Mga Batan-on Nangutana . . .

Sa Unsang Paagi Ako Mabuhi nga Wala ang Akong mga Ginikanan?

“Sa dihang ako nag-edad ug tulo ka tuig ug ang akong igsoong babaye upat ka tuig, ang akong mga ginikanan nagdiborsiyo. Ilang gisangka sa korte kon kinsay dunay katungod sa pag-atiman kanamo, ug kami nahiadto sa akong inahan. Apan, sa dihang ako nag-edad ug pito ka tuig, ang akong igsoong babaye ug ako mihukom nga mopuyo uban sa akong amahan.”​—Horacio.

PIPILA ka tuig sa ulahi, ang amahan ni Horacio ug puyopuyo nga babaye milayas​—nga nagbiya kang Horacio ug sa iyang igsoong babaye. Nahinumdom si Horacio: “Kana ang hinungdan nga sa edad 18, nahimo akong ulo sa panimalay nga naglangkob sa akong 19-anyos nga igsoong babaye, sa akong 12-anyos nga igsoong babaye sa amahan​—kinsa mihukom sa pagpuyo uban kanamo​—ug ako.”

Ingon sa gipakita sa miaging artikulo, milyonmilyong batan-on sa tibuok yuta ang walay mga ginikanan.a Sama ni Horacio, ang pipila ka batan-on gibiyaan. Apan ang uban nawad-an sa ilang mga ginikanan tungod sa kamatayon o nahimulag kanila tungod sa mga gubat o kinaiyanhong mga katalagman. Bisan unsa pay kahimtang, ang pagkawalay-ginikanan mahimong lisod ug makapasubo. Ug kana mahimong magbilin kanimo ug daghan kaayong responsabilidad.

‘Kinsay Moatiman Kanako?’

Kon unsa ka maayo nga ikaw makasagubang nagdepende ug dako sa imong edad ug mga kahimtang. Tataw, mas lisod ang kahimtang kon ikaw bata pa o anaa sa sayong bahin sa pagkatin-edyer. Bisan pa niana, tingali ikaw wala gayod sa bug-os mag-inusara. Lagmit usa ka uyoan, usa ka iyaan, o magulang nga igsoong lalaki o babaye ang andam magpapuyo kanimo uban nila.

Taliwala sa mga Saksi ni Jehova, ang pag-atiman sa mga ilo ug mga balo giisip ingong bahin sa ilang pagsimba. (Santiago 1:27; 2:15-​17) Ug kasagaran, ang mga indibiduwal sulod sa kongregasyon motabang. Pananglitan, si Horacio ug ang iyang mga igsoong babaye nagtuon sa Bibliya uban sa mga Saksi ni Jehova ug nagtambongan sa ilang mga tigom. Didto ilang nahibalag ang usa ka Kristohanong pamilya nga misugod sa pagtabang kanila. “Pagkamapasalamaton ko kang Jehova tungod sa iyang paggiya ug mahigugmaong pag-atiman matag adlaw!” si Horacio miingon. “Among nabatonan ang panalangin nga gitabangan sa usa ka mahunahunaon kaayo sa espirituwal nga pamilya diha sa kongregasyon nga may mga batan-ong anak nga pareho namog edad. Halos ila na kaming gisagop, ug busa, dili sama kaniadto, among gibati nga kami bahin sa usa ka pamilya, usa nga among masaligan sa pagpaluyo ug tabang.”

Hinunoa, dili tanang batan-on ang bulahan kaayo. Ang usa ka taho sa United Nations Children’s Fund nag-ingon: “Usahay ang walay ginikanan nga mga bata nahiadto sa mga pamilya nga nagdagmal kanila, nagpugos kanila sa pagtrabaho nga walay suhol o kahigayonan sa pag-asenso, naggamit kanila sa prostitusyon o nag-ulipon gani kanila.” Busa kon adunay usa nga kasarangang nag-atiman kanimo, magmapasalamaton.

Ibutang ta, ang pagkawalay-ginikanan hilabihan ka makapasubo. Ug kinaiyanhon tingali nga masilag ka nga wala sila aron sa pag-atiman kanimo. Makapasamot sa imong gibating kalagot kon but-an ka sa paryente o magulang nga igsoon kon unsay buhaton. Apan ayaw ipahungaw ang imong kasuko niadtong kinsa naningkamot sa pag-atiman kanimo. Ang Bibliya nag-ingon: “Pagbantay nga ang kapungot dili maghaylo kanimo ngadto sa mapanimaslong [mga buhat] . . . Magbantay nga dili ka moliso ngadto sa kon unsay makadaot.” (Job 36:18, 21) Hinumdomi ang batan-ong babaye sa Bibliya nga ginganlag Ester. Ingong usa ka ilo, gimatuto siya sa iyang magulang nga ig-agaw nga si Mardokeo. Bisan pag dili siya ang iyang kinaiyanhong ginikanan, si Mardokeo ‘naghatag ug mga sugo kaniya,’ nga iyang gituman, bisan hangtod nga nahamtong siya! (Ester 2:7, 15, 20) Paningkamoti mismo nga magmasinugtanon ug magmatinabangon. Motabang kini ug dako sa paghupay sa mga panagbangi ug maghimo sa kinabuhi nga mas sayon alang sa tanan nga nalangkit.

Responsabilidad sa Pamilya

Kon ikaw adunay magulang nga igsoon​—o kon ikaw anaa na sa hustong edad​—lagmit posible tingali alang kanimo ug sa imong mga igsoon sa pagkinaugalingon. Ikaw basin tingali ang mohimo sa papel sa ulo sa pamilya​—usa ka responsabilidad nga morag bug-at kaayo! Hinuon, sa maong mga kahimtang daghang batan-on ang nakahimog dalayegong buhat sa pagpadako sa ilang mga igsoon.

Masabot, kinahanglan tingaling sagubangon nimo ang diyutayng pagbati sa kayugot. Ang pagpalandong sa kamatuoran nga ikaw nahigugma ug nag-atiman sa imong mga igsoong lalaki ug mga igsoong babaye hayan motabang kanimo sa pagbaton ug mas positibong panglantaw. Tingali makatabang usab kon imong isipon ang pag-atiman kanila ingong usa ka tinudlo-sa-Diyos nga katungdanan. Kon hunahunaon, ang mga Kristohanon gisugo sa pag-atiman sa ilang kaugalingong panimalay. (1 Timoteo 5:8) Apan bisan kon maningkamot ka pag-ayo nga mahimong usa ka amahan o inahan sa imong mga igsoon, dili ka gayod mahimong ilang ginikanan.

Dili realistikanhon ang pagdahom sa imong mga igsoon nga mosanong kanimo sa paagi nga sila naghimo niana ngadto sa inyong mga ginikanan. Sa pagkamatuod, tingali mokabat ug taastaas nga panahon una nila dawaton ang kahimtang ug magpasakop sa imong pagkaulo. Mao nga sa kasamtangan, paningkamoti nga dili mahigawad. Likayi ang “mapangdaoton nga kayugot ug kasuko ug kapungot ug sininggitay ug maabusohong sinultihan.” Pinaagi sa imong panig-ingnan, tudloi ang imong mga igsoon nga “magmaluloton sa usag usa, magmabination uban ang kalumo, bukas nga magapasaylo sa usag usa.”​—Efeso 4:31, 32.

Si Horacio miadmitir nga siya nakahimog mga sayop: “May mga panahon nga ako estrikto kaayo sa akong mga igsoon. Apan sa usa ka sukod, kadto maoy usa ka panalipod, ug among padayong nahuptan ang maayong panggawi sa mga mata ni Jehova.”

Pagtagana Alang sa Imong Kaugalingon

Kon dili makaatiman ang imong mga ginikanan kanimo, ang pagtagana ug materyal alang sa imong kaugalingon sa walay duhaduha usa ka pangunang atimanonon. Lagmit ang pipila ka hamtong nga mga membro sa Kristohanong kongregasyon makatabang kanimo ug sa imong mga igsoon, kon aduna, sa pagkat-on kon unsaon pagluto, paghinlo, ug pag-atiman sa ubang mga gimbuhaton sa panimalay nga kinahanglan na nimong atimanon karon. Apan unsay imong buhaton aron makabaton ug salapi? Tingali ikaw wala kaayoy kapilian kondili mangitag trabaho.

Hinuon, talagsa ra ang trabaho alang sa mga batan-on nga diyutay rag nabatonang edukasyon, kasinatian, o mga kahanas sa trabaho. Busa kon sa bisan unsang paagi posible alang kanimo ang pagkompleto sa imong paninugdang edukasyon​—o bisan sa pagkuhag pipila ka dugang pagbansay sa trabaho​—maayong buhaton kana. Si Horacio nahinumdom: “Ang akong magulang nga igsoong babaye ug ako nagtrabaho ug nagsuportar sa akong pag-eskuyla ug nianang sa akong igsoong babaye sa amahan.” Kon ikaw nagpuyo sa nagakaugmad nga nasod, hayan kinahanglan nimong gamiton ang imong pagkamamugnaon sa pagpangitag trabaho.​—Tan-awa ang “Pagmugnag mga Trabaho Diha sa Nagakaugmad nga Kanasoran,” sa Oktubre 22, 1994, nga isyu sa Pagmata!

Diha sa mga nasod nga mas ugmad sa ekonomiya, tingali posible pa gani nga makabaton ug pinansiyal nga tabang gikan sa kagamhanan. Kasagaran, adunay mga ahensiya sa kagamhanan o pribado nga naningkamot sa pag-abag sa walay-ginikanan o biniyaan nga mga bata. Ang ubang mga ahensiya, pananglitan, moabag tingali kanimo nga makabaton ug pagkaon o makapangitag dapit nga kapuy-an. Siyempre, ang bisan unsang pinansiyal nga tabang nga imong madawat kinahanglang gamiton nga maalamon. “Ang salapi maoy alang sa panalipod,” nag-ingon ang Bibliya. (Ecclesiastes 7:12) Ug gawas kon ikaw mainampingon sa pagbadyet ug paggasto niana, ang salapi daling ‘makahimog pako sa iyang kaugalingon ug molupad.’​—Proverbio 23:4, 5.

Ang pagtaganag materyal sa imong kaugalingon tingali dili kaayo suliran kon may hamtong nga nag-atiman kanimo. Hinunoa, sa umaabot, moabot ang panahon sa dihang kinahanglan nimong tagan-an ang imong kaugalingon. Sanglit wala ka nay mga ginikanan nga modasig kanimo sa akademikanhong paagi, hayan nagkinahanglan ug tinuoray nga paningkamot sa paghatag ug bug-os nga pagtagad sa imong mga pagtuon. Ang tambag sa Kristohanong apostol Pablo ngadto kang Timoteo mahitungod sa espirituwal nga pag-uswag lagmit usab nga ikapadapat sa imong mga pagtuon sa eskuylahan: “Hinuktoki kining mga butanga; magpatuhop diha niini, aron ang imong pag-uswag madayag sa tanan nga mga tawo.” (1 Timoteo 4:15) Sa pagbuhat sa ingon, ikaw magpahimutang ug usa ka maayong panig-ingnan niadtong anaa sa imong palibot maingon man usab makaayo sa imong kaugalingon.

Labing hinungdanon sa tanan mao ang imong panginahanglan sa pagtagana sa imong kaugalingon sa espirituwal nga paagi. Sulayi ang pag-establisar ug usa ka balanseng rutina sa espirituwal nga mga kalihokan. (Filipos 3:16) Pananglitan, taliwala sa mga Saksi ni Jehova nabatasan sa mga pamilya ang paghisgot ug usa ka teksto sa Bibliya matag adlaw. Nganong dili kini himoong bahin sa imong rutina? Ang usa ka rutina sa pagtuon sa Bibliya ug regular nga pagtambong sa Kristohanong mga tigom motabang usab kanimo nga magpabiling lig-on sa espirituwal.​—Hebreohanon 10:24, 25.

Pagsagubang sa Hagit

Lisod ang magkinabuhi nga wala ang mga ginikanan, apan wala kini magkahulogan nga ang kinabuhi kinahanglang masulub-on ug dili malipayon. Ang inahan sa bayente-anyos nga si Paola namatay sa dihang si Paola sayis anyos pa lang. Ang iyang amahan namatay sa dihang diyes anyos siya. Usa ka malulotong babaye mihatag kaniya ug sa iyang upat ka igsoong babaye ug kapuy-an. Ang iya bang kinabuhi hilabihan ka masulub-on? Dili. Si Paola miingon: “Tingali dili gayod kami usa ka kasarangang pamilya, apan kami nakabaton ug medyo normal nga kinabuhi. Sa pagkamatuod, ang gugma nga anaa taliwala kanamo mas lig-on kay sa kadaghanang pamilya.”

Ang igsoon ni Paola nga si Irene midugang: “Bisan tuod kon wala ang among mga ginikanan, kami sama ra sa ubang mga batan-on.” Ang iyang tambag sa uban niining kahimtanga? “Ayaw hunahunaa nga ikaw naalaot.” Si Horacio sa susama miingon: “Kining kahimtanga daling nagpahamtong kanako.”

Ang mawad-ag mga ginikanan mao ang usa sa labing masakit nga mga hitabo nga dili mahanduraw. Bisan pa niana, magmasaligon nga uban sa tabang ni Jehova, ikaw makalahutay ug makadawat sa iyang panalangin.

[Footnote]

[Hulagway sa panid 26]

Makabaton kag pagpaluyo gikan sa Kristohanong mga ansiyano