Unsay Ginabuhat sa Tawo sa Yuta?

TULO KA GATOS ka tuig kanhi, ang tawo nagkinabuhi nga duol pa kaayo sa kinaiyahan. Sa kinadak-ang bahin, siya wala mameligro sa ginamag-tawo nga mga kausaban nganha sa silinganan sa tibuok nga yuta sama sa iyang kahimtang karong adlawa. Wala pa magsugod niadto ang industriyal nga rebolusyon. Walay mga planta sa elektrisidad, mga pabrika, mga awto, o ubang tinubdan sa kanat nga polusyon. Ang ideya bahin sa paglaglag sa tawo sa tibuok nga yuta basin lisod niyang mahanduraw.

Ugaling, bisan niadto pa, kaylap na kaayo ang pasidaan bahin sa paglaglag sa tibuok nga yuta. Kanang pasidaana nakaplagan sa kataposang basahon sa Bibliya, ug kana mitagna sa panahong ang Diyos mobalda sa kahikayan sa tawo aron “sa paglaglag niadtong nagalaglag sa yuta.”—Pinadayag 11:17, 18.

Makapahupay gayod nga hisayran sa tanan nga nabalaka sa sayop nga pagdumala sa modernong tawo sa yuta nga ang Maglalalang sa atong matahom kaayong planeta magaluwas niini gikan sa kalaglagan! ‘Apan,’ basin ikaw matingala, ‘tinuod bang kita nakaabot na sa peligrosong kahimtang nga kinahanglang mobalda ang Diyos?’ Aw, palandonga ang pipila sa mga kamatuoran ug hukmi sa imong kaugalingon.

Kalasangan

Ang kalasangan nagapatahom sa yuta ug nagataganag pagkaon ug puy-anan sa minilyong lainlaing espisye. Samtang ang kakahoyan nagatubo ug nagagamag pagkaon, sila nagabuhat sa ubang hinungdanong mga serbisyo, sama sa pagsuhop sa carbon dioxide ug pagpagawas sa bililhong oksiheno. Sa maong paagi, ang National Geographic nagaingon, “ginahatag nila ang pangontra sa tibuok-yutang pag-init nga makapameligro sa kinabuhi sa yuta sumala sa atong nasayran.”

Apan ang tawo nagalaglag sa iyang panulondon nga lasang. Ang kalasangan sa Amerika del Norte ug sa Uropa himalatyon tungod sa polusyon. Ug ang mga panginahanglan sa industriyal nga kanasoran nagapagamay sa tropikong kalasangan. Usa ka Aprikanhong mantalaan mipatin-aw nga sa 1989, “66 milyong metro kubiko [sa tropikong kahoy] gidahom nga ieksportar—48 porsiento ngadto sa Hapon, 40 porsiento ngadto sa Uropa.”

Usab, sa pila ka kayutaan, ang mga magbabaol nagasunog sa kalasangan aron sa pagmugnag yutang-umahonon. Sa dili madugay ang nipis nga yuta sa lasang maumaw na, ug ang mga magbabaol kinahanglang magsunog sa dugang lasang. Gibanabana nga niining sigloha lamang, halos katunga sa kalasangan sa kalibotan ang nahanaw.

Kadagatan

Ang kadagatan sa yuta nagadula usab ug hinungdanong papel sa paglimpiyo sa atmospera, ug ang kalihokan sa tawo nagalaglag niana. Ang labihan ka daghang carbon dioxide ginasuhop sa kadagatan. Sa baylo, ang phytoplankton nagasuhop sa carbon dioxide ug nagapagulag oksiheno. Si Dr. George Small nagpatin-aw sa bili niining siklo sa kinabuhi: “70 porsiento sa oksiheno nga madugang sa atmospera kada tuig nagagikan sa plankton sa dagat.” Ugaling, ang pila ka mga siyentipiko nagapasidaan nga ang phytoplankton seryosong mahurot tungod sa pagkunhod sa ozone sa atmospera, nga gituohan nga gipahinabo sa tawo.

Gawas pa, ang tawo nagalabay sa basura, aseite, ug makahilo pang mga biya sa dagat. Bisan tuod nagauyon ang pila ka nasod sa paglimite sa biya nga itugot nilang ilabay sa dagat, ang uban dili motugot. Usa ka nasod sa Kasadpan nagaangkon pa sa katungod sa paglabay sa nukleyar nga biya sa dagat. Ang bantogang eksplorador sa dagat si Jacques Cousteau nagpasidaan: “Kinahanglang luwason nato ang dagat kon buot natong luwason ang tawo.”

Tubig nga Ilimnon

Ang tawo nagalaglag bisan sa iyang tubig nga ilimnon! Sa kabos nga kanasoran, ang minilyong tawo mamatay kada tuig tungod sa nahugawang tubig. Sa mas datong kanasoran, ang mga tuboran sa tubig nahugawan sa, apil sa ubang butang, mga abuno ug mga pamatay sa dangan nga mahibanlas ngadto sa mga suba ug masuhop sa tubig ilalom sa yuta. Niadtong 1986 ang produksiyon sa kalibotan sa mga pamatay sa dangan maoy 2.3 milyong tonelada, ug ang proporsiyon sa pag-uswag gitahong 12 porsiento kada tuig.

Ang laing tinubdan sa polusyon mao ang kemikal nga mga laboganan. “Ang metal nga mga dram nga nasudlan sa mga kemikal,” mipatin-aw ang Scientific American, “maoy sama ra sa mga bombang de oras nga mobuto sa dihang tay-on kini ug mabuslot.” Kining matanga sa polusyon, midugang ang magasin, nagakahitabo “sa tibuok nga kalibotan sa libolibong laboganan sa biyang kemikal.”

Ang sangpotanan? Sa tibuok nga yuta, ang niadto hinlong mga suba nagakahimong industriyal nga mga imburnal. Gibanabana nga 20 milyong taga-Uropa nagainom ug tubig gikan sa Rhine, apan kining subaa nahugawan kaayo nga ang linundag nga nakuha gikan sa pinakasalog niini peligroso kaayo nga gamitong pangtambak!

Mga Paagi sa Pag-uma

Nga makahahadlok, ang tawo nagalaglag pa sa iyang yutang-umahonon. Sa Tinipong Bansa lamang, 20 porsiento sa yuta nga gigahin alang sa irigasyon nadaot, sumala sa Scientific American. Ngano man? Kay ang sobrang irigasyon makadugang ug sobrang asin sa yuta. Daghang nasod ang nagdaot sa dakong bililhong yuta niining paagiha. “Ang gidak-on sa yuta nga karon ginakuha gikan sa produksiyon tungod sa pagkaasinon sama ra sa gidak-on sa ginahimong mabungahon pinaagig bag-ong mga proyekto sa irigasyon,” nagaingon ang The Earth Report. Ang laing kaylap nga suliran mao ang sobrang pagpasibsib, nga mahimong nakaamot sa pag-uswag sa mga desyerto.

Daghan Kaayong mga Sakyanang Demotor

Igo na bahin sa yuta ug tubig sa atong planeta. Apan komosta ang hangin niini? Kini ginadaot usab, ug daghan ang kapasanginlan. Sa paghisgot ug usa lamang, tagda ang kotse. Ang mosunod mao ang mga pasidaan gikan sa tulo ka impluwensiyal siyentipikanhong mga magasin: “Ang mga sakyanang demotor nagapatunghag mas dakong polusyon sa hangin kay sa bisan unsang laing kalihokan sa tawo.” (New Scientist) “Sa pagkakaron adunay 500 milyong narehistrong kotse sa planeta . . . Ang pagpuno sa ilang mga tangke makahurot sa mga un-tersiya sa produksiyon sa gasolina sa kalibotan. . . . Ang gidaghanon sa mga kotse mas kusog nagauswag kay sa populasyon.” (Scientific American) “Ang petrol [gasolina] sa tanang ang-ang sa produksiyon, paggamit ug paghipos maoy usa ka dakong tinubdan sa pagkadaot sa silinganan ug sa sakit.”—The Ecologist.

Oo, ang atong planeta ginaabusahan, ginalaglag. Ang kadagatan, tubig nga ilimnon, kaumahan niini, ug bisan ang atmospera niini ginahugawan sa hilabihan. Sa pagkamatuod, kini lamang magpaila nga ang panahon haduol na nga ang Diyos mobalda ug “maglaglag niadtong nagalaglag sa yuta.” (Pinadayag 11:18) Bisan pa niana, adunay lain, grabe pa, nga mga paagi nga ginalaglag ang yuta. Tan-awon nato kon unsa kini sila.

[Blurb sa panid 4]

“Kinahanglang luwason nato ang dagat kon buot natong luwason ang tawo.”—Jacques Cousteau