MGA BATAN-ON NANGUTANA
Unsay Akong Himoon Aron Masagubang ang Pagkaulitawhay o Pagkadalagita?
“Lisod nga panahon ang pagkadalagita. Kini sakit, dili komportable, ug makalibog—morag pulos dili maayo ang imong bation!”—Oksana.
“Sa primero nalipay ko, dayon kalit ra kong naguol. Ambot kon normal lang ba kini sa mga lalaki, pero mao nay akong gibati.”—Brian.
Ang panahon sa pag-ulitawhay o pagdalagita susama sa pagsakay ug roller coaster—kulbahinam ug makahadlok! Unsay imong himoon aron masagubang ang nag-usab-usab nimong emosyon?
Unsa ang pagkaulitawhay o pagkadalagita?
Ang pagkaulitawhay o pagkadalagita maoy panahon sa kinabuhi diin moagi kag mga kausaban sa lawas ug emosyon padulong sa pagkahamtong. Niining higayona, makasinati kag paspas nga kausaban sa lawas ug hormone nga mag-andam kanimo sa pagsanay ug pagpanganak.
Pero wala kini magpasabot nga andam na ka nga mahimong ginikanan. Ang pagkaulitawhay o pagkadalagita maoy timailhan nga dili na ka bata—realidad sa kinabuhi diin lagmit mahinam ka ug maguol.
Quiz: Para nimo, unsang edara magsugod ang pagkaulitawhay o pagkadalagita?
8
9
10
11
12
13
14
15
16
Tubag: Ang tanan sa ibabaw maoy normal nga mga edad nga magsugod ang pagkaulitawhay o pagkadalagita.
Nagpasabot kini nga wala kay angayng kabalak-an kon ikaw hapit nang magtin-edyer pero wala pa gihapon ka magsugod sa pagkaulitawhay o pagkadalagita—o kon wala pa kay 10 anyos pero nagsugod na ka. Ang pagsugod sa pagkaulitawhay o pagkadalagita dunay takdang panahon nga dili nimo mahibaloan kon kanus-a moabot.
Sama sa pagsakayg roller coaster, ang pagkaulitawhay ug pagkadalagita maka-excite ug makahadlok—pero duna kay mahimo sa pagsagubang sa nag-usab-usab nimong emosyon
Kausaban sa lawas
Ang kausaban nga lagmit daling mamatikdan dihang ang usa magsugod sa pagkaulitawhay o pagkadalagita mao ang pagsupang. Ang nakaapan kay dili tanang parte sa imong lawas magdungan pagtubo. Busa ayawg katingala kon medyo bakikaw ang imong paglihoklihok. Makasalig ka nga sa ngadtongadto mahapsay ra ang tanan.
Ubang kausaban sa pagkaulitawhay o pagkadalagita.
Sa lalaki:
Pagdako sa kinatawo
Pagtubo sa buhok sa ilok, bungot duol sa kinatawo, ug diha sa nawong
Paglubad sa tingog
Dili tinuyong pag-utog sa kinatawo ug paggawas sa tulos
Sa babaye:
Pagpamukol sa suso
Pagtubo sa buhok sa ilok ug bungot duol sa kinatawo
Pagregla
Sa lalaki ug babaye:
Pagbaho sa lawas tungod sa singot ug bakterya.
Sugyot: Ang kanunayng pagkaligo ug paggamit ug deodorant o ubang produkto nga pangontra sa grabeng singot makatabang aron dili manimaho ang lawas.
Pagtubo sa acne o bugas-bugas tungod sa napondo nga bakterya diha sa oil gland.
Sugyot: Dili sayon kontrolahon ang acne pero ang paghilam-os kanunay ug paggamit ug skin cleanser (panglimpiyo sa nawong) makatabang.
Kausaban sa emosyon
Ang pagdaghan sa hormone nga nakapahinabog mga kausaban sa lawas panahon sa pag-ulitawhay o pagdalagita makaapektar sa imong emosyon. Tungod niini, ikaw lagmit makasinatig lainlaing emosyon nga lisod kontrolahon.
“Naay adlaw nga maghilak ka, pero pagkaugma, OK na ka. Karon masuko ka, ug pagkataudtaod magmingaw ka ug gusto nimong magpondo ra sa kuwarto.”—Oksana.
Samtang nagkaulitawhay o nagkadalagita, daghang batan-on mobating sobra ka mabalak-on sa kaugalingon, nga naghunahunang sila ray gibantayan ug gihukman sa tanan. Ang nakapait pa kay klaro kaayo nga nausab ang imong panagway!
“Pagkadalagita nako, magpabakobako ko ug magsul-ob ug luag nga mga sinina. Bisag kabalo ko nga nausab akong lawas, naulaw kaayo ko ug dili komportable. Morag di ko normal.”—Janice.
Tingali ang kinadak-ang kausaban nga imong masinati mao ang pagkaibog sa mga lalaki kon ikaw babaye ug ngadto sa mga babaye kon ikaw lalaki.
“Kaniadto maglagot ko sa tanang boys. Pero karon guwapohan na ko sa uban, ug dili man pod daotan nga ma-in love nila. Mag-estoryahay man gani ang uban kon kinsay ilang crush.”—Alexis.
Samtang nag-ulitawhay o nagdalagita, ang ubang batan-on maibog sa parehas nilang lalaki o sa parehas nilang babaye. Kon ingon niini ang imong gibati, ayaw dayon paghunahuna nga ikaw homoseksuwal. Sa kadaghanang kaso, mawala ra kanang pagbatia.
“Kay magsige kog kompara sa akong kaugalingon sa ubang batan-ong lalaki, sa kadugayan naibog ko nila. Naibog ko sa mga babaye paglapas na nakog tin-edyer. Ang pagbating homoseksuwal maoy bahin na lang sa akong kagahapon.”—Alan.
Ang imong mahimo
Magmapositibo. Ang mga kausaban sa lawas ug emosyon panahon sa pagkaulitawhay o pagkadalagita gikinahanglan gayod nimo. Mahimong mapalig-on ka sa mga pulong sa salmistang si David, kinsa miingon: “Sa makalilisang nga paagi ako katingalahan nga pagkabuhat.”—Salmo 139:14.
Ayaw ikompara ang imong kaugalingon sa uban, ug likayi nga sobrang mabalaka sa imong panagway. Ang Bibliya nag-ingon: “Ang tawo nagatan-aw sa makita sa iyang mga mata; apan alang kang Jehova, siya nagatan-aw sa kasingkasing.”—1 Samuel 16:7.
Gikinahanglan ang igong ehersisyo ug pahulay. Ang eksaktong pagkatulog makatabang kanimo aron dili mahimong iritable, ma-stress, ug ma-depress sa tibuok adlaw.
Sukli ang negatibong panglantaw sa kaugalingon. Ikaw ra ba gayod ang ginabantayan sa uban? Bisan pag ang uban may gisulti bahin sa mga kausaban sa imong lawas, ayaw dayon pagpaapekto. Ang Bibliya nag-ingon: “Ayaw ipatagad sa imong kasingkasing ang tanang pulong nga isulti sa mga tawo.”—Ecclesiastes 7:21.
Tun-i ang pagkontrolar sa imong gana sa sex aron dili ka matental sa pagbuhat niini. Ang Bibliya nag-ingon: “Kalagiw gikan sa pakighilawas. . . . Siya nga nagapakighilawas nagapakasala batok sa iyang kaugalingong lawas.”—1 Corinto 6:18.
Pakigsulti sa imong amahan o inahan, o sa tawong hamtong nga imong kasaligan. Sa sinugdan, seguro bakikaw kini para nimo. Pero dili gyod ka magmahay sa tabang nga imong madawat.—Proverbio 17:17.
Ang punto: Ang pagkaulitawhay ug pagkadalagita dunay mga hagit. Kini maghatag usab kanimog talagsaong kahigayonan sa pagkahimong hamtong—dili lang sa pisikal kondili sa mental, emosyonal, ug espirituwal usab.—1 Samuel 2:26.