Mga Kristohanon ug ang Kalibotan sa Katawhan
“Padayon sa paglakaw diha sa kaalam ngadto kanilang anaa sa gawas.”—COLOSAS 4:5.
1. Unsay giingon ni Jesus maylabot sa iyang mga sumusunod ug sa kalibotan?
SA PAG-AMPO ngadto sa iyang langitnong Amahan, si Jesus miingon bahin sa iyang mga sumusunod: “Ang kalibotan nagdumot kanila, tungod kay sila dili man bahin sa kalibotan, maingon nga ako dili bahin sa kalibotan.” Unya siya midugang: “Ako nagahangyo kanimo, dili sa pagkuha kanila gikan sa kalibotan, apan sa pagbantay kanila tungod sa tuman-kadaotang usa.” (Juan 17:14, 15) Ang mga Kristohanon dili ibulag sa kalibotan sa pisikal nga paagi—pananglitan, pinaagi sa pagpalain diha sa mga monasteryo. Hinunoa, si Kristo “mipadala kanila sa kalibotan” aron mahimong iyang mga saksi “ngadto sa kinalay-ang dapit sa yuta.” (Juan 17:18; Buhat 1:8) Sa gihapon, gihangyo niya ang Diyos nga bantayan sila tungod kay ipahinabo ni Satanas, “ang magmamando niining kalibotana,” nga dumtan sila tungod sa ngalan ni Kristo.—Juan 12:31; Mateo 24:9.
2. (a) Sa unsang paagi gigamit sa Bibliya ang pulong “kalibotan”? (b) Unsang timbang nga tinamdan ang gipakita ni Jehova ngadto sa kalibotan?
2 Sa Bibliya ang pulong “kalibotan” (Grego, koʹsmos) kasagarang nagpunting sa dili-matarong nga tawhanong katilingban, nga “nahimutang diha sa gahom sa tuman-kadaotang usa.” (1 Juan 5:19) Tungod kay ang mga Kristohanon nagapahiuyon sa mga sukdanan ni Jehova ug nagatuman usab sa sugo nga isangyaw ang maayong balita sa Gingharian sa Diyos sa kalibotan, usahay ang dili-maayong relasyon naglungtad tali kanila ug sa kalibotan. (2 Timoteo 3:12; 1 Juan 3:1, 13) Bisan pa niana, ang koʹsmos gigamit usab sa Kasulatan sa pagtumong sa tawhanong pamilya sa katibuk-an. Naghisgot sa kalibotan niini nga diwa, si Jesus miingon: “Gihigugma pag-ayo sa Diyos ang kalibotan mao nga iyang gihatag ang iyang bugtong-gianak nga Anak, aron nga ang tanan nga magapasundayag ug pagtuo kaniya dili malaglag kondili makabaton ug kinabuhing walay-kataposan. Kay gipadala sa Diyos ang iyang Anak nganhi sa kalibotan, dili aron iyang hukman ang kalibotan, kondili aron ang kalibotan luwason pinaagi kaniya.” (Juan 3:16, 17; 2 Corinto 5:19; 1 Juan 4:14) Busa, bisan tuod gidumtan ang mga butang nga nagpaila sa daotang sistema ni Satanas, si Jehova nagpakita sa iyang gugma alang sa katawhan pinaagi sa pagpadala sa iyang Anak nganhi sa yuta aron maluwas ang tanan nga ‘makakab-ot sa paghinulsol.’ (2 Pedro 3:9; Proverbio 6:16-19) Ang timbang nga tinamdan ni Jehova sa kalibotan angayng maggiya sa iyang mga magsisimba.
Ang Panig-ingnan ni Jesus
3, 4. (a) Unsang baroganan ang gisagop ni Jesus bahin sa pagmando? (b) Sa unsang paagi gilantaw ni Jesus ang kalibotan sa katawhan?
3 Sa hapit na siyang mamatay, giingnan ni Jesus si Poncio Pilato: “Ang akong gingharian dili bahin niining kalibotana.” (Juan 18:36) Kaharmonya niining mga pulonga, si Jesus una pa niana nagsalikway sa tanyag ni Satanas nga hatagan siyag awtoridad ibabaw sa mga gingharian sa kalibotan, ug wala siya motugot sa mga Hudiyo nga himoon siyang hari. (Lucas 4:5-8; Juan 6:14, 15) Bisan pa niana, si Jesus nagpakita ug dakong gugma alang sa kalibotan sa katawhan. Usa ka pananglitan niini gitaho ni apostol Mateo: “Sa nakita ang mga panon sa katawhan mibati siya ug kaluoy kanila, tungod kay sila pinanitan ug binalibag samag mga karnero nga walay pastol.” Tungod sa gugma, siya misangyaw sa katawhan sa ilang mga lungsod ug mga balangay. Gitudloan niya sila ug giayo sila sa ilang mga kaluyahon. (Mateo 9:36) Mibati usab siya sa pisikal nga mga panginahanglan niadtong nangabot aron mokat-on gikan kaniya. Atong mabasa: “Gitawag ni Jesus ang iyang mga tinun-an ngadto kaniya ug miingon: ‘Gibati ako ug kaluoy alang sa panon sa katawhan, tungod kay tulo na ka adlaw nga mipabilin sila uban kanako ug wala silay makaon; ug dili ko buot nga palakwon sila nga nagapuasa. Hayan sila mangalusno sa dalan.’” (Mateo 15:32) Pagkamahigugmaong kahangawa!
4 Ang mga Hudiyo mapihigon kaayo sa mga Samaritanhon, apan si Jesus nakigsulti ug dugay sa usa ka babayeng Samaritanhon ug migugol ug duha ka adlaw nga naghatag ug bug-os nga pagpamatuod sa usa ka siyudad sa Samaria. (Juan 4:5-42) Bisan tuod gipadala siya sa Diyos sa “nawalang mga karnero sa balay sa Israel,” usahay si Jesus misanong sa mga pahayag sa pagtuo sa ubang mga dili-Hudiyo. (Mateo 8:5-13; 15:21-28) Oo, gipasundayag ni Jesus nga posible nga mahimong “dili bahin sa kalibotan” ug sa samang panahon magpakita ug gugma alang sa kalibotan sa katawhan, alang sa mga tawo. Kita ba usab nagpakita ug kaluoy sa mga tawo diin kita nagpuyo, nagtrabaho, o namalit? Kita ba nagpakitag kaikag sa ilang kaayohan—dili lamang sa ilang espirituwal nga mga panginahanglan kondili usab sa ubang mga panginahanglan kon makataronganong maarangan nato ang pagtabang? Gibuhat kana ni Jesus, ug pinaagi sa pagbuhat niana, giablihan niya ang dalan sa pagtudlo sa mga tawo bahin sa Gingharian. Tinuod, dili kita makahimog literal nga mga milagro sama sa gibuhat ni Jesus. Apan ang usa ka malulotong buhat, ingnon ta, mohimog mga milagro sa pagwagtang sa pagpihig.
Ang Tinamdan ni Pablo Ngadto sa mga Tawo “sa Gawas”
5, 6. Sa unsang paagi nakiglabot si apostol Pablo sa mga Hudiyo nga “anaa sa gawas”?
5 Sa daghan niyang sulat, si apostol Pablo nagtumong sa mga tawo “sa gawas” o “anaa sa gawas,” nga nagkahulogang dili mga Kristohanon, mga Hudiyo man o mga Hentil. (1 Corinto 5:12; 1 Tesalonica 4:12; 1 Timoteo 3:7) Giunsa niya pagpakiglabot sa maong mga tawo? Siya ‘nahimong tanang butang ngadto sa tanang matang sa katawhan, aron maluwas niya sa bisan unsa mang paagi ang pipila.’ (1 Corinto 9:20-22) Sa dihang moabot siya sa usa ka siyudad, ang iyang naandang paagi sa pagsangyaw mao ang pag-adto una sa mga Hudiyo nga nagpuyo didto. Unsa ang iyang paagi sa pagduol? Mataktikanhon ug matinahuron nga nagtanyag siya ug makapadani nga mga pamatuod sa Bibliya nga miabot na ang Mesiyas, namatay ingong usa ka halad, ug nabanhaw.—Buhat 13:5, 14-16, 43; 17:1-3, 10.
6 Niining paagiha gihimong pasukaranan ni Pablo ang kahibalo sa mga Hudiyo bahin sa Balaod ug sa mga manalagna aron tudloan sila mahitungod sa Mesiyas ug sa Gingharian sa Diyos. Ug milampos siya sa pagdani sa uban. (Buhat 14:1; 17:4) Bisan pa sa pagsupak sa Hudiyong mga lider, si Pablo nagpakita ug pagkamabination alang sa isigka-Hudiyo sa dihang misulat siya: “Mga igsoon, ang maayong kabubut-on sa akong kasingkasing ug ang akong pangamuyo sa Diyos alang kanila [ang mga Hudiyo] maoy, sa pagkatinuod, alang sa ilang kaluwasan. Kay ako nagasaksi mahitungod nila nga sila may kasibot sa Diyos; apan dili sumala sa tukmang kahibalo.”—Roma 10:1, 2.
Pagtabang sa Dili-Hudiyong mga Magtutuo
7. Sa unsang paagi misanong ang daghang proselita sa maayong balita nga gisangyaw ni Pablo?
7 Ang mga proselita maoy dili mga Hudiyo nga nahimong tinuling mga sumusunod sa Hudaismo. Dayag, adunay proselitang mga Hudiyo sa Roma, Siryanhong Antioquia, Etiopia, ug Antioquia sa Pisidia—sa pagkatinuod, sa tibuok Hudiyonhong Diaspora. (Buhat 2:8-10; 6:5; 8:27; 13:14, 43; itandi ang Mateo 23:15.) Dili sama sa daghang Hudiyong mga magmamando, ang mga proselita lagmit dili mapahitas-on, ug dili sila makapasigarbo nga sila kaliwat ni Abraham. (Mateo 3:9; Juan 8:33) Hinunoa, sila mibiya sa paganong mga diyos ug mapainubsanong midangop kang Jehova, nga nagbaton ug igong kahibalo bahin kaniya ug sa iyang mga balaod. Ug sila midawat sa gilaoman sa mga Hudiyo nga pag-abot sa Mesiyas. Kay nagpakita na ug pagkaandam nga mag-usab diha sa ilang pagpangita sa kamatuoran, daghan kanila ang andam sa paghimog dugang mga kausaban ug misanong sa pagsangyaw ni apostol Pablo. (Buhat 13:42, 43) Sa dihang ang usa ka proselita nga kanhi nagsimba ug paganong mga diyos nakabig sa Kristiyanidad, sa talagsaong paagi siya nasangkapan sa pagsangyaw ngadto sa ubang mga Hentil nga nagsimba gihapon sa maong mga diyos.
8, 9. (a) Gawas pa sa mga proselita, unsang laing matang sa mga Hentil ang nadani sa Hudiyonhong relihiyon? (b) Sa unsang paagi ang daghang dili-tinuling mga mahinadlokon sa Diyos misanong sa maayong balita?
8 Gawas pa sa tinuling mga proselita, ang ubang mga dili-Hudiyo nadani sa Hudiyonhong relihiyon. Ang una kanila nga nahimong Kristohanon mao si Cornelio kinsa, bisan tuod dili proselita, maoy “usa ka debotadong tawo ug usa nga may kahadlok sa Diyos.” (Buhat 10:2) Sa iyang komentaryo sa Buhat, si Propesor F. F. Bruce misulat: “Ang maong mga Hentil kasagarang gitawag ug ‘mga mahinadlokon sa Diyos’; bisan tuod dili kini mao ang tinuod nga kahulogan, kini haom nga pulong nga gamiton. Daghang Hentil niadtong mga adlawa, bisan tuod dili andam nga mahimong bug-os nga mga kinabig sa Hudaismo (ang kinahanglanon sa pagpatuli maoy linaing babag alang sa mga lalaki), nadani sa sayon sabton nga pagkausay-Diyos sa pagsimba sa mga Hudiyo diha sa sinagoga ug sa matarong nga mga sukdanan sa Hudiyonhong paagi sa pagkinabuhi. Ang pipila kanila mitambong sa mga sinagoga ug nahimong medyo sinati sa mga pag-ampo ug sa mga pagtulon-an sa kasulatan, nga ilang nadunggan nga gibasa diha sa Gregong hubad.”
9 Si apostol Pablo nakahibalag ug daghang mahinadlokon sa Diyos sa dihang nagsangyaw sa mga sinagoga sa Asia Minor ug Gresya. Sa Antioquia sa Pisidia iyang gitawag kadtong nagtigom diha sa sinagoga ingong “mga katawhan, mga Israelinhon ug kamong uban pa nga nahadlok sa Diyos.” (Buhat 13:16, 26) Si Lucas misulat nga human mosangyaw si Pablo sulod sa tulo ka Igpapahulay sa sinagoga sa Tesalonica, “ang pipila kanila [ang mga Hudiyo] nahimong mga magtutuo [mga Kristohanon] ug nakig-uban sila kang Pablo ug Silas, ug usa ka dakong panon sa mga Grego nga misimba sa Diyos ug dili diyutay sa pangunang mga babaye ang mihimo sa ingon.” (Buhat 17:4) Lagmit, ang pipila ka Grego maoy dili-tinuling mga mahinadlokon sa Diyos. Adunay pamatuod nga daghan sa maong mga Hentil ang nakig-uban sa Hudiyonhong mga katilingban.
Pagsangyaw Taliwala sa “mga Dili-Magtutuo”
10. Sa unsang paagi si Pablo misangyaw sa mga Hentil nga walay kahibalo sa Kasulatan, ug uban sa unsang resulta?
10 Sa Kristohanon Gregong Kasulatan, ang pulong “mga dili-magtutuo” mahimong magtumong sa mga tawo sa katibuk-an sa gawas sa Kristohanong kongregasyon. Kasagaran nagtumong kana sa mga pagano. (Roma 15:31; 1 Corinto 14:22, 23; 2 Corinto 4:4; 6:14) Sa Atenas daghang dili-magtutuo ang naedukar sa Gregong pilosopiya nga walay kahibalo sa Kasulatan. Nakapugong ba kini kang Pablo sa pagsangyaw ngadto kanila? Wala. Apan, siya mahanasong nagpasibo sa iyang paagi sa pagduol. Mahanason niyang gipresentar ang Biblikanhong mga ideya nga wala mokutlo nga laktod gikan sa Hebreohanong Kasulatan, nga wala mahibaloi sa mga taga-Atenas. Sa batid nga paagi gipakita niya ang kaamgiran tali sa kamatuoran sa Bibliya ug sa pipila ka hunahuna nga gipahayag sa karaang Stoikong mga magbabalak. Ug iyang gipresentar ang ideya bahin sa usa ka tinuod nga Diyos alang sa tanang katawhan, usa ka Diyos nga maghukom sa pagkamatarong pinaagi sa usa ka tawo nga namatay ug gibanhaw. Busa si Pablo mataktikanhong misangyaw mahitungod kang Kristo ngadto sa mga taga-Atenas. Ang resulta? Bisan tuod ang kadaghanan nagbiaybiay gayod kaniya o nagduhaduha, “may pipila ka tawo nga miduyog kaniya ug nahimong mga magtutuo, apil kanila usab mao si Dionisio, usa ka maghuhukom sa korte sa Areopago, ug usa ka babayeng ginganlag Damaris, ug uban pa gawas kanila.”—Buhat 17:18, 21-34.
11. Unsang matanga sa siyudad ang Corinto, ug unsa ang resulta sa kalihokang pagsangyaw ni Pablo didto?
11 Sa Corinto dihay kasarangag gidak-on nga katilingban sa mga Hudiyo, busa si Pablo misugod sa iyang ministeryo didto pinaagi sa pagsangyaw diha sa mga sinagoga. Apan sa dihang ang mga Hudiyo misupak, si Pablo miadto sa Hentil nga populasyon. (Buhat 18:1-6) Ug pagkadako nga populasyon! Ang Corinto maoy puliki, moderno, komersiyal nga siyudad, nga nabaniog sa tibuok Grego-Romanong kalibotan tungod sa luag nga pagkinabuhi niini. Sa pagkatinuod, “ang pagkahimong taga-Corinto” nagpasabot nga mobuhat ug imoral. Bisan pa niana, maoy human gisalikway sa mga Hudiyo ang pagsangyaw ni Pablo nga si Kristo nagpakita kaniya ug miingon: “Ayawg kahadlok, kondili padayon sa pagsulti . . . , kay daghan akog mga tawo niini nga siyudad.” (Buhat 18:9, 10) Tuod man, si Pablo nakatukod ug usa ka kongregasyon sa Corinto, bisan pag ang pipila sa mga membro niini kanhing nagasunod sa “Corintohanong” estilo sa kinabuhi.—1 Corinto 6:9-11.
Pagsulay sa Pagluwas sa “Tanang Matang sa Tawo” Karong Adlawa
12, 13. (a) Sa unsang paagi ang atong teritoryo karong adlawa susama nianang sa adlaw ni Pablo? (b) Unsang tinamdan ang atong ipakita sa mga teritoryo diin ang mga relihiyon sa Kakristiyanohan dugay nang natukod o diin daghan ang nahigawad sa organisadong relihiyon?
12 Karong adlawa, sama sa unang siglo, “ang dili-takos nga kalulot sa Diyos . . . nagadala ug kaluwasan sa tanang matang sa tawo.” (Tito 2:11) Ang teritoryo nga sangyawan sa maayong balita naglakip na sa tanang kontinente ug sa kadaghanang isla sa dagat. Ug, sa pagkatinuod sama sa adlaw ni Pablo, “tanang matang sa mga tawo” ang nahibalag. Pananglitan, ang pipila kanato nagsangyaw sa mga nasod diin ang mga simbahan sa Kakristiyanohan natukod sulod na sa daghang siglo. Sama sa mga Hudiyo sa unang siglo, ang ilang mga membro mahimong nagapos pag-ayo sa relihiyosong mga tradisyon. Sa gihapon, malipay kita nga mangita niadtong adunay maayong kahimtang sa kasingkasing ug gamitong pasukaranan ang bisan unsang kahibalo sa Bibliya nga ilang nabatonan. Dili nato sila pakamenoson o biaybiayon bisan pag ang ilang relihiyosong mga lider usahay mosupak ug molutos kanato. Hinunoa, atong naamgohan nga ang pipila sa ilang taliwala mahimong adunay “kasibot sa Diyos” bisan tuod ug nakulangan sa tukmang kahibalo. Sama kang Jesus ug Pablo, gipakita nato ang tinuod nga gugma alang sa katawhan, ug kita adunay mainitong tinguha nga sila maluwas.—Roma 10:2.
13 Samtang nagsangyaw, daghan kanato ang nakahibalag ug mga tawo nga nahigawad sa organisadong relihiyon. Hinunoa, mahimong sila mahinadlokon gihapon sa Diyos, nagatuo sa Diyos sa usa ka sukod ug naningkamot nga magkinabuhi ug matarong nga mga kinabuhi. Niining baliko ug nagakawalay-diyos nga kaliwatan, dili ba kita magmaya nga makahibalag ug mga tawo nga adunay pagtuo sa Diyos? Ug dili ba kita mahinam sa pagtultol kanila ngadto sa usa ka matang sa pagsimba nga wala matiman-i sa pagkasalingkapaw ug kabakakan?—Filipos 2:15.
14, 15. Sa unsang paagi ang usa ka dakong natad nahimong mabatonan aron sangyawan sa maayong balita?
14 Sa iyang ilustrasyon bahin sa pukot, gitagna ni Jesus nga aduna unyay dakong teritoryo alang sa buluhatong pagsangyaw. (Mateo 13:47-49) Nagsaysay niining maong ilustrasyon, Ang Bantayanang Torre sa Hunyo 15, 1992, nag-ingon sa panid 20: “Latas sa kasiglohan ang mga membro sa Kakristiyanohan dunay dakong papel sa paghubad, pagkopya, ug pag-apod-apod sa Pulong sa Diyos. Sa ulahi ang mga Iglesya nagtukod o misuportar sa mga sosyedad sa Bibliya, nga naghubad sa Bibliya ngadto sa mga pinulongan sa hilit nga kayutaan. Sila usab nagpadalag medikal nga mga misyonaryo ug mga magtutudlo, aron makakabig ug mga tawong nahimong mga Kristohanon tungod kay may madawat nga materyal nga mga kaayohan. Kini nakatigom ug daghang walay-pulos nga mga isda, kinsa wala makabaton sa pag-uyon sa Diyos. Apan labing menos kini nagpasinati sa milyon-milyong dili mga Kristohanon sa Bibliya ug sa usa ka matang sa Kristiyanidad, bisag dunot.”
15 Ang pagpangabig sa Kakristiyanohan ilabinang nahimong epektibo sa Amerika del Sur, Aprika, ug sa pipila ka isla sa dagat. Sa atong adlaw, daghang maaghop ang nakaplagan niining mga dapita, ug kita makapadayon sa paghimog dakong kaayohan kon kita adunay positibo, mahigugmaong tinamdan ngadto sa maong mapainubsanong mga tawo, sama sa gipakita ni Pablo ngadto sa Hudiyong mga proselita. Lakip niadtong nanginahanglan sa atong tabang mao ang minilyong tawo nga mahimong tawgon nga “mga dumadapig” sa mga Saksi ni Jehova. Sila kanunayng malipay nga makakita kanato sa dihang moduaw kita kanila. Ang uban nagtuon sa Bibliya uban kanato ug nakatambong sa atong mga tigom, ilabina sa tinuig nga Memoryal sa kamatayon ni Kristo. Dili ba ang maong mga tawo naghawas ug usa ka dakong natad nga sangyawan sa maayong balita sa Gingharian?
16, 17. (a) Unsang matanga sa mga tawo ang atong duolon uban sa maayong balita? (b) Sa unsang paagi masundog nato si Pablo sa pagsangyaw ngadto sa lainlaing matang sa mga tawo?
16 Dugang pa, komosta kadtong naggikan sa mga kultura gawas sa Kakristiyanohan—mahimamat man nato sila sa ilang mga yutang natawhan o sila maoy mga lalin sa mga nasod sa Kasadpan? Ug komosta kadtong milyonmilyon nga bug-os misalikway sa relihiyon, nga nahimong ateyista o agnostiko? Dugang pa, komosta kadtong nagasunod uban ang hilabihang kasibot sa modernong pilosopiya o sa popular nga sikolohiya nga gipatik diha sa daghang makatabang sa kaugalingon nga mga libro nga makaplagan diha sa mga tindahan sa libro? Dili na lang ba panumbalingon ang maong mga tawo, nga isipong dili na maluwas? Dili kon atong sundogon si apostol Pablo.
17 Sa dihang nagsangyaw sa Atenas, si Pablo wala mahulog ngadto sa lit-ag sa pagpakiglantugi sa pilosopiya uban sa iyang mga mamiminaw. Apan, siya nagpasibo sa iyang pangatarongan sa mga tawo nga iyang gipakiglabotan, nga nagtanyag sa mga kamatuoran sa Bibliya sa usa ka tin-aw, makataronganong paagi. Sa susama, dili kinahanglang mahimo kitang mga batid sa mga relihiyon o sa mga pilosopiya sa mga tawo nga atong sangyawan. Bisan pa niana, atong ipasibo ang atong paagi sa pagduol aron himoong epektibo ang atong pagsangyaw, sa ingon mahimong “tanang butang ngadto sa tanang matang sa katawhan.” (1 Corinto 9:22) Sa pagsulat ngadto sa mga Kristohanon sa Colosas, si Pablo miingon: “Padayon sa paglakaw diha sa kaalam ngadto kanilang anaa sa gawas, nga magapalit sa nahiangayng panahon alang sa inyong kaugalingon. Himoa ang inyong pamulong nga kanunay may pagkamadanihon, tinimplahan ug asin, aron mahibaloan kon sa unsang paagi angay kamo magahatag ug tubag ngadto sa matag usa.”—Colosas 4:5, 6.
18. Unsang responsibilidad ang atong nabatonan, ug unsay dili nato angayng kalimtan?
18 Sama kang Jesus ug kang apostol Pablo, ipakita nato ang gugma ngadto sa tanang matang sa mga tawo. Ilabina, maningkamot kita pag-ayo nga makig-ambit sa uban sa maayong balita sa Gingharian. Sa laing bahin, ayaw kalimti nga si Jesus miingon bahin sa iyang mga tinun-an: “Sila dili bahin sa kalibotan.” (Juan 17:16) Ang kahulogan niini alang kanato pagakonsiderahon pa sa mosunod nga artikulo.
Agig Repaso
◻ Isaysay ang timbang nga tinamdan ni Jesus ngadto sa kalibotan.
◻ Sa unsang paagi si apostol Pablo misangyaw ngadto sa mga Hudiyo ug mga proselita?
◻ Sa unsang paagi giduol ni Pablo ang mga mahinadlokon sa Diyos ug mga dili-magtutuo?
◻ Sa unsang paagi mahimo kitang “tanang butang ngadto sa tanang matang sa katawhan” diha sa atong kalihokan sa pagsangyaw?
[Hulagway sa panid 10]
Pinaagi sa paghimog mga buhat sa kalulot sa ilang mga silingan, ang mga Kristohanon kasagarang makawagtang sa pagpihig