Ang Iglesya Katolika ug ang Holocaust

Sinulat sa koresponsal sa Pagmata! sa Italya

SUKAD pa sa 1987, diha nay mga hisgothisgot bahin sa mga plano sa Iglesya Katolika sa paghimog dokumento nga nag-ila sa tulubagon niini sa Holocaust. Busa dihay dakong pagdahom sa dihang sa Marso 1998 ang Batikanong Komisyon Alang sa Relihiyosong mga Relasyon uban sa mga Hudiyo nagpagula sa dokumento nga nag-ulohang We Remember: A Reflection on the Shoah.a

Bisan tuod ang dokumento nasabtan sa pipila, daghan ang wala mahimuot sa mga unod niini. Ngano man? Unsa may wala nila mauyoni?

Batok-Hudaismo ug Batok-Semitismo

Ang dokumento sa Batikano naghimog kalainan tali sa batok-Hudaismo, nga niana miangkon ang simbahan nga sad-an, ug sa batok-Semitismo, nga wala angkona niana. Daghan ang wala mahimuot sa kalainan ug sa konklusyon nga gisangkoan niini. Ang Alemang rabbi nga si Ignatz Bubis miingon: “Alang kanako morag usa kini ka paagi sa pag-ingon nga dili namo sala; sala kana sa laing tawo.”

Bisan tuod ang Italyanong Katolikong historyano nga si Giorgio Vecchio midawat sa kalainan tali sa batok-Hudaismo ug batok-Semitismo, iyang gipakita nga “ang suliran mao usab ang pagsabot kon sa unsang paagi ang pagkabatok-Hudaismo sa Katoliko lagmit nga nakaamot sa pagkaugmad sa batok-Semitismo.” Makaiikag nga ang mantalaan sa Batikano nga L’Osservatore Romano, sa Nobyembre 22-23, 1895, nagpatik sa usa ka sulat nga nag-ingon: “Si bisan kinsang sinserong Katoliko, sa sukaranan, maoy batok-Semitiko: mao usab ang kaparian, tungod kay giobligar sa doktrina ug ministeryo.”

Apan, ang bahin sa dokumento sa Batikano nga nakatukbil sa kinadaghanang pagsaway mao ang pagdepensa sa kalihokan ni Pio XII, nga natudlo nga papa sa bisperas sa Gubat sa Kalibotan II. Si Pio XII nag-alagad ingong nunsiyo (embahador sa papa) ngadto sa Alemanya sukad sa 1917 hangtod sa 1929.

Ang Pagpakahilom ni Pio XII

Ang Italyanong hurado nga si Francesco Margiotta Broglio wala maghunahuna nga ang dokumento “nagtanyag ug bag-o o nagasaysay nga mga katarongan bahin sa kaylap nga gilantugiang isyu mahitungod sa gitawag nga ‘pagpakahilom’ ni Papa Pio XII, mahitungod sa gituohang simpatiya niya sa Aleman, ug mahitungod sa iyang diplomatikong mga aksiyon ngadto sa rehimeng Nazi una pa ug panahon sa iyang pagkapapa.”

Ang kadaghanan sa mga komentarista nagkauyon nga bisan giunsa pa paglantaw sa usa ang kahulogan sa dokumentong We Remember, ang isyu kon nganong ang mga lider sa Iglesya Katolika nagpakahilom bahin sa pagpuo sa rasa diha sa mga kampong konsentrasyon sa Nazi “angay pang hisgotan.” Sumala sa Amerikanong historyano nga si George Mosse, pinaagi sa pagpili sa pagpakahilom si Pio XII “nagluwas sa simbahan apan nagdaot sa moral nga mensahe niini. Naggawi siya nga samag pangulo sa Estado, dili sama sa usa ka papa.” Ang nahibalong mga tigpaniid sa Batikano nagtuo nga ang nakalangan sa pagpagula sa dokumento mao ang kalisod sa pagdumala sa papel ni Pio XII sa Holocaust.

Ang pagdepensa sa dokumento kang Papa Pio XII nakapapikal sa daghan. “Ang dili pagkomento bahin sa ‘pagpakahilom sa papa’ naghimo niining maong dokumento nga makapahigawad,” misulat si Arrigo Levi. Si Elie Wiesel, mananaog sa 1986 nga Nobel Prize alang sa Kalinaw, miingon: “Alang kanako morag ang pangangkon nga kitang mga Hudiyo kinahanglang magpasalamat kang Pio XII maoy usa ka erehiya, sa dili kaayo grabeng paghubit niana.”

Pagpasangil sa Lain

Ang dokumento misagop sa naandang kalainan nga gihimo sa Katolikong mga teologo, nga sumala niana giangkon nga ang simbahan ingong institusyon maoy balaan ug gitipigan sa Diyos gikan sa kasaypanan, samtang ang mga membro niini, nga makasasala, maoy mga sad-an sa bisan unsang mga kadaotan nga nahimo. Ang Batikanong komisyon misulat: “Ang espirituwal nga pagsupak ug aktuwal nga gihimo sa ubang mga Kristohanon dili mao kanang angayng dahomon gikan sa mga sumusunod ni Kristo. . . . [Kanang mga tawhana] kulang sa kalig-on sa pagpatugbaw sa ilang mga tingog sa pagprotesta. . . . Gikasubo namo pag-ayo ang mga kasaypanan ug mga kapakyasan niadtong mga anak nga lalaki ug mga anak nga babaye sa Simbahan.”

Bisan pa niana, ang pagpasangil sa sala sa tagsatagsa ka membro sa simbahan inay sa pagdawat niana ingong institusyon alang sa kadaghanan morag mas grabe pa, kon itandi sa di pa dugayng tatawng mga hangyo alang sa kapasayloan. Pananglitan, ang Iglesya Romana Katolika sa Pransiya nagpagula ug usa ka pormal nga “Deklarasyon sa Paghinulsol,” nga nangayog pasaylo sa Diyos ug sa mga Hudiyo tungod sa “kawalay-pagtagad” nga gipakita sa Iglesya Katolika ngadto sa paglutos sa mga Hudiyo ubos sa panahon-sa-gubat nga gobyerno sa Vichy sa Pransiya. Sa usa ka pahayag nga gibasa ni Arsobispo Olivier de Berranger, ang simbahan miangkon nga gitugotan niini ang kaugalingong mga intereses sa “paglubog sa biblikanhong katungdanan sa pagtahod sa matag tawo nga gilalang diha sa dagway sa Diyos.”

Ang Pranses nga deklarasyon sa bahin nag-ingon: “Ang simbahan kinahanglang moila nga may kalabotan sa paglutos sa mga Hudiyo, ug ilabina may kalabotan sa daghang batok-Semitikong mga lakang nga gibaod sa mga awtoridad sa Vichy, ang kawalay-pagtagad milabaw pa pag-ayo sa kayugot. Ang pagpakahilom mao ang naandang pamaagi, ug ang pagsulti dapig sa mga biktima talagsa ra. . . . Karong adlawa, among giangkon nga sayop kining maong pagpakahilom. Among giila usab nga ang simbahan sa Pransiya napakyas sa misyon niini ingong tig-edukar sa mga tanlag sa mga tawo.”

Kapin sa 50 ka tuig human sa makalilisang nga trahedya sa Shoah, o Holocaust, ang Katolikong Iglesya wala pa makadawat sa kamatuoran sa kaugalingong kasaysayan niini​—usa nga dunay kalubog ug pagpakahilom, sa pagsultig labing menos bahin niana. Apan dunay pipila nga dili gayod kinahanglang mohimo ug bisan unsa niana nga lakang. Ang mga Saksi ni Jehova, nga usa ka relihiyosong minoriya nga mapintas nga gilutos sa mga Nazi, wala magpaubos sa moral aron mokompromiso.

Ingon sa nag-anam ka tataw sa di pa dugayng kapanahonan, kasukwahi sa mga membro sa simbahan, ang mga Saksi nagsaway sa kabangisan sa Nazi. Ug dili lamang ingong mga indibiduwal nga gihimo nila kana. Ang ilang opisyal nga mga tigpamaba ug mga publikasyon naghimo usab niana. Ang historyanong si Christine King, bise-kansilyer sa Staffordshire University sa Inglaterra, misaysay: “Ang mga Saksi ni Jehova maisogon gayong nagpahayag sa ilang hunahuna. Nagpahayag sila sukad pa sa sinugdanan. Nagkahiusa sila sa pagpahayag. Ug sila nagpahayag uban ang dakong kaisog, nga dunay leksiyon alang kanatong tanan.”

[Footnote]

[Hulagway sa panid 26]

Si Papa Pio XII nagpakahilom panahon sa Holocaust

[Credit Line]

Letrato sa U.S. Army