Anaa sa Kalibotan Apan Dili Bahin Niana

“Tungod kay kamo dili man bahin sa kalibotan, . . . ang kalibotan nagadumot kaninyo.”​—JUAN 15:19.

1. Unsay kalabotan sa mga Kristohanon sa kalibotan, apan sa unsang paagi lantawon sila sa kalibotan?

SA IYANG kataposang gabii uban sa iyang mga tinun-an, si Jesus miingon kanila: “Kamo dili man bahin sa kalibotan.” Unsang kalibotan ang iyang gihisgotan? Wala ba siya miingon una pa niana: “Gihigugma pag-ayo sa Diyos ang kalibotan mao nga iyang gihatag ang iyang bugtong-gianak nga Anak, aron nga ang tanan nga magapasundayag ug pagtuo kaniya dili malaglag kondili makabaton ug kinabuhing walay-kataposan”? (Juan 3:16) Ang mga tinun-an tin-awng bahin sa maong kalibotan tungod kay sila mao ang una nga nagbaton ug pagtuo kang Jesus alang sa kinabuhing dayon. Nan, nganong miingon si Jesus nianang tungora nga ang iyang mga tinun-an bulag sa kalibotan? Ug nganong miingon usab siya: “Tungod kay kamo dili man bahin sa kalibotan, . . . gumikan niini ang kalibotan nagadumot kaninyo”?​—Juan 15:19.

2, 3. (a) Unsa nga “kalibotan” nga dili bahin ang mga Kristohanon? (b) Unsay giingon sa Bibliya bahin sa “kalibotan” nga niana ang mga Kristohanon dili bahin?

² Ang tubag mao nga ang Bibliya naggamit sa pulong “kalibotan” (Grego, koʹsmos) sa lainlaing mga paagi. Sumala sa gisaysay sa miaging artikulo, usahay diha sa Bibliya “ang kalibotan” nagtumong sa katawhan sa kinatibuk-an. Mao kini ang kalibotan nga gihigugma sa Diyos ug alang niana namatay si Jesus. Bisan pa niana, ang The Oxford History of Christianity nag-ingon: “Ang ‘kalibotan’ maoy termino usab nga gigamit sa Kristohanon alang sa usa ka butang nga nahilayo sa Diyos ug supak kaniya.” Unsa kini ka tinuod? Ang Katolikong awtor nga si Roland Minnerath, sa iyang librong Les chrétiens et le monde (Mga Kristohanon ug ang Kalibotan), misaysay: “Kon hisgotan sa mabiaybiayong diwa, ang kalibotan sa ingon gisabot ingon nga . . . ang dominyo diin ang mga gobyerno nga supak sa Diyos nagpadayon sa ilang kalihokan ug pinaagi sa pagsupak niini sa madaogong pagmando ni Kristo kana nahimong kaawayng imperyo nga ilalom sa pagkontrolar ni Satanas.” Kining maong “kalibotan” mao ang pundok sa katawhan nga nahilayo sa Diyos. Ang tinuod nga mga Kristohanon dili bahin niining kalibotana, ug kini nagdumot kanila.

³ Sa naghinapos ang unang siglo, diha sa hunahuna ni Juan kining kalibotana sa dihang siya misulat: “Ayaw ninyo higugmaa ang kalibotan o ang mga butang nga anaa sa kalibotan. Kon ang usa nagahigugma sa kalibotan, ang gugma sa Amahan wala diha kaniya; tungod kay ang tanang butang nga anaa sa kalibotan​—ang tinguha sa unod ug ang tinguha sa mga mata ug ang mapagawalong pagpasundayag sa kahinguhaan sa kinabuhi sa usa​—wala magagikan sa Amahan, kondili nagagikan sa kalibotan.” (1 Juan 2:​15, 16) Misulat usab siya: “Nahibalo kita nga kita nagagikan sa Diyos, apan ang tibuok kalibotan nahimutang diha sa gahom sa tuman-kadaotang usa.” (1 Juan 5:19) Si Jesus mismo nagtawag kang Satanas nga “ang magmamando niining kalibotana.”​—Juan 12:​31; 16:11.

Ang Pag-uswag sa mga Gahom sa Kalibotan

4. Sa unsang paagi milungtad ang mga gahom sa kalibotan?

⁴ Ang naglungtad karon nga kalibotan sa katawhan nga nahilayo sa Diyos nagsugod sa pagkaugmad wala madugay human sa Lunop sa adlaw ni Noe, sa dihang daghan sa mga kaliwat ni Noe ang mihunong sa pagsimba kang Jehova nga Diyos. Ilado sa unang kapanahonan mao si Nimrod, usa ka magtutukod ug siyudad ug “usa ka gamhanang mangangayam nga supak kang Jehova.” (Genesis 10:​8-12) Sa maong mga tuig kinadak-ang bahin sa maong kalibotan ang giorganisar ngadto sa gagmayng mga siyudad-gingharian, nga sa ngadtongadto naghugponghugpong ug naggubatay sa usag usa. (Genesis 14:​1-9) Ang pipila ka siyudad-gingharian nakabaton ug awtoridad ibabaw sa uban nga nahimong rehiyonal nga mga gobyerno. Ang pipila ka rehiyonal nga mga gobyerno sa kataposan midako nga nahimong dagkong mga gahom sa kalibotan.

5, 6. (a) Unsa ang pito ka gahom sa kalibotan sa kasaysayan sa Bibliya? (b) Sa unsang paagi gisimbolohan kining maong mga gahom sa kalibotan, ug diin gikan ang ilang gahom?

⁵ Nagsunod sa sumbanan ni Nimrod, ang mga magmamando sa mga gahom sa kalibotan wala magsimba kang Jehova, usa ka kamatuoran nga gibanaag sa ilang linuog, mabangis nga mga binuhatan. Kining maong mga gahom sa kalibotan gisimbolohan diha sa Kasulatan pinaagig mapintas nga mga mananap, ug paglabay sa kasiglohan, ang Bibliya nagpaila sa unom kanila nga adunay gamhanang epekto sa katawhan ni Jehova. Mao kini ang Ehipto, Asirya, Babilonya, Medo-Persia, Gresya, ug Roma. Human sa Roma, ang ikapitong gahom sa kalibotan gitagna nga motungha. (Daniel 7:​3-7; 8:​3-7, 20, 21; Pinadayag 17:​9, 10) Kini napamatud-ang mao ang Anglo-Amerikanhong Gahom sa Kalibotan, nga naglangkob sa Britanikong Imperyo uban sa alyado niini nga ang Tinipong Bansa, nga sa ngadtongadto nahimong mas gamhanan kay sa Britanya. Ang Britanikong Imperyo nagsugod sa pagkaugmad human ang kataposang timailhan sa Romanhong Imperyo sa kataposan nahanaw.a

⁶ Ang pito ka sunodsunod nga mga gahom sa kalibotan gisimbolohan diha sa basahon sa Pinadayag pinaagi sa mga ulo sa usa ka pitoy-ulo nga mapintas nga mananap nga migula gikan sa dagat sa gubot nga katawhan. (Isaias 17:​12, 13; 57:​20, 21; Pinadayag 13:1) Kinsay naghatag ug gahom niining nagamando nga mananap? Ang Bibliya nagtubag: “Gihatag sa dragon ngadto sa mananap ang gahom niini ug ang trono niini ug ang dakong awtoridad.” (Pinadayag 13:2) Ang dragon walay lain kondili si Satanas nga Yawa.​—Lucas 4:​5, 6; Pinadayag 12:9.

Ang Umaabot nga Pagmando sa Gingharian sa Diyos

7. Unsay gilaoman sa mga Kristohanon, ug sa unsang paagi nag-apektar kini sa ilang relasyon sa mga gobyerno sa kalibotan?

⁷ Sa duolan sa 2,000 ka tuig, ang mga Kristohanon nag-ampo: “Paanhia ang imong gingharian. Ipahinabo ang imong kabubut-on, maingon sa langit, nganhi usab sa yuta.” (Mateo 6:10) Ang mga Saksi ni Jehova nasayod nga ang Gingharian sa Diyos lamang ang magdalag tinuod nga pakigdait sa yuta. Sanglit naniid pag-ayo sa tagna sa Bibliya, sila kombinsido nga kining maong pag-ampo sa dili madugay pagatubagon ug nga ang Gingharian sa dili madugay maoy magdumala sa mga kalihokan sa yuta. (Daniel 2:44) Ang ilang pagsunod niining maong Gingharian naghimo kanilang neyutral sa mga kalihokan sa mga gobyerno sa kalibotan.

8. Sa unsang paagi ang mga gobyerno misanong sa pagmando sa Gingharian sa Diyos, sumala sa gitagna sa Salmo 2?

⁸ Ang pipila ka nasod nag-angkon nga nagtuman sa relihiyosong mga prinsipyo. Sa gihapon, sa binuhatan wala nila panumbalinga ang kamatuoran nga si Jehova mao ang Unibersohanong Soberano ug nga siya nagpalingkod kang Jesus ingong langitnong Hari nga may awtoridad ibabaw sa yuta. (Daniel 4:​17; Pinadayag 11:15) Usa ka matagnaong salmo ang nag-ingon: “Ang mga hari sa yuta nanagpahimutang sa ilang kaugalingon ug ang mga tag-as nga opisyal mismo nanagsabot sa tingob batok kang Jehova ug batok sa iyang dinihogan [si Jesus], nga nag-ingon: ‘Pagabugtoon nato ang ilang mga talikala ug igasalibay gikan kanato ang ilang mga igtatakgos!’” (Salmo 2:​2, 3) Ang mga gobyerno wala modawat ug “mga talikala” o “mga igtatakgos” gikan sa Diyos nga maoy maglimite sa ilang pagpasundayag sa nasodnong pagkasoberano. Busa, miingon si Jehova kang Jesus, ang iyang piniling Hari: “Kanako mangayo ka, aron igahatag ko ang mga nasod ingong imong panulondon ug ang mga kinatumyan sa yuta ingong imong kabtangan. Pagadugmokon mo sila pinaagi sa setro nga puthaw, sama sa panudlanan sa magkukulon pagapulpogon mo sila.” (Salmo 2:​8, 9) Bisan pa niana, ang kalibotan sa katawhan nga alang niana si Jesus namatay dili ‘mabungkag’ sa bug-os.​—Juan 3:17.

Paglikay “sa Marka” sa “Mananap”

9, 10. (a) Sa unsa kita gipasidan-an sa basahon sa Pinadayag? (b) Unsa ang gisimbolohan sa paggamit sa ‘marka sa mananap’? (c) Unsang mga marka ang gidawat sa mga alagad sa Diyos?

⁹ Ang Pinadayag nga nadawat ni apostol Juan nagpasidaan nga ang kalibotan sa katawhan nga nahilayo sa Diyos mohimog nagkadaghang mga kinahanglanon sa hapit na kining matapos, nga “ginapugos niini ang tanang tawo, ang gagmay ug ang dagko, ug ang mga dato ug ang mga kabos, ug ang mga gawasnon ug ang mga ulipon, aron ilang mamarkahan kini sila sa ilang tuong kamot o diha sa ilang agtang, ug nga walay si bisan kinsa nga makahimo sa pagpalit o sa pagbaligya gawas sa tawo nga nagabaton sa marka.” (Pinadayag 13:​16, 17) Unsay buot ipasabot niini? Ang marka sa tuong kamot maoy tukmang simbolo sa aktibong pagsuportar. Komosta ang marka sa agtang? Ang The Expositor’s Greek Testament nag-ingon: “Kining malarawanon kaayong pasumbingay nagtumong sa batasan sa pagmarka sa mga sundalo ug mga ulipon pinaagig usa ka makitang patik o timaan . . . ; o, labi na gayod, sa relihiyosong kostumbre sa pagsul-ob sa ngalan sa diyos ingong anting-anting.” Pinaagi sa ilang mga binuhatan ug mga pulong daghang tawo ang naggamit niining maong marka sa simbolikong paagi, nga nagpaila sa ilang kaugalingon ingong “mga ulipon” o “mga sundalo” sa “mananap.” (Pinadayag 13:​3, 4) Bahin sa ilang umaabot, ang Theological Dictionary of the New Testament miingon: “Ang mga kaaway sa Diyos nagtugot sa [marka sa] mananap, ang misteryosong numero nga naundan sa iyang ngalan, nga imarka sa ilang mga agtang ug sa usa ka kamot. Kini naghatag kanila ug dagkong kahigayonan sa ekomikanhon ug komersiyal nga bentaha, apan nagpailalom kanila sa kapungot sa Diyos ug dili mag-apil kanila sa milenyal nga gingharian, Pin. 13:​16; 14:​9; 20:4.”

¹⁰ Nagkinahanglag dugang ug dugang nga kaisog ug paglahutay aron makapakigbisog sa pagpit-os nga modawat “sa marka.” (Pinadayag 14:​9-12) Apan, ang mga alagad sa Diyos aduna nianang maong kalig-on, ug tungod niini, sila kasagarang gidumtan ug gipasipad-an. (Juan 15:​18-20; 17:​14, 15) Inay magdala sa marka sa mananap, si Isaias miingon nga sila sa simbolikong paagi mosulat diha sa ilang kamot, “Iya ni Jehova.” (Isaias 44:5) Dugang pa, sanglit sila ‘nagapanghupaw ug nagatiyabaw’ tungod sa dulumtanang mga butang nga gihimo sa apostatang relihiyon, sila makadawat ug usa ka simbolikong marka diha sa ilang agtang nga nagpaila kanila ingong takos nga luwason sa dihang ang paghukom ni Jehova ipahamtang.​—Ezequiel 9:​1-7.

11. Kinsay naghatag ug pagtugot sa tawhanong mga gobyerno nga magmando hangtod ang Gingharian sa Diyos moabot aron mopuli sa pagmando sa yuta?

¹¹ Ang Diyos nagtugot sa tawhanong mga gobyerno nga magmando hangtod sa panahon nga ang langitnong Gingharian ni Kristo mopuli sa bug-os sa pagmando niining yutaa. Kining pagtugot sa Diyos sa politikanhong mga estado gihisgotan ni Propesor Oscar Cullmann sa iyang librong The State in the New Testament. Siya misulat: “Ang komplikadong ideya sa ‘temporaryo’ nga kahimtang sa Estado mao ang hinungdan kon nganong ang tinamdan sa unang mga Kristohanon ngadto sa Estado dili magkaharmonya, kondili morag nagkasumpaki hinuon. Akong gipasiugda, nga kana morag ingon niana. Bisag hisgotan lamang nato ang Roma 13:​1, ‘Magpasakop ang tanang tawo sa mga gahom nga naglungtad . . . ,’ duyog sa Pinadayag 13: ang Estado ingong mananap nga gikan sa bung-aw.”

Ang “Mananap” ug si “Cesar”

12. Unsang timbang nga panglantaw ang nabatonan sa mga Saksi ni Jehova sa tawhanong mga gobyerno?

¹² Sayop ang paghinapos nga ang tanang tawo nga adunay awtoridad sa kagamhanan maoy mga galamiton ni Satanas. Daghan ang nagpamatuod sa ilang mga kaugalingon ingong mga tawo nga may prinsipyo, sama sa prokonsul nga si Sergio Paulo kinsa gibatbat sa Bibliya ingong “usa ka tawong makinaadmanon.” (Buhat 13:7) Ang pipila ka magmamando maisogong naglaban sa mga katungod sa mga minoriya, nga gigiyahan sa ilang hinatag-Diyos nga tanlag bisan pag wala sila mahibalo bahin kang Jehova ug sa iyang mga katuyoan. (Roma 2:​14, 15) Hinumdomi, ang Bibliya naggamit sa pulong “kalibotan” sa duha ka magkalahing paagi: ang kalibotan sa katawhan, nga gihigugma sa Diyos ug angay natong higugmaon, ug ang kalibotan sa katawhan nga nahilayo kang Jehova, nga si Satanas mao ang diyos ug gikan niana kita magpahilayo. (Juan 1:​9, 10; 17:​14; 2 Corinto 4:​4; Santiago 4:4) Busa, ang mga alagad ni Jehova adunay timbang nga tinamdan ngadto sa tawhanong pagmando. Neyutral kita sa politikanhong mga butang sanglit nag-alagad kita ingong mga embahador o mga sinugo sa Gingharian sa Diyos ug ang atong mga kinabuhi gipahinungod ngadto sa Diyos. (2 Corinto 5:20) Sa laing bahin, kita matanlagong nagpasakop niadtong anaa sa awtoridad.

13. (a) Sa unsang paagi gilantaw ni Jehova ang tawhanong mga gobyerno? (b) Sa unsang gilapdon nga ang mga Kristohanon magpasakop sa tawhanong mga gobyerno?

¹³ Kining timbang nga paagi nagbanaag sa kaugalingong panglantaw ni Jehova nga Diyos. Sa dihang ang mga gahom sa kalibotan, o bisan ang gagmayng mga Estado, mag-abuso sa ilang awtoridad, magdaogdaog sa ilang katawhan, o maglutos niadtong nagasimba sa Diyos, tinong sila angayan sa matagnaong paghubit kanila ingong bangis nga mga mananap. (Daniel 7:​19-21; Pinadayag 11:7) Bisan pa niana, sa dihang ang mga gobyerno sa mga nasod nag-alagad sa katuyoan sa Diyos sa pagmentinar sa kalinaw uban ang hustisya, giisip niya sila nga iyang “publikong mga alagad.” (Roma 13:6) Gidahom ni Jehova ang iyang katawhan nga motahod sa tawhanong mga gobyerno ug magpasakop kanila, apan ang ilang pagpasakop may kinutoban. Sa dihang ang mga tawo magkinahanglan gikan sa mga alagad sa Diyos sa mga butang nga gidili sa balaod sa Diyos o sa dihang idili nila ang mga butang nga gisugo sa Diyos nga buhaton sa iyang mga alagad, ang ulahi mosunod sa baroganang gisagop sa mga apostol, nga mao: “Kinahanglang among sugton ang Diyos ingong magmamando inay kay sa mga tawo.”​—Buhat 5:29.

14. Sa unsang paagi ang pagpasakop sa usa ka Kristohanon sa tawhanong mga gobyerno gipatin-aw ni Jesus? ni Pablo?

¹⁴ Si Jesus miingon nga ang iyang mga sumusunod adunay mga obligasyon ngadto sa mga gobyerno ug ngadto sa Diyos sa dihang miingon siya: “Busa, ibayad ang mga butang ni Cesar ngadto kang Cesar, apan ang mga butang sa Diyos ngadto sa Diyos.” (Mateo 22:21) Si apostol Pablo misulat ubos sa pagdasig: “Magpasakop ang tanang kalag sa labaw nga mga awtoridad . . . Apan kon ikaw nagabuhat kon unsay daotan, pagkahadlok: kay dili sa walay katuyoan nga kini nagadala sa espada; kay kini ministro sa Diyos, usa ka tigpanimalos sa pagpahayag ug kapungot nganha sa usang nagabuhat kon unsay daotan. Busa adunay mapugsanong katarongan nga kamo magpasakop, dili lamang tungod niana nga kapungot apan usab tungod sa inyong tanlag. Kay mao kana kon nganong kamo usab nagabayad ug mga buhis.” (Roma 13:​1, 4-6) Sukad sa unang siglo K.P. hangtod karong adlawa, ang mga Kristohanon kinahanglang magkonsiderar sa mga mando sa Estado. Kinahanglang mailhan nila kon ang pagsunod sa maong mga mando motultol ngadto sa pagkompromiso sa ilang pagsimba o kon legal ang maong mga mando ug kinahanglang tumanon nga matanlagon.

Matanlagong mga Lungsoranon

15. Sa unsang paagi ang mga Saksi ni Jehova matanlagong nagbayad kang Cesar kon unsay ilang nautang?

¹⁵ Ang politikanhong “labaw nga mga awtoridad” maoy “ministro” sa Diyos sa dihang tumanon nila ang ilang inuyonan sa Diyos nga papel, nga naglakip sa awtoridad “sa pagpahamtang ug silot sa mga mamumuhat sa daotan apan sa pagdayeg sa mga mamumuhat sa maayo.” (1 Pedro 2:​13, 14) Ang mga alagad ni Jehova matanlagong nagbayad kang Cesar kon unsay legal nga gikinahanglan agig mga buhis, ug sumala sa itugot sa ilang binansay sa Bibliya nga tanlag sila ‘nagmasinugtanon sa mga kagamhanan ug sa mga awtoridad ingon nga mga magmamando, nga nagmaandam sa tanang maayong buhat.’ (Tito 3:1) Ang “maayong buhat” naglakip sa pagtabang sa uban, sama sa dihang mohampak ang katalagman. Daghan ang nagpamatuod sa kalulot nga gipakita sa mga Saksi ni Jehova ngadto sa ilang mga isigkatawo niining maong mga kahimtang.​—Galacia 6:10.

16. Unsang maayong mga buhat ang matanlagong gihimo sa mga Saksi ni Jehova alang sa mga gobyerno ug mga isigkatawo?

¹⁶ Ang mga Saksi ni Jehova nahigugma sa ilang isigkatawo ug mibati nga ang kinamaayohang buluhaton nga ilang mahimo alang kanila mao ang pagtabang kanila nga makadangat sa tukmang kahibalo sa katuyoan sa Diyos nga ipahinabo ang matarong “bag-ong mga langit ug usa ka bag-ong yuta.” (2 Pedro 3:13) Pinaagi sa pagtudlo ug pagtuman sa hamiling moral nga mga prinsipyo sa Bibliya, sila maoy bililhon sa tawhanong katilingban, nga nagluwas sa daghan gikan sa pagkadelingkuwente. Ang mga alagad ni Jehova maoy masinundanon sa balaod ug matinahuron ngadto sa mga ministro sa gobyerno, mga opisyal, mga huwes, ug mga awtoridad sa siyudad, nga naghatag ug pasidungog ‘kanila nga nangayog pasidungog.’ (Roma 13:7) Ang Saksi nga mga ginikanan malipayong nakigkooperar sa mga magtutudlo sa ilang mga anak ug nagtabang sa ilang mga anak nga magtuon pag-ayo, aron sa ulahi sila makakat-on nga manginabuhi ug dili magpabug-at sa katilingban. (1 Tesalonica 4:​11, 12) Sulod sa ilang mga kongregasyon, ang mga Saksi nagsupak sa rasanhong pagpihigpihig ug panaglahi sa matang, ug naghatag sila ug dakong importansiya sa pagpalig-on sa pamilyahanong kinabuhi. (Buhat 10:​34, 35; Colosas 3:​18-21) Busa, pinaagi sa ilang mga binuhatan, ilang gipakita nga ang mga sumbong nga sila batok sa pamilya o dili-matinabangon sa komunidad maoy sayop. Busa, ang mga pulong ni apostol Pedro napamatud-an: “Kay maoy kabubut-on sa Diyos, nga pinaagi sa paghimo sa maayo inyong mapahilom ang walay-alamag nga mga sulti sa dili-makataronganong mga tawo.”​—1 Pedro 2:15.

17. Sa unsang paagi ang mga Kristohanon makapadayon sa “paglakaw diha sa kaalam ngadto kanilang anaa sa gawas”?

¹⁷ Busa bisan tuod ang tinuod nga mga sumusunod ni Kristo “dili bahin sa kalibotan,” sila anaa gihapon sa kalibotan sa tawhanong katilingban ug kinahanglang mopadayon “sa paglakaw diha sa kaalam ngadto kanilang anaa sa gawas.” (Juan 17:​16; Colosas 4:5) Samtang tugotan ni Jehova ang labaw nga mga awtoridad nga molihok ingong iyang ministro, ipakita nato ang tukmang pagtahod kanila. (Roma 13:​1-4) Samtang nagpabiling neyutral bahin sa politika, kita mag-ampo labot sa “mga hari ug kanilang tanan nga anaa sa hataas nga pangatungdanan,” ilabina sa dihang sila gihangyo nga maoy mohimog mga desisyon nga makaapektar sa kagawasan sa pagsimba. Magpadayon kita sa paghimo niini “aron kita padayong magkinabuhi sa usa ka walay-gubot ug malinawong kinabuhi uban ang bug-os nga diyosnong pagkamahinalaron ug pagkaugdang,” aron nga ‘ang tanang matang sa mga tawo mamaluwas.’​—1 Timoteo 2:​1-4.

[Mga footnote]

Repasong mga Pangutana

◻ Unsa nga “kalibotan” nga nahimong bahin ang mga Kristohanon, apan unsa nga “kalibotan” nga sila dili bahin?

◻ Unsay gisimbolohan sa “marka” sa “mananap” diha sa kamot o agtang sa tawo, ug unsang mga marka ang nabatonan sa matinumanong mga alagad ni Jehova?

◻ Unsang timbang nga panglantaw ang nabatonan sa matuod nga mga Kristohanon ngadto sa tawhanong mga gobyerno?

◻ Unsa ang pipila ka paagi nga ang mga Saksi ni Jehova nakaamot sa kaayohan sa tawhanong katilingban?

[Hulagway sa panid 16]

Ang Bibliya nagpaila sa tawhanong mga gobyerno ingong alagad sa Diyos ug ingong mapintas nga mananap

[Hulagway sa panid 17]

Tungod sa pagpakitag mahigugmaong kabalaka alang sa uban, ang mga Saksi ni Jehova maoy bililhon sa ilang mga komunidad