Ang mga Patay ba Makakita Kanato?

GIPATAY sa usa ka babaye ang iyang bana. Sa milabay ang pito ka tuig siya nalisang sa usa ka damgo nga gituohan niyang usa ka ilhanan sa kasuko sa namatay niyang bana. Aron malukmay ang iyang “espiritu,” gipaadto niya ang iyang anak nga babaye sa pagbubo ug mga ilimnon isip halad diha sa iyang lubong.

Ang anak nga babaye wala mahibalo kon unsay isulti ngadto sa espiritu sa iyang amahan, sanglit ang halad nagagikan man sa iyang inahan nga maoy nagpatay kaniya. Gikan sa tago nga dapit, ang iyang manghod nga lalaki naniid. Siya miduol, ug siya ug ang iyang igsoong babaye nag-ampo sa ilang amahan nga tabangan sila nga mapanimaslan ang pagkapatay kaniya.

Gikan kini nga asoy sa The Libation Bearers, usa ka dulang Grego nga gisulat kapin sa 2,400 ka tuig kanhi. Sa pipila ka bahin sa kalibotan, ilabina sa Aprika, ang susamang mga halad sa lubnganan ginatanyag bisan hangtod karong adlawa.

Tagda, pananglitan, ang kasinatian ni Ibe, nga nagpuyo sa Nigeria. Sanglit namatyag tulo ka anak, iyang giduol ang tradisyonal lumad nga tambalan, kinsa nagsulti kang Ibe nga ang mga kamatayon adunay katarongan​—ang namatay nga amahan ni Ibe nasuko tungod kay ang paglubong kaniya wala himoa sa hustong paagi.

Gisunod ang tambag sa lumad nga tambalan, si Ibe naghalad ug kanding ug nagbubog halad nga hinebra ug bino sa lubong sa iyang amahan. Gitawag niya ang espiritu sa iyang amahan, nangayog pasaylo, nagpamatuod sa iyang gugma, ug nangayo ug bendisyon.

Si Ibe wala magduhaduha nga makakita ug makadungog kaniya ang iyang amahan. Siya wala magtuo nga ang iyang amahan walay-kinabuhi apan nga pinaagi sa kamatayon siya “mabalhin” gikan sa makitang kalibotan ngadto sa dili makitang kalibotan. Nagtuo si Ibe nga ang iyang amahan nahanaw gikan sa kalibotan sa unod ug dugo ngadto sa kalibotan sa mga espiritu, ang gingharian sa mga katigulangan.

Si Ibe nangatarongan nga sama niini: ‘Bisag si Papa wala na niining kalibotana, siya makahinumdom gihapon kanako ug interesado sa akong kaayohan. Ug sanglit siya usa na man karon ka espiritu nga may dugang nga mga gahom, siya anaa sa mas maayong kahimtang sa pagtabang kanako kay sa siya usa pa ka tawo sa yuta. Dugang pa, siya direktang makaduol sa Diyos alang kanako, sanglit ang Diyos usa usab ka espiritu. Si Papa sa pagkakaron tingali nasuko, apan kon pakitaan ko siyag hustong pagtahod, iya akong pasayloon ug bendisyonan.’

Sa Aprika ang pagtuo nga ang mga patay makakita sa mga tawo sa yuta ug makaimpluwensiya sa ilang mga kinabuhi komon taliwala niadtong kinsa nagabatasan sa tradisyonal nga relihiyon. Kini dayag usab taliwala sa nag-angkong mga Kristohanon. Pananglitan, human kasla ang usa ka babaye sa simbahan, kustombre na nga siya moadto sa balay sa iyang mga ginikanan sa pagdawat sa naandang bendisyon. Didto ang mga katigulangan pangayoan ug tabang, ug ang halad nga ilimnon ibubo kanila. Daghang tawo ang nagtuo nga ang dili pagbuhat niini mohatag kadaot sa kaminyoon.

Gituohan nga ang mga katigulangan, o ang mga espiritu sa mga katigulangan, makapaneguro sa kaluwasan ug kauswagan sa ilang mga pamilya sa yuta. Sumala niini nga panglantaw, sila maoy gamhanang mga kaabin, nga makahimo sa pagdalag abundang mga ani, makahatag kaayohan, ug mopanalipod sa katawhan batok sa kadaot. Sila mangaliya alang sa kaayohan sa tawo. Kon pasagdan o pasuk-on, hinunoa, sila mohatag ug kadaot​—sakit, kawalad-on, bisan kamatayon. Busa, pinaagi sa paghalad ug rituwal, ang mga tawo naningkamot nga maampingan ang maayong relasyon uban sa mga patay.

Nagtuo ka ba nga ang mga patay aktibong nalangkit sa mga kinabuhi sa buhi? Nakabarog ka ba sukad sa lubong sa usa ka minahal ug nakita ang imong kaugalingon nga nagsultig pipila ka pulong, enkasog siya makadungog kanimo? Buweno, makakita o makadungog man kanato ang mga patay o dili nagadepende sa kon unsay mahitabo inigkamatay. Atong susihon ang giingon sa Bibliya bahin niining hinungdanong ulohan.