Nganong Adunay Hilabihan nga Kawalay-Kalaoman?

PAGLAOM alang sa mas maayo nga kinabuhi​—sa kataposan natuman! Daghang tawo nga nagpuyo sa kaniadto Silangang Alemanya nagtuo niini sa diha nga nalumpag ang Paril sa Berlin niadtong Nobyembre 1989. Ugaling, kapin lag diyutay sa tuig nangreklamo sila sa “pagkadiskobre nga ang bangis nga kalibotan sa kapitalistang demokrasya mas lisod sagubangon kay sa kinabuhi nga gisalipdan sa Paril sa Berlin.” Ang sangpotanan? Kalugda ug mausbawong kawalay-kalaoman.

Ang kapintasan sa panimalay ug sa komunidad tingali magpugos sa mga tawo sa pagbiya sa balay aron mangitag kasegurohan, apan diyutay ray nakakaplag niana. Ang pipila basin mosangko pa sa pagpuyo taliwala sa mga walay-balay nga nagpuyo sa kadalanan sa siyudad. Sa pila ka kayutaan daghan kanila mosangko nga nalambiggit sa komplikadong mga palakaw sa gobyerno. Kay dili man makaabang ug balay tungod kay walay trabaho, sila dili makatrabaho tungod kay sila wala may adres sa pinuy-anan. Ang mga ahensiya sa hinabang sa gobyerno nagasulay sa pagtabang, apan gikinahanglan ang panahon aron mahusay ang mga suliran. Busa ang pagbati sa kapakyasan ug kawalay-kalaoman mosugod.

Daghan nga kababayen-an itukmod sa kawalay-kalaoman ngadto sa daotan kaayong mga lakang. Sa taho nga Women and Crime in the 1990s, ang tiglektura sa balaod nga si Dr. Susan Edwards misaysay: “Ang pagkalangkit sa mga batan-ong babaye [sa prostitusyon] maoy laktud nga resulta sa kalisdanan sa pangabuhi, dili sa kakulang sa pagdisiplina-sa-kaugalingon o sa pamilyahanong kagikan.” Sa susama, ang mga batan-ong lalaki nga mobiya sa balay aron mangitag trabaho sagad dili makakaplag. Ang pipila, sa kawalay-paglaom, mosangko nga ‘mga lalaki nga magpaabang,’ nga nagapagamit sa ilang mga lawas sa mga bayot baylo sa pagkaon ug pinuy-anan, nga nahimong mga peyon sa kriminal nga mga gang.

Ang mapintasong mga kamatuoran sa politika, kabangisan, kalisdanan sa pangabuhi, ngatanan basin mopukaw sa lainlaing mga sukod sa kawalay-kalaoman. Bisan mga tawong propesyonal dili kay di-madutlan samtang sila nagatinguha sa pagpadayon sa ilang dinato nga paagi sa kinabuhi samtang nagasagubang sa nag-usbawng mga sulirang panalapi. Ang sangpotanan? “Ang pagdaogdaog lang makapabuang sa usang makinaadmanon,” sumala sa giingon ni Haring Solomon sa kakaraanan!a (Ecclesiastes 7:7) Sa pagkatinuod, ang kawalay-kalaoman motultol ngadto sa mausbawong gidaghanon sa pagbuhat sa kinadaotang sulbad sa problema​—ang pagtubok.

Ang Labing Daotang Lutsanan

Ang daghan nga kaso sa pagtubok taliwala sa mga batan-on nagpadayag nga bisan sila apektado sa hampak sa kawalay-kalaoman. Usa ka kolumnistang Britaniko nangutana: “Unsa ba ang anaa bahin sa atong kapanahonan nga nagpahinabog hilabihang kawalay-kalaoman sa mga tin-edyer?” Sa usa ka pagtuon sa kabataan nga tali sa mga edad nga 8 ug 16 nga giospital tapos sa pagsulay sa paghilo sa ilang kaugalingon, si Dr. Eric Taylor sa London’s Institute of Psychiatry nagtaho: “Usa ka talagsaong butang mao ang pagkadaghan sa kabataan nga naguol ug nawad-ag paglaom bahin sa mga butang.” Ang Britanya nagtala sa gibanabanang 100,000 wala-makapatay apan tinuyong mga kaso sa pagtomar ug hilo kada tuig nga maoy pagpahibalo sa ilang dinaliang panginahanglan ug tabang.

Usa ka Britanikong buhat-sa-kaluoy nga ahensiya milansad ug kampanya sa pagpamati uban sa kamaluluy-on. Niining paagiha ang iyang mga magtatambag miangkon nga nagtanyag ug “mga kapuli sa pagpakamatay.” Bisan pa, giangkon nila nga sila dili makasulbad sa mga suliran nga nagpahinabo nga mawad-ag paglaom ang mga tawo.

Ang gidaghanon sa pagtubok nagsumbalik-silaw sa “sukod sa pagkanahilayo ug sa kakulang sa panagsuod sa katawhan diha sa katilingban,” mikomento ang The Sunday Correspondent nga mantalaan. Unsay hinungdan sa taas nga proporsiyon sa paghikog karong adlawa? Gisitar sa mantalaan ang “kawalay-balay, mausbawong pag-inom ug isog nga ilimnon, hulga sa AIDS ug pagpanirado sa mental nga mga ospital” ingong mga hinungdan nga motukmod sa mga indibiduwal ngadto sa hilabihang kawalay-kalaoman nga giisip nila nga ang pagtubok mao ang bugtong sulbad sa ilang mga suliran.

May paglaom ba nga maghanaw sa kawalay-kalaoman? Oo! “Bumarog kamo nga matul-id ug ihangad ang inyong mga ulo” mao ang pagpatugbaw ni Jesus! (Lucas 21:28) Unsay iyang gipasabot? Unsa ba ang paglaom nga anaa?

[Footnote]