwanda, Bosnia, sa paghisgot lamang ug pipila—nagpadayon sa pagmansa sa yuta ug dugo. Kining mabangis nga mga buhat nagbilin ug minilyong mga patay, maingon man sa daghan kaayong namatyang mga biyuda ug mga ilo, nangadaot nga mga kinabuhi, ug makuyawng mga panumdoman, agig resulta niini.
Sa walay duhaduha, kining ika-20ng siglo nahimong usa ka panahon sa dili-hitupngang kapintasan. Ingon gayod kini sa tukmang pagkatagna sa Bibliya sa dugay na kaayong panahon bahin niining panahona—ang mga tawo napamatud-ang “mabangis” ug “walay gugma sa pagkamaayo.”—2 Timoteo 3:1-5; Pinadayag 6:4-8.
Unsay Angay Natong Buhaton?
Sa mag-atubang ug ingon niana nga kabangisan, lahi ang reaksiyon sa mga tawo. Apan kita komosta? Angay ba kitang mahinumdom? O angay ba kitang molimot? Ang paghinumdom ba nagkahulogag paghambin sa mapait, dulot nga daotang buut ngadto sa mga kaaway kanhi, nga modumili sa pagpasaylo? Sa laing bahin, ang pagpasaylo ba nagkahulogan nga ang usa makalimot sa diwa sa bug-os nga pagpala sa mangil-ad nga mga panumdoman?
Unsay hunahuna sa Maglalalang sa katawhan, si Jehova nga Diyos, sa makalilisang nga mga krimen nga gihimo sa atong panahon ug sa mga panahong nangagi? Pasayloon ba kaha niya ang mga tagbuhat ug daotan? Ug dili ba ulahi na kaayo alang sa Diyos ang pagbalos sa mga biktima sa mabangis nga mga buhat? Aduna bay malig-ong paglaom nga matapos ang mabangis nga mga buhat, sanglit nahitabo na kini sa libolibo nang katuigan? Unsaon sa Labing Makagagahom nga Diyos pagtul-id kining komplikadong mga butang?
[Hulagway sa panid 4]
Mga anak sa mga biktima sa pagpamatay nagtipon sa kampo sa mga kagiw
[Credit Line]
UN PHOTO 186797/J. Isaac
[Picture Credit Line sa panid 3]
U.S. Navy photo