Ang Panglawas Miuswag sa Tibuok Kalibotan—Apan Dili sa Tanan

SUMALA sa The World Health Report 1998, nga gipatik sa World Health Organization (WHO), dunay tibuok-kalibotan nga kiling paingon sa mas mahimsog, mas taas nga kinabuhi. Ang report naglista ug pipila ka pananglitan.

Mas daghang tawo sukad masukad ang nakabaton sa mga pasilidad sa sanitasyon, limpiyong mga abiyo sa tubig, ug paninugdang pag-atiman sa panglawas. Dugang pa, ang kadaghanan sa mga bata sa kalibotan karon nabakunahan na batok sa unom ka dagkong sakit sa mga bata.a Kini nakaamot sa pag-us-os sa gidaghanon sa nangamatayng mga bata. Samtang 21 milyones ka bata nga wala pay singko anyos ang nangamatay sa 1955, kanang gidaghanona mius-os ngadto sa mga 10 milyones sa 1997. Kasamtangan, sa daghang industriyalisadong mga nasod, sa di pa dugayng mga dekada dihay dakong pag-us-os sa nangamatay gumikan sa sakit sa kasingkasing.

Apan, ang report nagdugang nga ang kauswagan sa panglawas wala pa gayod makab-ot sa tibuok kalibotan. Ang HIV/AIDS nagpadayong usa ka makamatayng hulga. Wala hiilhi una pa sa 1981, ang AIDS nakakalas ug gibanabanang 11.7 milyones ka kinabuhi sukad nagsugod ang epidemya. Ug walay paghupay ang makita sa haduol nga umaabot. Sa 1996, 400,000 ka bata ubos sa edad 15 natakboyan sa HIV. Sa 1997 ang gidaghanon sa bag-ong natakboyang mga bata sa samang grupo sa edad maoy duolan sa 600,000.

Ang Kakabos Peligroso Gihapon sa Panglawas

Ang ginatos ka minilyong tawo nga nakulong sa kakabos ang ilabinang dili makabaton ug kauswagan sa panglawas. Ang kadaghanan kanila nagpuyo sa kabos nga mga nasod diin ang mga palas-anon sa sakit mabug-at, ang umaabot mangiob, ug ang kinabuhi mubo. Si Dr. Hiroshi Nakajima, nga direktor heneral kanhi sa WHO nag-ingon: “Ang kalainan tali sa kahimtang sa panglawas sa adunahan ug kabos sa labing menos sama gihapon sa kahimtang niini sa tungang siglo nga miagi.” Ikasubo, kining maong mga kalainan nagkadako, nag-ingon ang usa ka eksperto sa WHO, tungod kay “ang nagakaugmad nga mga nasod gihampak ug duha ka pilo nga suliran. Ilang atubangon dili lamang ang nagtunghang bag-ong dukot nga mga sakit kondili ang naglungtad gihapong mga sakit sa tropiko.”

Bisan pa niana, ang kauswagan mahimong makab-ot. Sa pagkatinuod, daghan sa minilyong ahat nga mga kamatayon masanta na. Pananglitan, “labing menos 2 milyones ka bata ang nangamatay sa usa ka tuig gumikan sa mga sakit nga may mga bakuna alang niini,” nag-ingon si Dr. Nakajima. Nangatarongan nga ang kalainan sa kahimtang sa panglawas tali sa adunahan ug kabos kinahanglang pamenosan, si Dr. Nakajima midugang: “Panahon na sa pag-amgo nga ang panglawas maoy tibuok-kalibotang isyu.” Ang kalibotan dinaliang nanginahanglag “internasyonal nga kooperasyon alang sa panglawas, pinasukad sa sosyal nga hustisya, panag-angay ug panag-usa.”

Bisan tuod kining maong kooperasyon dugay pa tingaling motungha, ang matag nasod dakog mahimo sa pagpauswag sa panglawas sa populasyon niini, nag-ingon ang The World Health Report 1998. Sa unsang paagi? Pinaagi sa pagpaedukar sa mga tawo niini nga ugmaron ang “mga katakos nga gikinahanglan aron mabuhi ug ang mahimsog nga mga paagi sa kinabuhi” nga makasanta o makakunhod sa sakit. Gipamulong kini niining paagiha sa Konstitusyon sa WHO: “Ang may kasayorang opinyon ug aktibong kooperasyon sa bahin sa publiko mao ang labing hinungdanon sa kauswagan sa panglawas.”

[Footnote]