Sa Singot sa Kabataan

“Ang mga bata, nga karon maoy bahin sa proseso sa pagpanggama o pagpatubo ug mga butang, gitratar ingong mga baligya imbes kaugmaon sa katilingban.” —Chira Hongladarom, direktor sa Human Resources Institute, Thailand.

SA SUNOD higayon nga mopalit ka ug monyeka para sa imong anak nga babaye, hinumdomi nga gigama kini sa mga bata sa Habagatan-sidlakang Asia. Sa sunod higayon nga ang imong anak nga lalaki mopatid sa usa ka bola sa saker, palandonga ang kamatuoran nga lagmit gitahi kini sa usa ka tres-anyos nga batang babaye kinsa, duyog sa iyang inahan ug upat ka igsoong babaye, mokita ug 75 cents kada adlaw. Sa sunod higayon nga mopalit ka ug alpombra, hunahunaa nga lagmit gihabol kini sa abtik nga mga tudlo sa sayis-anyos nga mga batang lalaki nga nagtrabaho ug daghang oras sa daghang adlaw ilalom sa makadaot nga mga kahimtang.

Unsa ka kaylap ang pagpanarbaho sa mga bata? Unsay epekto niini diha sa mga bata? Unsay mahimo aron sa pagtul-id sa kahimtang?

Ang Gilapdon sa Suliran

Sumala sa International Labor Organization (ILO), ang gidaghanon sa nagatrabahong mga bata tali sa 5 ug 14 anyos nga panuigon diha sa nagaugmad nga mga nasod gibanabana nga 250 ka milyon.a Gituohan nga 61 porsiyento kanila anaa sa Asia, 32 porsiyento sa Aprika, ug 7 porsiyento sa Latin Amerika. Ang pagpanarbaho sa mga bata naglungtad sa industriyalisadong mga nasod usab.

Sa habagatang Uropa daghang bata ang nakaplagan nga suweldado, ilabina sa popanahong mga kalihokan, sama sa pagpanguma ug pagpanghimog ginagmayng mga butang. Di pa dugay, ang pagpanarbaho sa mga bata miusbaw sa Sentral ug Sidlakang Uropa human sa kausaban gikan sa Komunismo ngadto sa kapitalismo. Sa Tinipong Bansa, ang opisyal nga gidaghanon sa mga batang mamumuo maoy 5.5 ka milyon, apan wala kana mag-apil sa daghang bata ubos sa 12 anyos nga di-legal nga gipatrabaho diha sa mga pabrika o ingong popanahon ug tiglalin nga mga trabahante diha sa dagkong umahan. Sa unsang paagi kining minilyong bata nahimong bahin sa pundok sa mga mamumuo?

Ang mga Hinungdan sa Pagpanarbaho sa mga Bata

Pagpahimulos sa kakabos. “Ang labing gamhanang puwersa nga nagtukmod sa mga bata ngadto sa peligroso, makapaluya nga trabaho mao ang pagpahimulos sa kakabos,” matod sa The State of the World’s Children 1997. “Alang sa kabos nga mga pamilya, ang gamayng amot sa kinitaan o tabang sa usa ka bata diha sa panimalay nga magtugot sa mga ginikanan sa pagtrabaho maghimog kalainan tali sa kagutom ug sa pagtagana lamang sa panginahanglan.” Ang mga ginikanan sa mga batang nagtrabaho kasagarang walay trabaho o menos ug trabaho. Sila nagtinguha pag-ayo ug seguradong kinitaan. Busa ngano man nga ang ilang mga anak hinuon ang gitanyagan ug trabaho? Tungod kay ang mga bata mahimong suweldoan ug gamay. Tungod kay ang mga bata mas aghop ug daling makontrolar—daghan ang mobuhat bisag unsay isugo kanila, nga panagsa rang mosupak sa awtoridad. Tungod kay diyutay rag kalagmitan nga ang mga bata mag-organisar ug pagsukol batok sa pagdaogdaog. Ug tungod kay sila dili mobalos kon sila abusohan sa pisikal.

Kakulang sa edukasyon. Si Sudhir, usa ka 11-anyos nga batang lalaki nga taga-India, maoy usa sa minilyong bata nga miundang pag-eskuyla ug misugod pagtrabaho. Ngano man? “Sa eskuylahan, ang mga magtutudlo dili maayong motudlo,” siya mitubag. “Kon hangyoon namo sila nga tudloan kami sa mga alpabeto, bunalan nila kami. Mangatulog sila sa klase. . . . Kon dili kami makasabot, dili nila kami tudloan.” Ang opinyon ni Sudhir sa eskuylahan ikasubong tukma kaayo. Sa nagaugmad nga mga nasod, ang mga pagkunhod sa salaping gigahin alang sa katilingban ilabinang nakadaot sa edukasyon. Usa ka surbi sa HK nga gihimo sa 1994 diha sa 14 sa dili kaayo ugmad nga mga nasod sa kalibotan nagpadayag ug pipila ka makaiikag nga mga kamatuoran. Pananglitan, sa katunga niining mga nasora, ang mga klasehanan alang sa unang ang-ang dunay mga lingkoranan alang lamang sa 4 sa matag 10 ka estudyante. Katunga sa mga estudyante walay mga librong tun-anan, ug katunga sa mga klasehanan walay mga pisara. Dili ikatingala, daghang bata nga nag-eskuyla sa maong mga eskuylahan manarbaho na lang.

Naandang mga panahom. Kon mas peligroso ug mas lisod ang trabaho, mas lagmit kaayong ihatag kini sa etnikong mga minoridad, sa ubos nga mga hut-ong, sa mga hinikawan, ug sa mga kabos. Mahitungod sa usa ka nasod sa Asia, ang United Nations Children’s Fund nag-ingon nga “ang panglantaw mao nga ang pipila ka katawhan natawo nga momando ug motrabaho ginamit ang ilang utok samtang ang uban, ang kinabag-an, natawo nga motrabaho ginamit ang ilang lawas.” Sa Kasadpan, ang mga tinamdan dili kanunayng maarang-arang. Ang dominanteng grupo dili tingali gusto nga mohimo ang ilang mga anak ug peligrosong trabaho, apan dili sila mabalaka kon ang mga batan-on gikan sa rasanhon, etniko, o ekonomikanhong mga minoriya ang mohimo sa maong trabaho. Sa amihanang Uropa, pananglitan, ang mga batang mamumuo lagmit nga mga Turko o Aprikano; sa Tinipong Bansa, sila mahimong Asianhon o taga-Latin Amerika. Ang pagpanarbaho sa mga bata gipasamot sa usa ka modernong katilingban nga nalinga sa teoriya nga ang nag-uswag nga pagkonsumo sa mga manggad makaayo sa ekonomiya. Dako ang panginahanglan alang sa baratong mga produkto. Pipila ra ang morag nagpakabana nga kini mahimong gipatungha sa minilyong wala-hiilhi, gipahimuslan nga mga bata.

Mga Dagway sa Pagpanarbaho sa mga Bata

Unsa ang mga dagway sa pagpanarbaho sa mga bata? Sa katibuk-an, kadaghanang bata nagtrabaho isip mga sulugoon. Ang maong mga mamumuo gitawag ug “labing nakalimtang mga bata sa kalibotan.” Ang pagkasulugoon dili kinahanglang mahimong peligroso, apan kasagaran kining ingon niana. Ang mga bata nga sulugoon lagmit nga gamay rag suweldo—o wala gayod suweldoi. Ang ilang mga amo maghimo sa mga kasabotan ug mga kondisyon sa ilang trabaho sumala ra sa kapritso. Sila hinikawan sa pagmahal, pag-eskuyla, paglingawlingaw, ug sa katilingbanong kalihokan. Sila usab dali rang abusohan sa pisikal ug seksuwal nga paagi.

Ang ubang mga bata nahimong mga peyon. Sa Habagatang Asia, maingon man sa ubang mga dapit, ang mga bata, kasagaran otso o nuybe anyos lamang, gitahan sa ilang mga ginikanan sa mga tag-iyag pabrika o sa ilang mga ahente kapuli sa gagmayng mga utang. Ang tibuok-kinabuhing pag-alagad sa mga anak wala gani gayod makaiban sa utang.

Komosta ang komersiyal nga seksuwal nga pagpahimulos sa mga bata? Gibanabana nga kada tuig labing menos usa ka milyong batang babaye sa tibuok kalibotan ang nahaylo sa pamatigayon sa sekso. Ang mga batang lalaki usab kasagarang gipahimuslan sa seksuwal nga paagi. Ang pisikal ug emosyonal nga kadaot nga gipahamtang niining matanga sa pag-abuso—dili na lang hisgotan ang HIV nga impeksiyon—naghimo nianang usa sa labing peligrosong mga dagway sa pagpanarbaho sa mga bata. “Ang katilingban nag-isip kanamong susama sa mga libod-suroy,” matod sa usa ka 15-anyos nga pampam nga taga-Senegal. “Walay gustong makig-ilaila kanamo o makitang kauban namo.”b

Dakong porsiyento sa mga bata nga nagtrabaho ang gipahimuslan diha sa pamuo sa industriya ug plantasyon. Ang maong mga bata nagbudlay diha sa mga trabaho sa minahan nga isipong peligroso kaayo alang sa mga hamtong. Daghan ang nag-antos sa tesis, brongkitis, ug hubak. Ang mga batang nagtrabaho sa mga plantasyon naladlad sa mga igpapatay ug dangan, mga pinaakan sa bitin, ug mga lala sa insekto. Ang uban naputlan ug bahin sa lawas samtang nanghabas ug tubo ginamit ang sundang. Minilyong ubang bata ang naghimo sa kadalanan nga ilang trabahoan. Tagda, pananglitan, ang diyes-anyos nga si Shireen, usa ka propesyonal nga basurero. Wala gayod siya makaeskuyla, apan anad siya sa mga pamaagi aron mabuhi. Kon makabaligya siya ug 30 ngadto sa 50 cents nga basurang papel ug mga bag nga plastik, makapaniudto siya. Kon menos niana ang iyang kita, wala siyay kaon. Ang mga bata sa kadalanan, nga kasagarang mikalagiw gumikan sa pag-abuso o pagpasagad diha sa panimalay, nag-antos sa dugang pag-abuso ug pagpahimulos diha sa kadalanan. “Kada adlaw ako mag-ampo nga dili mahulog sa daotang mga kamot,” matod ni Josie, usa ka diyes-anyos nga namaligyag kendi diha sa dagkong kadalanan sa usa ka siyudad sa Asia.

Nadaot ang Pagkabata

Ingong resulta sa maong mga dagway sa pagpanarbaho sa mga bata, tinagpulo ka milyong bata ang naladlad sa grabeng mga kapeligrohan. Mahimong magsumikad kini sa matang sa trabaho nga nalangkit o gikan sa dili-maayong mga kahimtang sa trabaho. Ang mga bata ug ubang batan-ong mga trabahante lagmit nga makabaton ug mas grabeng mga aksidente may kalabotan sa trabaho kay sa mga hamtong. Tungod kini kay ang kahulmahan sa bata lahi nianang sa hamtong. Ang iyang taludtod o bat-ang dali rang mahiwi tungod sa bug-at nga trabaho. Dugang pa, ang mga bata labawng mag-antos kay sa mga hamtong sa dihang maladlad sa peligrosong kemikal nga mga substansiya o sa radyasyon. Lain pa, ang lawas sa mga bata dili angay sa daghang oras sa hago ug laay nga trabaho, nga kasagaran kaayong maoy ilang kahimtang. Kasagaran wala sila mahibalo sa kapeligrohan, ni duna silay igong kahibalo sa mga panagana nga angay nilang batonan.

Ang mga epekto sa pagpanarbaho sa mga bata diha sa sikolohikal, emosyonal, ug intelektuwal nga pagtubo sa mga biktima grabe usab. Ang maong mga bata gihikawan sa pagmahal. Ang mga pagbunal, mga insulto, pagsilot pinaagi sa paghikaw sa pagkaon, ug seksuwal nga pag-abuso kasagaran kaayo. Sumala sa usa ka pagtuon, duolan sa katunga sa halos 250 ka milyong bata nga mga mamumuo ang miundang pagtungha. Dugang pa, namatikdan nga ang kapasidad sa pagkat-on sa mga bata nga nagtrabaho ug daghang oras mahimong madaot.

Unsay kahulogan niining tanan? Ang kadaghanang bata nga mga mamumuo napugos pagsagubang sa tibuok-kinabuhing kakabos, kaalaotan, sakit, iliterasiya, ug daotang kagawian diha sa katilingban. O, sumala sa pagkapahayag niana sa magsusulat nga si Robin Wright, “bisan pa sa tanang siyentipikanhon ug teknikal nga mga kauswagan, ang kalibotan sa pagkatapos sa ika-20ng Siglo nagpatunghag mga bata nga halos walay paglaom sa normal nga kinabuhi, labi na sa pag-agak sa kalibotan ngadto sa ika-21ng siglo.” Kining makapahinuklog nga mga hunahuna nagpatungha sa mga pangutana: Sa unsang paagi angayng trataron ang mga bata? Duna bay mga solusyon sa unahan alang sa suliran sa makadaot nga pagpanarbaho sa mga bata?

[Mga footnote]

[Kahon sa panid 5]

Unsa ang Pagpanarbaho sa mga Bata?

KADAGHANANG bata sa tanang katilingban nagtrabaho sa usa ka paagi o sa lain. Ang mga matang sa trabaho nga ilang gibuhat nagkalainlain sulod sa mga katilingban ug latas sa panahon. Ang pagtrabaho mahimong hinungdanong bahin sa edukasyon sa mga bata ug usa ka paagi sa pagpasa ug hinungdanong mga kahanas gikan sa ginikanan ngadto sa anak. Sa pipila ka nasod, ang mga bata kasagarang nalangkit sa gagmayng mga buhatan ug sa ginagmayng mga serbisyo, nga inanay nga mahimong tinuod nga mga trabahante kon mohamtong na. Sa ubang mga nasod, ang mga tin-edyer motrabaho ug pipila ka oras kada semana aron makasapi alang sa personal nga mga galastohan. Ang United Nations Children’s Fund nag-ingon nga ang maong trabaho “mapuslanon, magpalambo o magpauswag sa pisikal, mental, espirituwal, moral o katilingbanong kaugmaran sa bata nga dili mobalda sa pag-eskuyla, paglingawlingaw ug pagpahulay.”

Ang pagpanarbaho sa mga bata, sa laing bahin, nagtumong sa mga bata nga nagtrabaho ug daghang oras alang sa gamayng mga suhol, kasagaran ilalom sa mga kahimtang nga makadaot sa ilang panglawas. Kining matanga sa trabaho “tin-awng makadaot ug mapahimuslanon,” mikomento ang The State of the World’s Children 1997. “Walay dayag nga makiglantugi nga ang pagpahimulos sa mga bata ingong mga pampam dalawaton sa bisan unsang mga kahimtang. Ang susama ikaingon bahin sa ‘pagpanarbaho sa mga bata isip mga peyon’, ang termino nga kaylap nga gigamit alang sa tinuod nga pagpangulipon sa mga bata aron mabayran ang mga utang sa ilang mga ginikanan o mga apohan. Mapadapat usab kini sa mga industriya nga ngil-ad ug dungog tungod sa grabeng mga kapeligrohan sa panglawas ug sa kahilwas nga gidulot niini . . . Ang peligrosong trabaho dili gayod tugotan alang sa tanang bata.”

[Kahon/Hulagway sa panid 8, 9]

“Sa Gihapon Dako pa Kaayo ang Angayng Buhaton”

ANG International Labor Organization (ILO) maoy nanguna sa mga paningkamot sa pagpapha sa kinangil-arang mga dagway sa pagpanarbaho sa mga bata. Ang ILO nag-awhag sa mga gobyerno sa pagpasaka ug balaodnon nga nagdili sa pagpanarbaho sa mga bata nga ubos sa edad nga 15. Nagpasiugda usab kini ug bag-ong mga kasabotan sa pagdili sa bata nga mga trabahante ubos sa edad nga 12 ug sa paghimong ilegal sa labing peligrosong mga dagway sa pagpahimulos. Aron mahibalog dugang bahin sa kalamposan sa maong mga paningkamot, ang Pagmata! nakigsulti kang Sonia Rosen, direktor sa International Child Labor Program, sa U.S. Department of Labor. Siya nalangkit pag-ayo sa lainlaing mga programa sa ILO. Aniay kinutlo gikan sa maong panaghisgot.

P.: Unsa ang labing epektibong paagi sa pagpakigbugno sa pagpanarbaho sa mga bata?

T.: Wala kamiy susamang hustong solusyon. Bisan pa niana, sa internasyonal nga gilapdon, ang mga isyu nga among nahisgotan maoy hinungdanong mga isyu, nga mao, hustong pagpatuman sa balaod nga dinuyogan sa tibuok-kalibotang edukasyon sa primarya, labing maayo kon ibaod ug libre. Tino, ang pagbaton ug igong mga trabaho alang sa mga ginikanan hinungdanon usab.

P.: Natagbaw ka ba sa kauswagan nga nahimo na sa pagpakigbugno sa pagpanarbaho sa mga bata?

T.: Wala gayod ako matagbaw. Kami moingon nga wala gayoy bata ang angayng magtrabaho diha sa makadaot nga mga kahimtang. Nakahimo kamig dagkong kauswagan pinaagi sa mga programa sa ILO. Apan sa gihapon dako pa kaayo ang angayng buhaton.

P.: Unsay sanong sa internasyonal nga komunidad sa mga paningkamot sa pagpapha sa pagpanarbaho sa mga bata?

T.: Wala na ako mahibalo kon unsaon pagtubag kanang pangutanaha. Sa tibuok kalibotan sa pagkakaron duna na kamiy usa ka sukod sa pag-uyonay nga ang pagpanarbaho sa mga bata maoy usa ka butang nga angayng aksiyonan. Sa akong hunahuna niining puntoha ang mga pangutana sa pagkatinuod maoy: Sa unsang paagi, ug unsa ka dali? Unsa ang labing maayong mga paagi nga atong magamit sa pagdumala sa pipila ka matang sa pagpanarbaho sa mga bata? Sa akong hunahuna mao kana ang among tinuod nga suliran.

P.: Unsay madahom sa bata nga mga trabahante sa umaabot?

T.: Ang tanang nasod sa kalibotan hapit nang mobalik sa Geneva niining tuiga aron taposon ang bag-ong kombensiyon bahin sa kinangil-arang mga matang sa pagpanarbaho sa mga bata. Kana sa pagkatinuod dako kaayog kalaoman—ang tanang nasod, ug ang mga organisasyon sa mga trabahante ug ang mga organisasyon sa mga amo. Gilaoman nga kana magtukod ug usa ka bag-ong kahikayan nga gitumong sa pagwagtang sa labing ngil-ad nga mga dagway sa pagpanarbaho sa mga bata.

Dili tanan ang sama ka malaomon kang Sonia Rosen. Si Charles MacCormack, presidente sa Luwasa ang mga Bata, dunay mga panagana. “Walay politikanhong determinasyon ug kahibalo sa publiko aron ipahinabo kana,” matod niya. Ngano man? Ang United Nations Children’s Fund mikomento: “Ang pagpanarbaho sa mga bata kasagaran maoy komplikadong isyu. Ang gamhanang mga impluwensiya nagpaluyo niana, lakip ang daghang amo, mga grupong nakabenepisyo gikan sa naglungtad nga ekonomikanhon ug politikanhong pribilehiyo ug mga ekonomista nga nagduso nga kinahanglang huptan ang libreng pag-indigay sa negosyo bisag unsay dangatan, ug ang mga tradisyonalista nga nagtuo nga ang matang o klase sa pipila ka bata naghikaw kanila sa mga katungod.”

[Hulagway]

Sonia Rosen

[Mga hulagway sa panid 5]

Ang makapasubong kasaysayan sa pagpanarbaho sa mga bata naglakip sa pagbudlay diha sa mga minahan ug sa mga pabrika sa gapas

[Credit Line]

Mga letrato sa U.S. National Archives

[Hulagway sa panid 7]

Pagpamasura

[Hulagway sa panid 7]

Paghago sa pagpangahoy

[Credit Line]

UN PHOTO 148046/ J. P. Laffont - SYGMA

[Hulagway sa panid 7]

Nagtrabaho sa pabrika sa hilo

[Credit Line]

CORBIS/Dean Conger

[Hulagway sa panid 8]

Mga bata nga tigbaligya sa kadalanan motrabaho alang sa ingon ka gamay sa unom ka cents kada adlaw

[Credit Line]

UN PHOTO 148027/Jean Pierre Laffont

[Hulagway sa panid 8]

Paghago diha sa usa ka buhatan sa panday

[Credit Line]

UN PHOTO 148048/J. P. Laffont - SYGMA

[Hulagway sa panid 9]

Nanglimbasog nga manginabuhi

[Credit Line]

UN PHOTO 148079/ J. P. Laffont - SYGMA