May Panahon Bang Hawiran Ka sa Pagkahakog?

NAKASULAY ka na bag tambong ug salosalo diin daghang kaayong lamiang pagkaon ug alkoholikong ilimnon ug matintal ka sa paghinobra? Daghan ang moadmiter niana, nga usahay, usa ka porma sa pagkahakog mohawid kanila. Makasukol ka ba kanunay niana? O hawiran ka ba niini, nga moresultag sakit sa ulo ug kaluya tungod sa pagkahubog o grabe pa? Unsa ang ubang mga resulta sa pagkahakog? Sa unsang paagi atong mabuntog ang malalangong paghawid niini? Hinungdanon kining butanga, kay ang Bibliya nag-ingon nga walay ‘hakog nga tawo nga makapanunod sa gingharian sa Diyos.’—1 Corinto 6:10.

Ang pagkahakog gibatbat ingong hingaping tinguha, o kahangol, usa ka maibogong tinguha nga sobra kay sa gikinahanglan sa usa. Kini adunay daghang porma, lakip sa: gugma sa salapi, tinguha sa gahom o kadungganan, pagkabusawan sa pagkaon, inom, sekso, ug materyal nga mga kabtangan. Kini ang pangunang hinungdan sa daghang kadaotan nga nagsakit kanato karon. Nganong nagkagrabe ang mahilayng sekso ug krimen sa tanang matang? Nganong milyonmilyon ka tawo ang sobrag kaon ug ang ubang minilyon gigutom? Nganong daghan kaayong kuwartang giwaldaswaldas sa pagpanugal ug sa mga loteriya? Unsay katarongan sa pagpangawkaw sa pribado ug publikong mga pundo, pagpamentaha sa negosyo, ug panghukhuk sa mga opisyales sa gobyerno? Ug unsay hinungdan sa mga gubat uban sa ilang makalilisang nga resulta sa kalumpagan ug pag-antos? Ang makadaot nga paghawid sa pagkahakog.

Seksuwal nga Pagkahakog ug mga Resulta Niini

Adunay daghang mangil-ad nga porma ang pagkahakog ug seryosong makapaubos sa kinabuhi sa usa. Pananglitan, usa ka tawong minyo nga adunay maayong pamilya nakabaton ug sobrang pagkahakog sa sekso. Usa ka adlaw, tungod sa impluwensiya sa alkohol, iyang gisundan ang duha ka babaye sa ilang balay, naglaom nga makahaylo kanila. Apan migawas ang amahan ug ang paryente sa mga babaye ug gikulata siya. Gidala siya sa ospital nga nalikian ug bagolbagol, nabaliag apapangig, ug grabeng pagkadaot sa mata. Naguol kaayo ang iyang batan-ong dalaga nga misulay kini sa paghikog. Nakurat ang iyang tibuok pamilya ug naulawan. Pagkadako sa bili nga iyang gibayad tungod sa iyang pagpadala sa seksuwal nga pagkahakog!

Ang eksperyensiya ni Haring David sa Israel nagpalig-on niining puntoha. Aduna nay daghang asawa si David. Apan usa ka adlaw iyang nakita gikan sa iyang atop ang matahom nga babayeng si Bathsheba nga naligo. Imbes mopahilayo ug palaon sa hunahuna, iyang gitugotan ang mahugawng seksuwal nga tinguha nga moturok sa iyang kasingkasing. Dayon nakapapanapaw siya uban kaniya samtang ang iyang bana, si Uria, nakiggubat uban sa kasundalohan ni David.

Sa nagsabak si Bathsheba, misulay si David sa pagtabon sa iyang pagpanapaw pinaagi sa pagpapauli kang Uria ug sa pagpahigda uban sa iyang asawa. Apan, sa napakyas kanang planoha, giatubang siya ug makalilisang nga kapilian sa pagpabato kang Bathsheba ingong mananapaw, iyang gipili ang pagladlad kang Uria sa seguradong kamatayon diha sa panggubatan. Apan nakita kini ni Jehova. Iyang gipadala ang iyang propetang si Nathan sa pagbadlong kang David sa iyang makalilisang nga mga krimen—panapaw ug sa paglaraw sa kamatayon sa bana sa babaye. Nahiwa ang kasingkasing ni David ug mapainubsanong gidawat ang pagbadlong. Apan, mibayad siya ug dakong bili. Ang iyang unang anak kang Bathsheba namatay sa masuso pa, ug ang iyang pamilya sukad niadto gihampak sa mga katalagman.—2 Samuel 11:1-12:23; kapitulo 13.

Maayong pagkailustrar ang resulta sa sala niining pananglitang pasidaan nga gipadayag sa Bibliya: “Ang matag usa ka tawo matintal sa diha nga madaldal ug mahaylo siya sa iyang kaugalingong pangibog. Ug ang pangibog, sa makapanamkon na, makapahimugso ug sala; ug ang sala, inigkagulang na, manganak ug kamatayon.” (Santiago 1:14, 15) Ang sayop nga nahimo ni David mao ang pagtugot sa binhi sa pagkahakog sa seksuwal nga tinguha sa pagturok ug sa pagtubo diha sa iyang kasingkasing. Sa napukaw ang makasasalang tinguha, iyang gitugotan ang seksuwal nga pagkahakog sa pagpalihok kaniya sa daotang gawi.

Pagkalahi kang Jose sa Ehipto sa gitintal siya sa asawa ni Potipar sa paghigda uban kaniya! Unsay reaksiyon ni Jose niini nga tintasyon? Ang asoy nagsugilon kanato: “Busa sa iyang pakigsulti kanunay kang Jose sa adlaw-adlaw wala gayod siya mamati kaniya sa paghigda uban kaniya, sa pag-ipon uban kaniya.” Bisan wala pay moral nga giya sa Napulo ka Sugo, nga wala pa ihatag nianang higayona, siya mitubag sa iyang pagkamapugoson pinaagi sa pag-ingon: “Unsaon ko paghimo kining dakong pagkadaotan ug makasala batok sa Diyos?” Dayon sa kataposan sa usa ka adlaw niana iyang gilabni siya, nga nag-ingon, “Higda uban kanako!” Nagpabilin ba si Jose ug nangatarongan pa? Siya “mikalagiw ug migula sa gawas.” Wala gani niya hatagi ug higayon ang seksuwal nga pagkahakog nga motubo diha sa iyang kasingkasing. Mikalagiw siya.—Genesis 39:7-16.

Walay matinud-anong Kristohanon nga maglaraw sa pagpadayon sa dalan nga magpakitag seksuwal nga pagkahakog. Apan, wala magplano si David sa paghimog sala sumala sa iyang nabuhat. Busa ang iyang pananglitan angayng mopalihok kanatong tanan sa pagpalig-on sa atong personal nga tinguha sa pagsukol sa bisan unsang kiling sa pagkahakog sa mahilayng seksuwal nga mga butang. Kita—dili minyo kun minyo, batan-on o edad-edaran—kinahanglang determinado gayod sa pagsalikway sa mga tintasyon sa motungha kini sila.—Roma 13:13, 14.

Pagkahakog sa Salapi ug ang mga Sangpotanan Niini

Ang dakong pananglitan sa hakog nga tawo mao ang daotag dungog nga mabudhion sa tibuok tawhanong kasaysayan—si Judas Iscariote. Sa gipili ni Jesus ingong apostol, walay duhaduha matinumanon siya hangtod niadtong gutloa ug dili hakog. Sa pagkatinuod, gihimo siya ni Jesus nga tigtipig sa ilang mga kuwarta. Apan sa ulahi misugod si Judas sa pagpangawat sa kuwarta. “Siya usa ka kawatan ug magtitipig sa panudlanan sa kuwarta ug ang igasulod niini iyang pagakapnan.”—Juan 12:6.

Sa dayag, naanad si Judas sa pagpangawat, usa ka hakog nga tawo. Sa talitapos na ang Paskua sa 33 K.P., si Judas, human nga gisaway ni Jesus, nakigsabot sa mamumunong pangulong mga saserdote sa pagbudhi sa Ginoo sa 30 ka buok salapi. Sa ulahi, gibati ni Judas ang dakong sala nga iyang nahimo ug naghikog. Ang makalilisang nga paghawid sa pagkahakog nakapatay ug laing biktima.—Lucas 22:3; Mateo 26:14-16.

Daghan kaayo ang daotang mga sangpotanan sa pagkahakog. Ang kadaghanan nga sa mahakugon nangitag daghan kaayong kuwarta mogasto ug daghan kaayo niini sa maluhong paagi sa kinabuhi. Tingali ilang ayran ang simpleng mga pagkaon ug mokaon lamag hilabihan ka repinadong mga pagkaong maluho. Apan ang paghinobra sa mantikaong pagkaon nga ikapalit sa bahandi sa kasagaran mobalik ra kanila sa paagi sa pagkadi-mahilisan o sa grabeng mga sakit nga makapadali sa kamatayon. Miingon ang usa ka eksperto sa panambal: “Mapait kini nga kamatuoran sa kalibotan sa negosyo sa seguro nga ang sobrang kaon ug sobrang timbang sa edad-edaran dili maayo alang sa hataas nga kinabuhi.”

Ang labi pang seryoso alang sa usa ka Kristohanon mao ang espirituwal nga kapeligrohan sa kinaiya sa pagkahakog. Ang materyalismo maoy nakapahimo sa ubang Kristohanong mga asawa, kansang mga bana may igoigong suweldo, sa pagpangitag trabaho bisan pag moresulta kini ug pagpabaya sa ilang mga anak ug mas diyutayng panalangin sa buluhatong pagsangyaw. Nakapahimo kini sa batan-ong mga Kristohanon sa pagnunot sa pangidlap sa taas ug suweldong mga trabaho ug dili gani mamalandong sa pagsulod sa bug-os panahong ministeryo. Ang paghatag sa tinguha sa unod, kun sa mahilay nga sekso ug sa pagkahakog sa salapi (ug mga kalingawan ug sa mga butang nga mapalit niini) moresultag seryosong mga sala ug pagkawala pa ngani sa kinabuhing walay kataposan. “Ang paghunahuna alang sa unod mosangpot ug kamatayon, . . . kay mamatay kamo kon magkinabuhi kamo uyon sa unod.”—Roma 8:6, 13.

Sa Unsang Paagi Atong Mapugngan o Madaog ang Paghawid sa Pagkahakog?

Kon makahawid nga ngani ang pagkahakog sa tawo, malisod ang pagbulag niini. Busa ang panalipod mas maayo kay sa tambal. Kinahanglang unahon sa mga ginikanan ang pagsumpo sa ilang mahakugong kiling ug dayon ang ilang kabataan. Ang kadaghanang mga bata inklinado sa pagkahakog. Dihay sugilanon nga giasoy nga usa ka adlaw niana gidala ni Abraham Lincoln ang iyang gagmayng mga anak nga lalaki sa pagpamasiyo, apan naghilak sila. Nangutana ang silingan: “Unsa may nahitabo sa mga bata?” Si Lincoln mitubag: “Sama sa nahitabo sa tibuok kalibotan. Aduna akoy tulo ka walnut, ug ang matag usa gustog duha.”

Kinahanglang “bansayon” sa mga ginikanan ang mga batang lalaki ug babaye sa paagi sa pagkadili-mahakugon ug sa paghatag konsiderasyon sa uban, sa makanunayon ug sa mahigugmaon. (Proverbio 22:6) Dakog ikatabang kini kanila sa panahon sa ilang pagkatin-edyer sa dihang kusog kaayo ang seksuwal nga pangibog ug ubang hakog nga mga tinguha. Gilibotan ang mga batan-on karon sa seksuwal nga mga pangagda. Apan, ang Bibliya nag-ingon: “Ang pakighilawas ug kahugawan sa tanang matang ug pagkahakog kinahanglang dili pagahisgotan taliwala kaninyo, kay dili kini angay sa balaang katawhan; ni ang makauulawng kagawian ni sulting binuang o mahilas nga panistis, mga butang nga dili angay . . . Kay walay makihilawason o tawong hakog—nga sa ato pa tigsimbag mga diyosdiyos—ang makapanunod sa gingharian ni Kristo ug sa Diyos.”—Efeso 5:3-5.

Matikdi nga ang “tawong hakog” maoy usa usab ka “tigsimbag diyosdiyos.” Sa unsang paagi? Kadtong sobrang gigukod sa tinguha sa sekso, gugma sa salapi (sama sa gipakita pinaagi sa pagpangawat, pangawkaw, ug pagpanugal), pagkabusawan sa pagkaon ug ilimnon, o pangandoy sa gahom ug dungog, mahimong mga ulipon niining mga tinguhaa ug naghimo niining mga idolo, pagaingnon pa. Ang ilang pangunang tumong sa kinabuhi mao ang pagtagbaw sa ilang hakog nga tinguha. Ang mga Kristohanon nga maghimo niining mga butanga sa idolatrosong paagi sa walay duhaduha matawag nga “tawong hakog,” sa termino sa Bibliya, ug mahimong ipalagpot gikan sa kongregasyon. Ilang gisimba pag-una ang ilang “mga diyosdiyos” labaw sa pagsimba kang Jehova, kinsa “usa ka Diyos nga nagapangayog ekslusibong debosyon.”—Exodo 20:3-6, 17.

Ang paghatag pagtagad sa mga programa sa radyo ug TV o mga libro ug mga magasin nga makapukaw sa pagkahakog sa makadaot nga mga butang peligroso kaayo alang sa mga Kristohanon—batan-on ug tigulang. Hinumdomi nga napakyas si David sa pagliso sa iyang panan-aw gikan kang Bathsheba nga naligo ug, sa mahuyang nga gutlo, nadakpan sa pagkahakog sa pangibog sa unod. Imo bang palungon ang TV o mogawas sa sinehan kon ipasundayag ang imoralidad?

Si David, bisan pa sa iyang kalapasan, adunay lalom nga gugma kang Jehova. Kini ang nakatabang kaniya sa pagpasig-uli gikan sa iyang kasal-anan. Maingon man, ang dugay nang Kristohanon sa Aprika napasig-uli gikan sa daotang kaso sa pagkahakog sa salapi. Tungod sa mga problema nakautang siya. Sanglit siya ang may kaakohan sa kahikayan sa panalapi sa kompaniya nga iyang gitrabahoan, natintal siya sa “paghulam” sa salapi nga walay panugot. Iyang gitugotan kanang “binhi” sa pagkahakog sa pagtubo, ug iyang nakawkaw ang dakong kantidad. Sa misugod sa pagpangutana ang nagpaempliyo kaniya, natarantar siya ug mikalagiw sa nasod, gibiyaan ang iyang asawa ug mga anak. Apan gitugaw siya sa iyang tanlag ug iyang naamgohan nga nakahimo siyag dakong sayop. Mibalik siya sa balay ug sa ulahi nabalik ang tibuok nga kantidad. Gitul-id siya sa Kristohanong mga ansiano ug karon nakahimo ug dalayegong pag-uswag.

Unsay nakatabang kaniya nga makabalik? Pag-ampo ug pagbasa sa Bibliya. Iyang nakita nga ang daghang mga pahayag diha sa mga salmo ni David mitidlom sa iyang kasingkasing, nakatabang kaniya sa pag-ampo nga mas matinuoron ug makahuloganon. Ania ang pipila ka pananglitan niadtong mga salmoha: “Maluoy ka kanako, O Diyos, sumala sa imong mahigugmaong kalulot. Sumala sa kadagaya sa imong kaluoy palaa ang akong mga kasal-anan. Buhatan mo ako ug usa ka putli nga kasingkasing, O Diyos, ug sul-obi ako ug bag-ong espiritu, nga malig-on.” “Maingon man pugngan mo ang imong ulipon gikan sa mga sala sa pagkamapangahason; ayaw itugot nga magagahom sila kanako.”—Salmo 51:1, 10; 19:13.

Kon buot kang makalikay o makadaog sa paghawid sa pagkahakog, “dumuol sa Diyos ug siya moduol kanimo.” (Santiago 4:8) Kon mapuno ang Kristohanong kasingkasing sa gugma alang kang Jehova, alang sa Kristohanong mga igsoon, ug alang sa uban pang nagkinahanglag tabang niining malisod nga panahon, nan malisod ang pagtubo sa mangil-ad nga “binhi” sa pagkahakog. Dugang pa, ang balaang espiritu maoy labing maayong pumapatay sa pagkahakog! Busa tugoti nga kanang gamhanang puwersa moagos sa imong kasingkasing, sa paghinlo niini sa dili maayong mga tinguha, ug sa pagpuno niini uban sa dulot nga tinguha sa pag-alagad kang Jehova. Niini nga paagi ang mangil-ad nga gahom sa pagkahakog dili mohawid kanimo.

[Hulagway sa panid 23]

Nagpahawid si Judas Iscariote sa pagkahakog

[Hulagway sa panid 24]

‘Mapait nga kamatuoran kini sa kalibotan sa negosyo sa seguro nga ang sobrang kaon ug sobrang timbang dili maayo alang sa hataas nga kinabuhi’