Pagpaniid sa Kalibotan

Mga Bata sa Kalye Milayas Gikan sa Pag-abuso

“Nubenta porsiyento sa mga bata sa kalye ang dunay pamilya. Mga 90 porsiyento [niining mga bata sa kalye] gidagmalan sa ilang mga ginikanan ug busa milayas, nga nalangkit sa krimen, pag-abuso sa droga, ug seksuwal nga pagpangabuso,” matod ni Enza Mattar, koordinetor sa Regional Center for Attention to Mistreated Children (Crami). Si Mattar, nga gikutlo sa mantalaan sa Brazil nga O Estado de S. Paulo, nagtambag sa mga propesyonal sa panglawas ug sa mga magtutudlo nga magmaigmat sa mga timailhan sa pag-abuso, nga naglakip sa “kalit nga mga kausaban sa panggawi, pagkahimong tigpalain, ug mga labhag diha sa lawas.” Ang pagpangilabot mahimong hinungdanon, sanglit 5 porsiyento lamang sa mga kaso nga gidumala sa Crami ang naglangkit sa mga bata nga nangayo mismo ug panalipod. Ang tig-abuso nga mga ginikanan kasagarang dili magpatabang. Ngano? Matod ni João Roberto Scomparim, presidente sa Crami: “Ang mga ginikanan nga mabangisong nagdagmal sa ilang mga anak nagsubli sa sumbanan nga ila mismong naeksperyensiyahan sa dihang bata pa sila, ug sila nagtuo nga ilang ginaedukar ang ilang mga anak.”

Malimtanong mga Tawo

Sa pagtuon sa Italya nga naglangkit sa 1,600 ka hamtong, 77 porsiyento nagpakita nga sila nakaagom sa pagkalimtanon, matod sa mantalaang La Repubblica. Kapin sa un tersiya ang nakalimot sa usa ka hinungdanong anibersaryo sulod sa miaging tuig. Dugang pa, 42 porsiyento ang kanunayng makalimot kon diin nila giparking ang ilang sakyanan, kapin sa 30 porsiyento ang nakalimot sa ilang mga yawi sa balay, kapin sa 25 porsiyento ang nakalimot sa ilang pitaka, ug 1.2 porsiyento ang nakalimot gani sa ilang ngalan ug apelyido. Sa laing bahin, 28 porsiyento sa mga Italyano ang nag-ingon nga nahinumdoman gihapon nila ang labing menos usa ka balak nga ilang namemorya sa tunghaan. Unsaon nimo pagpaarang-arang ang imong panumdoman? Usa ka awtoridad nagsugyot nga ilangkit ang butang nga pagahinumdoman sa laing butang, nga maghimog mga nota diha sa usa ka talaadlawan ug magrepaso niana, ug mag-ehersisyo pinaagi sa pagmemorya sa mga numero sa telepono, mga kanta, ug bisan sa mga numero sa plaka sa lisensiya.

Kon Nganong ang Imong Linya Morag Mao ang Kinahinayan

Kon morag kanunay kang mahilinya sa kinahinayang linya sa dihang namalit, lagmit ang mga balaod lamang sa tsansa ang nagalihok. Sumala sa gipunting sa Alemang mantalaan nga Die Zeit, ang tsansa nga ang usa sa duha ka linya diha sa duol mahimong mas kusog kay sa imoha maoy 2 sa 3. Kon mas daghang linya ang nalangkit, mas menos ang maayong tsansa. Ang nakapapikal sa mga tawo, nakaplagan sa mga tigdukiduki, dili kaayo ang paghulat kondili “ang pagbati nga giusikan sa usa ang iyang panahon.” Aron mahimong dili kaayo makapalagot ang paghulat sa elebetor, ang pipila ka hotel nagtaod ug mga salamin diha sa mga hulatanan sa elebetor. Tungod niini dunay mabuhat ang mga tawo​—manudlay o tarongon ang ilang korbata. Ang pagpahibalo sa mga tawo kon unsa ka dugay pa silang maghulat makatabang usab. Busa, ang pipila ka mga sistema sa subwey naggamit ug mga electronic display panel aron ipakita kon pila pa ka minutos una molarga ang sunod nga tren.

Pag-abuso sa Klero sa Aprika

“Ang mga kaso sa pag-abuso sa sekso sa klero nagsugod sa pagpatim-aw sa Aprika,” nagtaho ang magasing Catholic International. Aron masanta ang maong pag-abuso, ang pipila ka Katolikong mga obispo nagrekomendar ug mas estriktong pagsusi ug pagbansay sa umaabot nga mga seminarista. Ang ubang natad sa dili-maayong panggawi sa klero nga nakapabalaka sa Aprikanong mga obispo naglakip sa “pag-abuso sa alkoholikong ilimnon, ug pagkalangkit sa mga kalihokan nga dili angayan o dili uyon sa kahimtang ug bokasyon sa pagkapari, sama sa pamatigayon o negosyo, politika.” Nganong kining mga kasoha bag-o lang nabutyag? “Ang mas gawasnon nga prensa ug ang pagpamenos sa kanhing kontrol sa Simbahan sa palaumagian sa balita,” mitubag ang Catholic International, nga midugang nga ang “unang mga paningkamot sa pipila ka awtoridad sa Simbahan sa mga dapit sa Aprika sa pagsanta sa dili maayong balita . . . napakyas.”

Mga Magwawali Nagdala ug mga Pusil

Sa Kentucky, T.B.A., ang balaod sa estado di pa dugayng giusab aron tugotan ang mga pastor sa pagdala ug tinagong mga pusil diha sa simbahan kon sila dunay lisensiya sa tinagong mga armas, nagtaho ang Reuters nga serbisyo sa balita. Sa una, ang mga pastor nga may lisensiya sa pagdala ug tinagong makamatayng mga armas dili makahimo niana sa mga simbahan sa estado. Sa 1997, ang pipila ka simbahan sa Kentucky gikawatan sa ilang koleksiyon nga salapi sa bahad nga pusilon. Bisan tuod walay nasamdan, “ang mga ministro ug mga pari sa mga simbahan sa banika nag-awhag sa mga magbabalaod sa estado sa pagtugot kanila sa pagdala ug tinagong mga pusil,” matod sa taho. Apan, dili tanang klero ang uyon sa maong kausaban. Si Nancy Jo Kemper, Ehekutibong Direktor sa Konseho sa mga Iglesya sa Kentucky, nangutana: “Unsaon nato pagdahom sa atong mga anak nga makakat-on nga ang mga pusil dili makasulbad sa mga suliran kon makita nila nga bisan ang mga ministro, nga mao untay mga ahente sa pakigdait ug pag-uliay sa maayong kabubut-on, nagdala ug mga armas nga makamatay?”

Ang mga Masuso Nagkinahanglag Paghikap

“Ang mga bata nga gimatuto nga dili kanunayng gihalog, gihagwa o gihapuhap . . . dunay abnormal nga gidaghanon sa mga stress hormone,” sumala sa usa ka pagtuon nga gitaho diha sa mantalaang Toronto Star. Ang mga tigdukiduki nagtuo nga ang pagkanahimulag sa inahan o pagpasagad sa masuso pa “mahimong dunay grabe layog-abot nga mga epekto diha sa pagkat-on ug sa panumdoman.” Ang siyentipiko sa Harvard Medical School nga si Mary Carlson miingon pa nga ang mga batan-on kansang mga pamilya nagtener kanila diha sa “dili de-kalidad nga mga day-care center sa mga adlaw nga tingtrabaho dunay abnormal nga gidaghanon sa mga stress hormone sulod sa semana apan normal sa hinapos sa semana sa dihang ang mga bata anaa sa balay.” Kining maong panukiduki nagdugang ug ebidensiya nga ang malumong paghikap ug dagayang gugma hinungdanon alang sa atong mga anak.

Pagsalikway sa Uso nga mga Iro

Ang mga dangpanan ug mga hayop sa Australia gibahaan sa mga iro nga dili na uso, matod sa mantalaan sa Melbourne nga Herald Sun. “Ang mga Alaskan malamute mao ang kinaulahian nga gisalikway nga tinagdaghan,” matod sa taho. Gibiyaan sa mga tag-iya ang ilang mga iro tungod kay dili na sila maoy uso o midako pag-ayo nga wala na maangayi sa tag-iya. Ang Royal Society for Prevention of Cruelty to Animals (RSPCA) nagdahom nga ang mga Dalmatian maoy sunod nga isalikway sa dihang kining maong kaliwat, nga gihimong popular sa bag-ong salida sa sine, dili na uso. Ang pangulong ehekutibo sa RSPCA nga si Richard Hunter nag-ingon nga ang pagsalikway sa uso nga mga iro dili bag-o. Sa katuigang 1970 nahitabo kini sa mga Afghan hound; ug sa katuigang 1980, sa Ingles nga mga sheepdog. Ikasubo, daghan sa biniyaang mga iro kinahanglang pamatyon. Ang RSPCA nag-awhag sa mga tawo sa pagpili ug mga iro pinasikad sa kinaiya ug estilo sa kinabuhi sa tag-iya inay sa uso.

Mga Batan-on​—Maglihoklihok!

Usa ka taho sa magasin sa konsumedor sa Alemanya nga Test nag-ingon nga ang kawalay-kalihokan sa mga bata nga nagsigeg tan-awg TV nagpahinabog kadaot sa ilang pagsabot, panglihoklihok, ug koordinasyon sa kaunoran, nga magpahinabo kanilang mas daling maaksidente. Ang pisikal nga mga pagsusi sa mga bata nga mosugod pagtungha sa Alemanya nagpadayag nga hangtod sa 30 porsiyento ang sobra ug timbang, hangtod sa 40 porsiyento ang naglisod sa pagtakdo sa mga lihok, ug hangtod sa 60 porsiyento ang dunay suliran sa postura. Aron maglihoklihok ang mga bata, ang mga edukador sa esport, kahilwas, ug trapiko sa Alemanya naghimo ug usa ka kahon sa mga dulaan nga dunay humok nga mga Frisbee, mga bola, ug ubang mga dulaan aron matabangan ang mga bata nga maglingawlingaw samtang aktibo sa pisikal.

Mga Biktima sa Pamatigayon sa Sekso

Usa ka anunsiyo sa usa ka Ukrainiano nga mantalaan nag-ingon: “Mga babaye: Kinahanglang dalaga ug guwapa kaayo. Batan-on ug taas. Gidapit namo kamo sa pagtrabaho ingong mga modelo, mga sekretarya, mga mananayaw, mga koreograpo, ug mga gymnast.” Kini nga anunsiyo maoy timailhan niadtong gibutang sa mga magpapatigayon sa sekso aron sa paglaang sa daling motuo nga batan-ong mga babaye ngadto sa pamampam, nagtaho ang The New York Times. Matag tuig, linibong Ukrainiano ug Ruso nga mga babaye ang moadto sa laing nasod nga naglaom nga mapauswag ang ilang kinabuhi sa pinansiyal nga paagi. Apan sa pag-abot nila sa ilang langyawng mga destinasyon, ang uban gikuhaan sa ilang mga pasaporte sa kriminal nga mga “amo” ug gipugos sa pagtrabaho sa mga balay sa pampam. Ang pagdumili magkahulogan ug mga pagkulata, panglugos, ug ngilngig nga pagpatay. Ang Ukrainiano nga sikologong si Lyudmilla Biryuk, kinsa nakatambag sa mga babaye nga nakalingkawas sa maong pagkaulipon, nag-ingon: “Buot nimong sultian kining mga dalagita nga kon ang usa ka butang morag dili katuohan kasagarang dili kini tinuod.”

Mga Suga sa Tuhod Alang sa “Jet Lag”?

Hangtod karon, kanunayng gihunahuna nga ang tawhanong biolohikal nga orasan gikontrolar sa mga selula diha sa tawotawo. Apan, usa ka bag-ong pagtuon nagpakita nga ang mga tawo dunay mga selula nga sensitibo sa kahayag diha sa mga bahin sa lawas gawas sa mata, nagtaho ang mantalaang Pranses nga Le Quotidien du médecin. Sa usa ka eksperimento sa mga tigdukiduki sa Tinipong Bansa, ang pipila ka boluntaryo gipaagom sa hayag nga suga pinaagi sa fiber-optic nga tubo nga gihigot sa lukonan, samtang ang uban, nga nagsul-ob sa samang aparato, wala makaagom niana. Walay usa sa mga boluntaryo ang nasayod kon kinsa gayod ang nakaagom sa kahayag. Ang mga sukod sa orasan sa lawas gihimo binase sa temperatura sa lawas ug sa mga sukod sa hormone nga melatonin. Nagtaho usab bahin sa pagtuon, ang International Herald Tribune nag-asoy nga ang tibuok adlaw nga kalihokan niadtong nakaagom sa kahayag “nausab ngadto sa hangtod tulo ka oras.” Kon sa unsang paagi kini nahitabo wala pa mahibaloi. Apan ang mga resulta mahimong dunay makaiikag nga mga kapadapatan diha sa pagtambal sa jet lag, popanahong depresyon, ug suliran sa pagkatulog.