Krimen Diha sa Usa ka Gubot nga Kalibotan
ANG krimen dili usa ka modernong kamatuoran sa kinabuhi. Nahitabo ang unang pagpatay kaliboan ka katuigan kanhi sa dihang gipatay ni Cain ang iyang igsoong si Abel. Gihisgotan ang panglugos ug sodomiya diha sa karaang Hebreohanong Kasulatan. (Genesis 4:8; 19:4, 5; 34:1-4) Gibukbok ang mga tawo sa unang siglo sa atong Komung Panahon, sumala sa gipadayag sa sambingay sa maayong Samarianhon. (Lucas 10:29-37) Apan adunay kalainan karong adlawa.
Ang pagbati sa mga tawo diha sa daghang dagkong mga siyudad sa kalibotan, kon kaha New York, London, Calcutta, o Bogotá, mao nga ang krimen labi pang kaylap ug peligroso. Ang usa ka taho gikan sa India Today nga nagdala sa pangunang-ulohang “Kulto sa Anarkiya” nag-ingon: “Ang usa ka makapabalakang kaugmaran nga naghulga sa pagbungkag sa moral ug sosyal nga gambalay nga naghugpong sa nasod mao ang pagbayaw sa kabangisan, masukolong kawalay-disiplina, ug pagkamalapason ngadto sa usa ka kulto.” Sa ilang pakigbugno batok sa krimen, bisan ang kapolisan usahay matental sa paglapas sa mga utlanan sa pagpatuman sa balaod ug paggamit nila mismo sa kriminal nga mga metodo. Ang nangaging taho gikan sa India nag-ingon: “Ang mga kamatayon samtang diha sa kamot sa kapolisan padayong naa sa balita.” Ug tinuod usab kana diha sa ubang mga nasod.
Ang pagkalagmit nga mabiktima sa krimen maorag misamot. Usa ka taho gikan sa Tinipong Bansa nag-ingon nga “usa sa upat ka Amerikanhong panimalay naapektahan sa usa ka krimen nga mabangison o pangawat niadtong 1988.” Dugang pa, ang mga tawo karon nagahimog mabangisong mga krimen sa mas linghod nga panuigon. Ang Latin-Amerikanhong magasing Visión nag-ingon nga “siyam sa matag napulo ka sicarios [binayrang mga tigpatay] maoy mga menor de edad. [Sila maoy] ‘mga bata’ sa genetikanhong kahulogan ug ubos sa panalipod sa balaod.” Makausa pa, ang pagbuhat sa mabangisong mga krimen pinaagig mga menor de edad maoy uso sa tibuok kalibotan.
Mitagna ang Bibliya duolag 2,000 ka tuig kanhi: “Apan hibaloi kini, nga sa kataposang mga adlaw moabot ang mga panahon nga lisod sagubangon. Kay ang mga tawo unya mahimong mahigugmaon sa ilang kaugalingon, mga mahigugmaon ug salapi, . . . dili maunongon, walay gugma nga kinaiya, . . . walay pagpugong-sa-kaugalingon, mabangis, walay gugma sa pagkamaayo, mga maluibon, gahig-ulo, maburoton sa garbo . . . Ang mga tawong daotan ug mga nagtakoban mosamot sa pagkadaotan, nga magalimbong ug gilimbongan.”—2 Timoteo 3:1-4, 13.
Sukad 1914, daghan ang ebidensiya nga kita nagpuyo na nianang lisod nga kataposang mga adlaw. Ang kalibotan, kay nakaagom sa duha ka gubat sa kalibotan ug ubang dagkong mga away, sa daghang paagi nahimong dili na magamhan, gubot. Kaylap ang krimen. Sa daghang mga dapit sa siyudad, mibanos sa paggahom ang mga kriminal, nga nagbag-o sa mga paagi sa kinabuhi sa masinundanon-ug-balaod nga kadaghanan. Sumala sa giingon sa usa ka iladong senador sa U.S.: “Adunay daghan kaayong butang kabalak-an karon, mga butang nga sa nangagi wala kita mahadlok. Usahay kita nahadlok kaayo nga kita nangahimong mga binilanggo, samtang kadtong angay nga bilanggoon may kagawasan.”
Ingong sangpotanan, ang mga tawo karong adlawa nagahimog mga panagana nga dili kinahanglanon 20 o 30 ka tuig kanhi. Ang mga pultahan dunay doble o tulo ka kandado ug gilig-on sa puthaw. Ang mga tawo sa daghang dapit nagadalag igong kuwarta aron matagbaw ang usa ka butangero aron unta dili bun-ogon tungod kay walay gikahatag ngadto sa mga kawatan. Daghang mga kalye ang halos walay tawo sa pagsalop sa adlaw, nga anhaan lamang sa inosentehon, sa gahig-ulo, ug kadtong napugos sa mga kahimtang nga maatua didto—sayon nga mga target sa mga manunukob nga nagasuroy sa kalasangan sa siyudad.
Unsay mahimo nato sa paglikay nga mahimong mga biktima sa krimen niining gubot ug samok nga kalibotan? Sa unsang paagi kita makasagubang?