Si Jehova Nag-amoma Kanako Sulod sa Usa ka Prisohan sa Desyerto
SUMALA SA GIASOY NI ISAIAH MNWE
Wala kadto ing bista, ug wala akoy nabuhat nga sala. Bisan pa, gisilotan akog pinugos nga pagtrabaho sa usa ka kolonya sa mga priso sa tunga sa naglagiting sa kainit nga Desyertong Sahara sa Aprika. Ang nakapagrabe pa niadto, walay usa sa akong mga higala ang nasayod kon diin ako. Nahitabo kini kapin nag walo ka tuig kanhi, sa ting-init sa 1984. Pasaysaya ako sa unsang paagi nahidangat ako nianang lisod nga kahimtang.
NIADTONG 1958, sa 12 anyos pa lang ako, nahimong usa sa mga Saksi ni Jehova ang magulang kong lalaki. Hinunoa, ang akong amahan ug inahan nagpadayon sa pagsimba sa tribonhong mga diyos sa Abia State, Nigeria, ang dapit nga among gipuy-an.
Niadtong 1968, misulod ako sa arming Biafran. Samtang didto sa natad-panggubatan, gipalandong ko ang neyutral nga baroganan sa mga Saksi ni Jehova, ug miampo ako sa Diyos nga tabangan ako. Misaad ako nga kon iyang itugot nga maluwas ako sa gubat, ako mahimong usa sa iyang mga Saksi.
Human sa gubat milihok dayon ako sa pagtuman sa akong saad. Nabawtismohan ako sa Hulyo 1970 ug misulod dayon sa bug-os-panahong ministeryo ingong payunir. Sa nahaigong panahon natudlo akong usa ka ansiano sa Kristohanong kongregasyon. Sa wala madugay nadawat ko ang usa ka imbitasyon gikan sa sangang-buhatan sa Nigeria sa pagdawat sa usa ka misyonaryong asaynment sa kanait nga nasod diin ang buluhaton sa mga Saksi ni Jehova wala pa ilha sa legal. Midawat ako, ug sa pagka Enero 1975, ako milarga, uban ang pasaporte.
Gidakop
Niadtong 1978, naasayn ako sa pagduaw sa mga Saksi sa tibuok nasod. Sanglit sila diyutay ra, ang akong biyaheon luag kaayo, nga duawon ang tanang siyudad nga may mga kongregasyon, ingon man ang mga lugar nga may mga tawong interesado. Sa kadaghanan ako sukiton sa mga tsekpoint sa polisiya. Kaduha, sa upat ka adlaw sa matag panahon, wala ako buhii ug gisukitsukit mahitungod sa atong buluhaton.
Dayon, niadtong Hunyo 1984, samtang nangandam kami alang sa pagsangyaw sa usa ka Dominggo, usa ka mahigalaong opisyal nagpahibalo kanamo nga ang kapolisan nagtinguha sa pagdakop sa mga Saksi ni Jehova. Usa ka semana sa ulahi si Djagli Koffivi, nga taga-Togo, ug ako gidakop. Gidala kami ngadto sa hedkuwarter sa polisiya ug gimandoan nga ibutyag ang mga ngalan sa tanang Saksi ni Jehova sa siyudad. “Kon dili ninyo ihatag kanako ang mga ngalan,” matud nila, “dili kamo namo buhian.”
“Kamo ang polisiya,” mitubag ako. “Inyong trabaho ang pagpangita sa mga tawo nga buot ninyo. Ako dili inyong ahente.” Kami nag-ergo sa mga 30 minutos, ug ang polis mibahad sa pagdagmal kanamo. Bisan pa, wala kami mohatag kanila sa mga ngalan sa among Kristohanong mga igsoon. Unya mihukom sila sa pag-ilog sa akong koleksiyon sa mga basahong reperensiya sa Bibliya.
Samtang Gidakop
Sa pagbalik ngadto sa estasyon sa polis nga dala ang mga libro, si Djagli ug ako nagdiskarga kanila. Samtang kami nagdiskarga, usa ka papel nahulog gikan sa akong dagkog-letra nga Bibliya. Kadto programa sa usa ka distritong kombensiyon nga naimprintahan sa mga ngalan sa tanang Kristohanong ansiano sa nasod. Akong gidali pagpunit kadto ug gisuksok sa akong bulsa. Ugaling, usa sa mga polis nakakita kanako ug nagmando kanako nga ihatag kadto kaniya. Siyempre, daotan ang akong gibati.
Ang papel gipatong sa lamesa sa kuwarto nga gidalhan namo ni Djagli sa mga libro. Sa misulod ako nga dala ang akong sunod nga karga, ako miduol sa lamesa, mipunit sa papel, ug misuksok niana sa akong bulsa. Dayon miingon ako nga gusto kong mangihi. Giubanan ako sa usa ka polis ngadto sa dapit sa kasilyas. Sa pagsulod ug pagsira nako sa pultahan, gigisi ko ang papel ug giplas sa kasilyas.
Sa nasayran sa mga polis ang nahitabo, nasuko sila. Apan sila nahadlok nga may pagabuhaton maylabot niadto, sanglit ang ilang mga superyor mag-akusar unya kanila sa pagpabaya tungod sa paghatag nakog higayon sa pagwagtang sa papel. Tapos sa pagdakop kanamo sa 17 ka adlaw, usa ka inspektor sa polis nagsugo kanamo sa paghipos sa among mga butang kay balhinon kami sa laing dapit. Nagbutang kamig pila ka sinina sa usa ka puyong plastik, ug sa ilalom gibutang ko ang usa ka gamayng Bibliya nga gipayuhot kanamo sa usa ka bisita.
Nakapahibalo kami sa mga Saksi nga kami balhinon apan wala masayod kon asa. Sayo sa sunod buntag, Hulyo 4, 1984, gipukaw kami sa inspektor sa polis. Kami girikisa niya, nga gihangyo kami sa paghaw-as sa sinina gikan sa puyo ug ipabitay sa among mga bukton. Apan sa pag-abot nako sa kataposang kamisadentro, siya miingon nga ikabalik na nako ang mga sinina sa puyo, mao nga wala makita ang Bibliya.
Usa ka Prisohan sa Desyerto
Ang polis nagdrayb kanamo ngadto sa erport, diin kami misakay sa usa ka ayroplanong militar. Mga oras sa ulahi miabot kami sa usa ka lungsod nga may mga 2,000 ka tawo, diin may prisohan sa duol. Kini maoy mga 650 ka kilometros agi sa karsada ngadto sa labing duol nga lungsod. Kami gidala gikan sa ayroplano ngadto sa superintendente sa prisohan. Walay usa sa among pamilya o mga higala ang nasayod kon diin kami gidala.
Ang lungsod nga gidalhan namo maoy usa ka lunhawng luna sa Sahara. May mga gagmayng kahoy, pila ka dagkong kahoy, ug mga tinukod nga ang mga bungbong maoy pinaugang lapok. Ang tubig mabatonan pinaagi sa pagkubkob sa mga usa lang ka metros o usa ka metros ug tunga sa ilalom. Bisan pa, usa ka 31-anyos nga nitibo sa lugar nagtug-an kanamo nga kas-a lang siya nakakitang nag-ulan sa iyang kinabuhi! Ug ang lugar tuman ka init. Usa ka priso miingon nga ang termometro sa mga atob sa mga prisohan kas-a nagrehistro ug 60 grado Celcius! Kanunay mohuros ang kusog nga hangin, nga magpadpad sa balas nga makapahapdos sa panit ug makapasambol sa mga mata.
Si bisan kinsang makaabot nianang dapita makaamgo nga siya anaa sa kinagrabehan ug kinangil-arang matang sa silotanang sentro sa nasod. Ang prisohan gilibotan ug habog nga mga paril nga naghatag ug diyutayng salipod gikan sa hangin ug sa adlaw. Ugaling, dili kinahanglanon ang mga paril sa pagsanta sa pagpuga, sanglit wala may dapit kaadtoan. Sa gawas sa lunhawng dapit, walay usa ka kahoy, walay bisan unsa, sa paghatag ug landong kang bisan kinsang buot mopuga.
Sa wala pa kami mosulod, girikisa kami sa superintendente sa prisohan. Gimandoan niya kami sa paghaw-as sa tanang butang gikan sa among puyo. Misugod ako sa pagpagawas sa among mga kamisadentro nga tinagsatagsa. Sa dihang ang bugtong butang nahibilin mao ang usa ka kamisadentro nga nagtabon sa Bibliya, gipakita ko kaniya ang puyo aron ipakita ang kamisadentro sa sulod ug miingon: “Kini lamang ang gitugot nga among dad-on.” Kay natagbaw, siya miingon nga molahos kami ngadto sa nataran sa prisohan. Ang Bibliya mao ang bugtong basahon nga among nabatonan.
Kinabuhi sa Prisohan
Sa katibuk-an, may mga 34 ka priso. Sila ang labing gibaniog ug mangtas nga mga kriminal sa nasod. Daghan maoy mga mamumuno nga giisip nga dili na matul-id. Kaming tanan nangatulog sa duha ka dagkong atob nga giseparar sa way-sirang banyo. Ang banyo may way-tabong dram nga gigamit nga kasilyas. Bisan pag kadto giyabo sa mga priso kada buntag, morag ang tanang lagong sa desyerto nangabot sa pagpahimulos sa kabugnaw ug kahugaw niadtong maong dram.
Sorghum lang ang among pagkaon. Kana galingon sa usa ka priso, lung-agon, ug sukdon sa mga plato, nga unya ibutang, usa sa matag banig higdaan sa matag priso. Walay tabon ang pagkaon. Sa panahong mahibalik kami gikan sa trabaho, gihugpaan na sa ginatos ka langaw ang matag plato sa kan-ong sorghum. Inig-alsa namo sa among plato, ang mga langaw mangyagungyong sa pagpanglupad. Sa unang duha ka adlaw, wala kamiy gikaon. Sa kataposan, sa ikatulong adlaw, human aboga ang mga langaw ug kuhaa ang naugang ibabawng bahin sa kan-ong sorghum, misugod kami sa pagkaon sa kan-ong sorghum. Nag-ampo kami nga si Jehova manalipod unta sa among panglawas.
Kami nagtrabaho sa init nga adlaw, nga giguba ang mga paril sa daang nataran sa prisohan ug gipatindog ang bag-ong mga paril. Kadto hago kaayong trabaho. Kami magtrabaho nga walay pahulay gikan sa 6:00 s.b. hangtod sa udto, mokaon, dayon mopadayon sa pagtrabaho hangtod sa 6:00 s.h. Walay libreng mga adlaw. Dili lang giantos namo ang kainit apan panahon sa tingtugnaw giantos namo ang katugnaw. Ug kami nag-antos usab gumikan sa mapintas nga mga guwardiya.
Pagpabiling Lig-on sa Espirituwal
Si Djagli ug ako misekreto sa pagbasa sa Bibliya, ug kami nag-estoryahay bahin sa among nakat-onan. Dili kami makabasa sa dayag tungod kay ang Bibliya basin agawon ug silotan kami. Usa ka priso nga gisugdan ko sa pagtuon sa Bibliya may lamparahang de gas nga iyang gipakig-ambit kanako. Kadaghanan ako momata sa ala una o alas dos sa buntag ug magbasa hangtod sa mga alas singko. Nianang paagiha akong nabasa ang tibuok Bibliya.
Gisangyawan namo ang ubang mga priso, ug usa kanila mitug-an sa pangulong guwardiya bahin kanamo. Nga wala dahoma, ang guwardiya naghatag sa priso sa usa ka magasing Pagmata! nga diha kaniya, ug ang priso naghatag niana kanamo. Gibalikbalik ko kadto pagbasa. Ang among pagbasa ug pagsangyaw mitabang kanamo sa pagpabiling malig-on sa espirituwal.
Pagsulat Ngadto sa Among mga Higala
Wala kami tugoti sa pagsulat o pagpadalag mga sulat. Bisan pa niana, usa ka tawo nga mahigalaon miingon nga siya motabang nako. Sa Agosto 20, mga unom ka semana human sa pag-abot, misekreto ako sa pagsulat ug duha ka sulat, usa ngadto sa embahada sa Nigeria ug lain ngadto sa Saksing mga higala. Gilubong ko kana sila sa balas ug gitiman-an ang lugar sa usa ka dakong bato. Sa ulahi ang akong higala mianha ug mikubkob niana.
Miaginod ang mga semana, ug wala kamiy nabatian. Sa inanay ako nawad-ag paglaom nga nahatod ang mga sulat. Apan nakaabot gayod diay sila, ug ang among kaubang mga Saksi nakigbisog aron mapalampos ang among pagkagawas. Ang Nigerianhong Ministri sa Gawasnong Kahikayan nainteres usab bahin sa butang ug nangutana sa gobyerno sa nasod diin didto ako napriso nganong kini nagpriso kanako sa maong prisohan.
Kasamtangan, sa buntag sa Nobyembre 15, 1984, kami gidala aron may palimpiyohan. Ang mga guwardiya nagdala namo ngadto sa kasilyas sa usa ka eskuylahan sa hayskul nga gigamit sa mga tawo sa daghang semana bisan pag kadto barado. Napuno kadtog tai. Ang akong trabaho, matud sa mga guwardiya, mao ang paglimpiyo niadto. Ang mga galamiton nga akong nabatonan mao lang ang akong mga kamot. Samtang naghunahuna ako kon unsaon sa pagtuman ang maong makaluod nga trabaho, ang pangulong guwardiya miabot ug miingong ang opisyal sa distrito sa dapit buot makigkita kanako.
Sa akong pag-abot ang opisyal sa distrito miingon nga bag-o pa siyang nakigsulti sa presidente sa nasod, nga nahibalo sa akong kahimtang. Ang presidente mipatin-aw nga kon ihatag ko ang mga ngalan sa mga Saksi ni Jehova sa nasod, ako buhian dayon ug makalarga sa sunod nga ayroplano. Sa makausa pa ako miingon nga kon nagtinguha sila sa mga Saksi ni Jehova, trabaho sa kapolisan ang pagpangita kanila. Ang opisyal sa distrito nagsulti kanako nga kinahanglang palandongon ko nga ugdang kaayo ang ilang tanyag. Hatagan niya akog upat o lima ka adlaw sa pagpalandong niana. Unya gipalakaw na ako, ug ang mga guwardiya nag-uban nako balik sa prisohan ug dili, salamat na lang, balik niadtong kasilyas!
Human sa lima ka adlaw ako gipatawag sa opisyal sa distrito ug nangutana kon unsa ang akong desisyon. Ako miingon nga ang bugtong hinungdang didto ako sa ilang prisohan mao nga ako nagsaksi sa matuod nga Diyos ug wala akoy daotan nga nahimo. Misaysay ako nga ako may legal nga pasaporte ug permiso sa pagpuyo. Ang tanan nakong papeles husto, ug sa dihang ako mobiyahe ngadto sa bisan unsang siyudad, ako kanunay magpasusi sa kapolisan sa pagseguro nga ang tanan husto. Sanglit ako wala makahimog krimen, ako nangutana: “Ngano mang gisilotan ako? Kon wala ako kinahanglana sa nasod, nganong dili man ako ipalagpot? Nganong ako gisilotan man sa pagkapriso sa maong dapit?”
Ako misulti sulod sa mga 15 minutos. Sa akong pagkahuman, gihangyo ako nga isulat ang akong gipanulti, ug giingnan nga ang akong mga gipamulong ipadala ngadto sa presidente. Gihatagan akog papel, ug misulat akog upat ka panid.
Sa Kataposan Gibuhian!
Wala na akoy nabatian bahin sa butang hangtod sa Enero 1985, mga pito ka bulan tapos ako mapriso. Niadtong okasyona, ang pangulong guwardiya miabot ug nangutana kanako kon ako nakasulat ngadto sa embahada sa Nigeria. “Oo,” mitubag ako.
“Nganong gihimo nimo kadto? Nganong wala nimo ako pahibaloa?” siya nangutana.
Giingnan ko siya nga wala siyay kalabotan niadto. Apan gipasaligan ko siya nga wala akoy gisulat batok kaniya, sanglit wala man siyay labot sa akong pagkapriso. “Bisan ang akong inahan wala mahibalo kon hain ako,” matud ko. Unya buot niyang mahibaloan kon giunsa ko pagpadala ang sulat, apan wala ako motug-an kaniya.
Sa sunod adlaw ang mga guwardiya nag-andam sa usa ka Land-Rover ug giingnan ako nga si Djagli ug ako ibalhin. Gipagawas kami, gihuboan, ug girikisa. Unauna nahatag ko na ang akong Bibliya ngadto sa usa ka priso nga gitun-an nako kay nahibalo ako nga ilogon kana sa mga guwardiya kon ila kanang hikaplagan diha kanako. Kadtong tawhana nagsulti kanamo nga sa pagkagawas niya, siya mag-Saksi ni Jehova. Nagaampo kami nga unta siya nahimo na.
Sa wala madugay human niadto, ako gipalagpot ngadto sa Nigeria, ug sa Pebrero 1985, gipadayon ko ang akong ministeryo ingong nagapanawng magtatan-aw sa maong nasod. Sukad sa 1990, ako nagaalagad nga usa ka distritong magtatan-aw sa Nigeria. Si Djagli karon nagaalagad nga usa ka matinumanong Saksi sa Côte d’Ivoire.
Gikan niining kasinatiana, akong nasayran nga direkta nga si Jehova nga Diyos makaamoma kanato bisan ubos sa kinagrabehang pagpit-os. Balikbalik namong nakita ang iyang kamot nga nanalipod kanamo sa prisohan. Ang pagkagawas namo nagpasabot kanako nga si Jehova dili lamang kay nahibalo kon hain ang iyang mga alagad ug kon unsay ilang ginaantos apan usab kon unsaon sa pagluwas kanila gikan sa pagsulay.—2 Pedro 2:9.