Pagpaniid sa Kalibotan

Pagbanabana sa Bili sa Dili Mabilhan

Trese ka siyentipiko gikan sa daghang nasod ang naghipos ug usa ka taho nga nagbanabana sa bili diha sa dolyar sa dagayang tagana sa kinaiyahan. Ang mga siyentipiko naghimo niana gikan sa kapin sa 100 ka napatik nga mga pagtuon aron sa pagbanabana sa mipuling bili sa matag ektarya sa nagkadaiyang mga serbisyo nga gitagana sa yuta. (Ang usa ka ektarya katumbas sa mga 2.5 ka akre.) Pananglitan, ang usa ka pagtuon nagpadayag nga alang sa matag ektarya sa kalamakan sa Tinipong Bansa nga gigamit para sa pamalay, “ang nawalang katakos sa pagsuyop sa mga tubig sa baha nakapadako sa tinuig nga mga kadaot sa baha sa $3300 ngadto sa $11,000,” nag-ingon ang Science nga magasin. Bisan pag daghan ang wala kaayo magpabili sa kinaiyanhong mga produkto ug mga serbisyo sa yuta, ang mga siyentipiko nagbanabana sa tinuig nga bili niini sa salapi nga $33,300,000,000,000​—halos doble sa giipon nga kinatibuk-ang bili sa produkto ug serbisyo sa mga nasod sa tibuok kalibotan.

Ang Papa Nagduaw sa Cuba

Sa iyang pagduaw sa Cuba sa miaging Enero, si Papa Juan Paulo II nagpahayag sa mga paglaom sa Iglesya Katolika alang sa mas dakong papel diha sa katilingban sa Cuba. Sumala sa L’Osservatore Romano, siya nag-ingon nga ang mga ginikanan “angayng makapili para sa ilang mga anak . . . sa etikal ug sibiko nga mga prinsipyo ug sa relihiyosong impluwensiya nga maoy makapaarang kanila sa pagbaton ug hingpit nga edukasyon.” Bisan pag gusto sa papa nga buksan pag-usab ang Katolikong mga eskuylahan sa nasod, ang opisyales sa Cuba nag-ingon nga buot nilang ipadayon sa Estado ang monopoliya sa publikong edukasyon. Kon mahitungod sa tinamdan sa kagamhanan sa Cuba bahin sa pagduaw sa papa, ang Pranses nga magasing Le Monde Diplomatique nagkomento: “Giisip ni Fidel Castro ang pagduaw ingong kadaogan batok sa pagkasinalikway nga gipaagom sa iyang rehimen.” Bisan tuod ang ubang mga gisulti sa papa samtang didto sa Cuba klarong dunay politikanhong mga sugyot, ang mga Saksi ni Jehova nagpabiling neyutral sa politika sa ilang relihiyosong mga kalihokan.

Kinatas-ang Buhok sa Kalibotan

Si Hoo Sateow, usa ka 85-anyos nga sakop sa Hmong nga tribo sa amihanang Thailand, wala magputol sa iyang buhok sa hapit 70 ka tuig. “Giputlan nako kini sa dihang nag-edad akog 18, ug nasakit kog grabe,” matod ni Hoo. Gisukod niining bag-o pa nga may gitas-ong 520 ka sentimetros sa usa ka tinudlong maghuhukom para sa Guinness Book of World Records, ang iyang buhok gituohan karon nga mao ang kinatas-an sa kalibotan, nagtaho ang Associated Press. Hinloan ni Hoo ang iyang buhok kausa sa usa ka tuig ug ihayhay niya kini sa usa ka palapala aron mauga. Ang iyang 87-anyos igsoong lalaki nga si Yi, kinsa kataposang nagputol sa iyang buhok niadtong 1957, mao ang kinadul-ang kaindig ni Hoo. Ngani ang buhok ni Yi mas taas pa kay sa iya sa miaging maghuhupot sa rekord, usa ka Indian nga babaye nga dunay buhok nga mosukod ug 420 ka sentimetros. Giisip ni Hoo ang pagbaton sa maong taas nga buhok ingong usa ka bentaha, ilabina sa tugnaw nga kabukiran sa Thailand. “Motabang kini kanako nga dili tugnawon,” siya miingon.

Tulo ka Panghunahuna Bahin sa Kasaysayan

Ang mga batang nagtungha sa Bosnia ginatudloan sa tulo ka lainlaing bersiyon sa kasaysayan, arte, ug pinulongan sa rehiyon. Ang ilang madunggan nag-agad kon hain sa tulo ka dagkong etnikong grupo ang nagkontrolar sa ilang kurikulum, nagtaho ang The New York Times. Pananglitan, ang mga estudyante sa lugar sa Sidlakang Ortodokso nga kontrolado sa mga Serbianhon makakat-on nga ang tawong nagpatay kang Arsiduke Ferdinand sa 1914 ug nakapasugod sa unang gubat sa kalibotan maoy “usa ka bayani ug magbabalak.” Ang Romano Katolikong Croato nga mga estudyante gitudloan nga siya usa ka “mamumuno nga gibansay ug gitudloan sa mga Serbianhon aron himoon kini nga buhat sa terorismo.” Ang Muslim nga bersiyon sa hitabo naghubit kaniya ingong “usa ka nasyonalista kansang buhat nagpukaw sa batok-Serbianhong mga rayot nga napahunong lamang sa kapolisan nga gikan sa tulo ka etnikong mga grupo.” Ang mga estudyante gimandoan nga magpaila sa ilang kaugalingon ingong Serbianhon, Muslim, o Croato aron ipihig ngadto sa linain-sa-etnikong mga klasehanan, matod sa taho.

Mas Lunhawng mga Sagbot sa Estadyum

Usa ka 28,000-lingkoranang estadyum nga gitukod para sa potbol klab sa Netherlands nga Vitesse Arnhem ang dunay nataran sa dula nga may maayong klase sa sagbot ug inatopan usab. Lisod ibagay kining duha ka bahin, sanglit ang sagbot mas motubo pag-ayo kon kini makadawat ug natural nga kahayag ug ulan. Kon wala kini, ang sagbot modalag ug malaya. Ang problema nasulbad pinaagi sa disenyo sa tinukod, nagtaho ang New Scientist nga magasin. Ang nataran sa dula nagtungtong sa nipis ug hapsayng semento nga modalin-as ra gumikan sa morag plastik nga mga tiiltiil niini. Kon dili gamiton, ang tibuok 11,000-toneladang nataran sa dula mairog pagawas sa estadyum pinaagig upat ka dagkong hydraulic nga mga tigtulod. Ang dugang bentaha niining kahikayana mao nga ang gahing salog sa estadyum mahimong gamiton alang sa mga konsiyerto ug susamang mga okasyon.

Mga Kadaot Diha sa “Trampoline”

Nagdugang ang pagkapopular sa mga trampoline niining ulahing katuigan, apan nagdala kanag dugang nga mga kadaot sa kabataan, nag-ingon ang The New York Times. “Ang mga tawo dunay sayop nga pagtuo nga ang mga trampoline humok ug samag kutson,” nag-ingon si Dr. Gary A. Smith, sa Children’s Hospital sa Columbus, Ohio, T.B.A. Si Dr. Smith nag-ingon nga ang mga bata masamdan tungod sa pagkahulog gikan sa trampoline, sayop nga pagkatugpa diha sa hapin, pagkabangga sa laing bata nga makigdungan ug luksolukso, o pagkadapat sa walay hanig nga bahin. Siya midugang nga ang mga trampoline nga nasangkapan ug mga hagdan ilabinang peligroso tungod kay pinaagi niini makasaka sa trampoline ang gagmayng kabataan, nga labi pang daling masamdan. Si Ann Brown, sa Consumer Products Safety Commission, nagsugyot nga ang kabataang wala pay sayis anyos dili angayng magluksolukso sa mga trampoline ug nga usa lamang ka bata ang angay moluksolukso sa usa ka panahon. Siya nag-ingon: “Sama sa diha sa swimming pool, ang usa ka bata diha sa trampoline kinahanglan nga kanunayng bantayan.”

Ang Gugma Dili Gayod Mapakyas

“Ang mga tin-edyer nga dunay dakong gugma sa ilang mga ginikanan ug mga magtutudlo gamay rag purohan nga mogamit ug mga droga ug alkoholikong mga ilimnon, mosulay sa paghikog, malambigit sa kapintasan o mahimong aktibo sa seksuwal nga buhat sa linghod nga edad,” nagtaho ang The Washington Post. Ang mga tigdukiduki sa University of Minnesota ug sa University of North Carolina sa Chapel Hill nakakaplag usab nga kini tinuod bisan kon ang bata nagpuyo sa usa- o duhag-ginikanan nga panimalay. Ang hinungdanong butang mao nga ang bata mobati nga gimahal, gipabilhan, ug gisabot. Ang laing butang nga gipasiugda sa pagtuon mao ang “kahinungdanon nga ang ginikanan padayong malambigit pag-ayo sa mga kinabuhi sa ilang mga anak latas sa katuigan sa pagkatin-edyer, bisan pag gibati nilang ang ilang papel magkakunhod,” nag-ingon ang Post.

Maayong mga Konserbasyonista

Ang Royal Navy sa Britanya nagagamit ug mga kanding sa pagtabang nga makonserbar ang mga tisa sa usa ka makasaysayanhong kuta sa baybayon, nagtaho ang The Sunday Telegraph. Ang mga gamot sa sampinit, mga kahoy, ug mga sagbot maoy nagdaot sa mga tisa ug argamasa. Ang naandang mga paagi sa pagtangtang niini naglakip sa mahal nga mga chain saw ug mga igpapatay sa tanom, nga mahimong peligroso. Dugang pa, kining mga paagiha modaot sa talagsaong mga tanom, mga lumot, ug mga insekto. Apan, ang abtik nga mga kanding dili lamang baratong gamiton kondili ila usab nga kunhoran ang kadaot diha sa nameligrong mga tanom ug ihalas nga kinabuhi. Nag-ingon ang konsultant sa proyekto, si Mike Beauchamp: “Sulod sa 10 ka tuig, ang kadaghanang mga grupo sa konserbasyon mogamit na ug mga kanding alang sa unang bahin sa pagpasig-uli sa kabalilihan.”

Mapintas nga mga Dula sa Kompiyuter

Usa sa hilabihan ka pintas nga mga dula sa kompiyuter nga namugna sukad, ang Quake II, gibag-o aron ilakip ang dugang nga kapintasan. Ang programa “nakadani ug usa ka tinong grupo sa katawhan pinaagi sa mahulagwayong pagpatakpatak ug dugo ug mga bahin sa lawas diha sa katibuk-ang mga eskrin sa kompiyuter sa mga magdudula,” nagtaho ang The Wall Street Journal. “Ang impormasyon nga among nadawat mao nga kulang ang pagpasundayag sa pag-ula sa dugo,” matod sa pangulong tigprograma nga si John Carmack, “busa gidugangan pa gayod namo.” Ang Quake II nagtugot sa mga magdudula nga magpatuyang sa “lainlaing matang sa pagpatay” pinaagi sa pagpakig-away batok sa daghang uban pang mga magdudula diha sa Internet sa mga indigay nga gitawag ug mga sangka sa kamatayon. Ang usa ka bahin magpaposible sa mga magdudula nga mohimog law-ayng mga senyas ngadto sa ilang mga kaatbang. Ang mga tigprograma ug mga magdidibuho nga naghimo sa dula “nagtrabaho diha sa mahimayaong dapit sa usa ka magdudula nga naglakip sa usa ka lawak nga barbelan ug kosinang puno ug di-sustansiyadong pagkaon. Ang numero sa lawak maoy 666, nga kinutlo . . . sa biblikanhong Basahon sa Pinadayag.”

Usa ka Bibliya nga Walay Diyos

Usa ka doktor sa Denmark ang nagpatik ug usa ka gisulat-pag-usab nga bersiyon sa Hebreohanong Kasulatan​—nga nagwagtang sa tanang paghisgot sa Diyos. Si Dr. Svend Lings nagtuo nga ang Diyos ug ang pagtuo “maoy mga butang sa nangagi nga makagapos lamang kanato,” nagtaho ang mantalaan sa Denmark nga Kristeligt Dagblad. Nag-ingon si Lings nga daghang tawo ang masulub-on ug mamingawon. “Nagkinabuhi kita sa Hudiyohanon-Kristohanong kultura,” matod ni Lings. “Busa ang Hudiyohanon-Kristohanong kultura mao gayod ang hinungdan sa atong pagkawalay-kalipay.” Pinaagi sa iyang bag-ong bersiyon sa Bibliya, ang tumong ni Lings, sumala sa mantalaan, mao ang “pagpahuyang sa pasukaranan sa atong kultura.” Sa Bible Without God ni Lings, ang Genesis 3:12 mabasa: “Si Adan naghunahuna sa iyang kaugalingon: ‘Ang babaye nga akong kauban mihatag kanako ug bunga gikan sa kahoy, ug dayon ako mikaon.’” Ang Kristeligt Dagblad nangutana: “Dili ba susama kini sa pagsulay ug kuha sa tubig gikan sa niyebe aron tan-awon kon unsay mabilin?”