1, 2. Unsa ang katuyoan ni Jehova alang sa ikapitong adlaw, pero unsay nahitabo sa sinugdan nianang adlawa?

HUMAN lalanga ni Jehova nga Diyos ang tawo, sa ikaunom nga adlaw sa paglalang, “nakita sa Diyos nga maayo kaayo ang tanan niyang gibuhat.” (Genesis 1:31) Apan sa sinugdan sa ikapitong adlaw, si Adan ug Eva mipili sa pagsunod kang Satanas sa pagrebelde kang Jehova. Ang tawo, ang kinalabwan sa tanang gilalang ni Jehova sa yuta, nakasala, nahimong dili hingpit, ug sa ngadtongadto namatay. Makapaguol gyod kaayo!

² Morag napakyas ang katuyoan ni Jehova alang sa ikapitong adlaw. Kadtong adlawa, sama sa nauna nga unom ka adlaw, may gitas-ong libolibo ka tuig. Gipahayag ni Jehova nga sagrado ang maong adlaw, ug sa ngadtongadto mahimong paraiso ang tibuok yuta nga mapunog hingpit nga katawhan. (Genesis 1:28; 2:3) Apan human sa pagrebelde, sa unsang paagi kana matuman? Unsay buhaton sa Diyos? Kadto maoy pagsulay sa kaalam ni Jehova—nga tingali mao ang kinadak-ang pagsulay.

3, 4. (a) Nganong ang sanong ni Jehova sa pagrebelde sa Eden maoy makapahingangha nga pananglitan sa iyang kaalam? (b) Ang pagkamapainubsanon angayng modasig nato sa paghinumdom sa unsang kamatuoran samtang atong tun-an ang kaalam ni Jehova?

³ Misanong dayon si Jehova. Iyang gisentensiyahan ang mga rebelde sa Eden, ug sa samang higayon, iyang gihatag ang solusyon sa mga problema nga bag-o pa nilang gipahinabo. (Genesis 3:15) Kini nga solusyon anam-anam niyang himoon sa libolibong katuigan, hangtod nga sa umaabot, ang tanang kadaot nga gipahinabo sa maong pagrebelde bug-os nga masulbad. Ang maong solusyon simple pero maalamon kaayo nga bisag tun-an ug pamalandongon nato kini sa tibuok natong kinabuhi, kanunay kitang mahingangha niini. Dugang pa, molampos gayod ang katuyoan ni Jehova. Wagtangon niini ang tanang pagkadaotan, sala, ug kamatayon. Ipahinabo niini nga ang matinumanong mga tawo modangat sa kahingpitan. Kining tanan mahitabo sa dili pa matapos ang ikapitong adlaw, mao nga, bisan pa sa tanang nahitabo, tumanon ni Jehova ang iyang katuyoan alang sa yuta ug sa katawhan sa eksaktong panahon!

⁴ Ang maong kaalam makapahingangha, dili ba? Si apostol Pablo misulat bahin sa Diyos: “Pagkalawom sa iyang kaalam!” (Roma 11:33) Samtang atong tun-an ang nagkadaiyang paagi nga gipakita sa Diyos ang maong hiyas, usa ka butang ang atong masabtan nga angayng mopalihok nato nga magpaubos: Bisag unsa pa ka daghan ang atong makat-onan, wala ra kini sa kumingking sa dakong kaalam ni Jehova. (Job 26:14) Una, hisgotan nato kining makapahinganghang hiyas.

Unsa ang Kaalam sa Diyos?

5, 6. Sa unsang paagi ang kahibalo ug kaalam nalangkit sa usag usa, ug unsa ka dako ang kahibalo ni Jehova?

⁵ Ang kaalam lahi sa kahibalo. Ang mga computer makapondo ug daghan kaayong impormasyon, o kahibalo. Apan dili kita makaingon nga maalamon ang maong computer. Bisan pa niana, ang kahibalo ug kaalam nalangkit sa usag usa. (Proverbio 10:14) Pananglitan, kon nagkinahanglan kag maalamong tambag bahin sa pagpatambal sa imong grabeng sakit, mokonsulta ba ka sa tawong gamay rag kahibalo o walay kahibalo sa pagpanambal? Dili gayod! Busa ang tukmang kahibalo kinahanglanon sa tinuod nga kaalam.

⁶ Si Jehova adunay walay kinutobang kahibalo. Isip ang “Hari nga walay kataposan,” siya lang ang naglungtad sa walay kataposan. (Pinadayag 15:3) Ug nianang di maihap nga kapanahonan, siya nahibalo bahin sa tanang butang. Ang Bibliya nag-ingon: “Walay linalang nga natago sa iyang panan-aw, apan ang tanang butang makita ug dayag sa mata niya, kang kinsa manubag kita.” (Hebreohanon 4:13; Proverbio 15:3) Isip Maglalalang, si Jehova adunay bug-os nga pagsabot sa iyang nabuhat, ug siya nakakita sa tanang kalihokan sa tawo sukad sa sinugdan. Siya nagsusi sa kasingkasing sa matag tawo, nga walay malaktawan. (1 Cronicas 28:9) Kay kita iyang gilalang nga may kagawasan sa pagpili, siya malipay sa dihang iyang makita nga atong ginahimo ang maalamong mga pagpili sa kinabuhi. Ingong “Tigpatalinghog sa pag-ampo,” madunggan niya ang dili maihap nga pag-ampo sa samang panahon! (Salmo 65:2) Ug sa way duhaduha, si Jehova adunay hingpit nga memorya.

7, 8. Sa unsang paagi gipakita ni Jehova ang iyang pagsabot, katakos sa pag-ila, ug kaalam?

⁷ Dili lang kahibalo ang nabatonan ni Jehova. Makita sab niya ang koneksiyon sa mga impormasyon ug masabtan ang katibuk-ang hulagway gikan sa di maihap nga mga detalye. Siya magtimbangtimbang ug maghukom kay makaila siya sa maayo ug daotan, sa hinungdanon ug walay pulos. Dugang pa, dili lang ang panggawas nga hitsura ang iyang makita kondili ang kasingkasing sab sa tawo. (1 Samuel 16:7) Busa si Jehova adunay pagsabot ug katakos sa pag-ila, mga hiyas nga labaw pa kay sa kahibalo. Apan ang kaalam labaw pa kaayo.

⁸ Ang kaalam nagpasabot sa pagpadapat sa kahibalo, katakos sa pag-ila, ug pagsabot. Sa pagkamatuod, ang pipila sa orihinal nga mga pulong sa Bibliya nga gihubad ug “kaalam” sa literal nagkahulogan nga “paghimog maayong buhat” o “praktikal nga kaalam.” Busa ang kaalam ni Jehova dili lang sumala sa teoriya. Kini maoy praktikal, ug kini molampos. Kay mogamit sa iyang dakong kahibalo ug lawom nga pagsabot, si Jehova kanunay nga makahimo ug kinamaayohang mga desisyon ug mogamit sa kinamaayohang paagi sa pagtuman niana. Kana maoy tinuod nga kaalam! Gipakita ni Jehova nga tinuod ang giingon ni Jesus: “Ang kaalam mapamatud-ang matarong pinaagi sa mga buhat niini.” (Mateo 11:19) Ang mga buhat ni Jehova sa tibuok uniberso naghatag ug puwersadong pamatuod sa iyang kaalam.

Mga Ebidensiya sa Kaalam sa Diyos

9, 10. (a) Unsang matanga sa kaalam ang gipakita ni Jehova, ug giunsa niya kini pagpakita? (b) Sa unsang paagi ang selula naghatag ug ebidensiya sa kaalam ni Jehova?

⁹ Nahingangha ba ka dihang nakakita kag tawo nga hawod kaayong mohimog nindot nga mga butang nga mogana pag-ayo? Kana dalayegong matang sa kaalam. (Exodo 31:1-3) Si Jehova mismo ang Tinubdan ug Tag-iya sa maong kaalam. Si Haring David miingon bahin kang Jehova: “Dayegon ka nako kay makapahingangha ug kahibulongan ko nga pagkahimo. Ang imong mga buhat katingalahan, nasayod ko pag-ayo niini.” (Salmo 139:14) Sa pagkatinuod, kon mas daghan tag makat-onan bahin sa lawas sa tawo, mas mahingangha ta sa kaalam ni Jehova.

¹⁰ Ingong ilustrasyon: Ang imong kinabuhi nagsugod ingong usa ka selula—usa ka binhi gikan sa imong inahan, nga gipertilisar sa usa ka binhi gikan sa imong amahan. Dayon, kanang maong selula nagsugod sa pagbahin. Ikaw ang resulta, ug gilangkoban kag mga 100 ka trilyong selula. Gagmay kaayo kini. Mga 10,000 ka selula nga kasarangan ug gidak-on masulod ra sa ulo sa dinagom. Bisan pa niana, ang matag usa kuti kaayo nga pagkadisenyo ug makapahingangha. Ang selula mas komplikado pa kay sa bisan unsang makina o pabrika nga hinimog tawo. Ang mga siyentista nag-ingon nga ang selula nahisamag pinarilang siyudad—adunay kontroladong mga entrada ug gawasanan, sistema sa transportasyon, sistema sa komunikasyon, planta sa enerhiya, pabrika, pasilidad sa paghipos sa hugaw ug pag-recycle, paagi sa pagdepensa, ug bisan usa ka matang sa sentro sa gobyerno diha sa nucleus niini. Dugang pa, ang selula makagamag bug-os nga kopya sa kaugalingon niini sa pipila ra ka oras!

11, 12. (a) Asa makita ang tanang impormasyon nga gikinahanglan aron maporma ang lainlaing klase sa selula, ug sa unsang paagi nahiuyon kini sa Salmo 139:16? (b) Sa unsang mga paagi ang utok sa tawo nagpamatuod nga kita ‘kahibulongan nga pagkahimo’?

¹¹ Siyempre, dili pareho ang tanang selula. Samtang magtubo ang bata sa tagoangkan, lainlaing selula ang maporma gikan sa orihinal nga selula. Ang pipila mahimong mga selula sa nerve; ang uban mahimo pong selula sa bukog, kaunoran, dugo, o sa mata. Ang tanang impormasyon nga gikinahanglan aron maporma ang lainlaing klase sa selula naa sa DNA, ang parte sa selula nga samag “librarya.” Makapainteres, si David gigiyahan sa balaang espiritu sa pag-ingon ngadto kang Jehova: “Nakita ko nimo bisan niadtong binhi pa ko sa tagoangkan; sa imong basahon nasulat ang tanang bahin niini.”—Salmo 139:16.

¹² Labihan ka komplikado ang pipila ka parte sa lawas. Pananglitan, tagda ang utok sa tawo. Gitawag kini sa pipila nga pinakakomplikadong butang nga nadiskobrehan sukad. Kini dunay mga 100 ka bilyong selula sa nerve—lagmit sama ka daghan sa mga bituon sa atong galaksiya. Matag usa sa maong mga selula mosangasanga nga mokonektar sa libolibo nga ubang mga selula. Ang mga siyentista nag-ingon nga ang utok sa tawo mahimong sudlan sa tanang impormasyon sa tanang librarya sa kalibotan ug ang kapasidad niini sa pagpondog impormasyon dili matugkad. Bisan pa sa daghang tuig nga pagtuon bahin niining ‘kahibulongan nga pagkahimo’ nga parte sa lawas, giadmitir sa mga siyentista nga dili gayod tingali nila bug-os nga masabtan ang paagi sa pag-obra niini.

13, 14. (a) Sa unsang paagi gipakita sa mga hulmigas ug ubang linalang nga sila “maalamon kaayo,” ug unsay gitudlo niana kanato bahin sa Maglalalang? (b) Nganong ang balay sa damang nagpakita sa kaalam ni Jehova?

¹³ Bisan pa niana, ang mga tawo usa lamang ka pananglitan sa kaalam ni Jehova sa paglalang. Ang Salmo 104:24 nag-ingon: “Pagkadaghan sa imong mga buhat, Oh Jehova! Gihimo nimo kining tanan sa imong kaalam. Ang yuta napuno sa imong mga gibuhat.” Ang kaalam ni Jehova dayag diha sa tanang kalalangan. Pananglitan, ang hulmigas “maalamon kaayo.” (Proverbio 30:24) Sa pagkatinuod, ang mga hulmigas maayo kaayong pagkaorganisar. Ang pipila sa mga hulmigas maoy mag-atiman, manalipod, ug magkuhag pagkaon gikan sa mga insekto nga gitawag ug mga aphid, nga samag binuhi nila nga mga hayop. Ang ubang hulmigas morag mga mag-uuma, nga maoy magtanom ug mag-atiman sa fungus, nga ilang pagkaon. Daghang ubang linalang ang naay kinaiyanhong katakos sa paghimog talagsaong mga butang. Ang langaw mosirkosirko nga dili masundog sa labing modernong eroplano. Ang tiglalin nga mga langgam molupad pinaagi sa giya sa mga bituon, magnetic field sa yuta, o sa kinaiyanhong mapa nga naa sa ilang lawas. Ang mga biologist daghang tuig nga magtuon sa talagsaong katakos sa maong mga linalang. Busa maalamon gyod kaayo ang Usa nga naghatag niining maong mga katakos!

¹⁴ Ang mga siyentista daghag nakat-onan gikan sa kaalam ni Jehova sa paglalang. Gani, dunay natad sa engineering nga gitawag ug biomimetics, nga naningkamot sa pagsundog sa mga disenyo diha sa kinaiyahan. Pananglitan, tingali nahingangha ka samtang nagtan-aw sa balay sa damang. Apan para sa usa ka engineer, kini maoy kahibulongang disenyo. Tingali kini huyang tan-awon pero mas lig-on pa ni kay sa puthaw o sa bulletproof vest. Unsa ba gyod ni ka lig-on? Handurawa ang usa ka balay sa damang nga gipadak-an sama sa gidak-on sa pukot sa pagpanagat. Kini makapahunong sa usa ka eroplano nga naglupad! Oo, ‘sa iyang kaalam’ gibuhat ni Jehova ang tanang butang.

Kaalam sa Pag-organisar sa mga Bituon ug mga Anghel

15, 16. (a) Unsay gitudlo kanato sa mga bituon ug galaksiya bahin sa kaalam ni Jehova? (b) Sa unsang paagi ang katungdanan ni Jehova isip Supremong Komandante sa daghan kaayong anghel nagpamatuod sa iyang kaalam?

¹⁵ Ang kaalam ni Jehova dayag diha sa iyang mga buhat sa tibuok uniberso. Ang bituonong kalangitan, nga gihisgotan nato sa Kapitulo 5, dili sulagma nga nagkatag sa tibuok wanang. Tungod sa kaalam ni Jehova nga makita diha sa “mga balaod sa kalangitan,” ang mga bituon giorganisar ingong mga galaksiya, unya ang mga galaksiya gigrupo ingong mga cluster, ug ang mga cluster gigrupo ingong mga supercluster. (Job 38:33) Dili katingad-ang si Jehova nagtawag sa mga bituon ingong “panon”! (Isaias 40:26) Apan dunay laing panon nga mas tin-awng nagpasundayag sa kaalam ni Jehova.

¹⁶ Sumala sa gihisgotan sa Kapitulo 4, ang Diyos nakabaton sa titulong “Jehova sa mga panon” tungod sa iyang katungdanan isip Supremong Komandante sa dako kaayong kasundalohan sa ginatos ka milyong anghel. Kini maoy pamatuod sa gahom ni Jehova. Apan sa unsang paagi nalangkit ang iyang kaalam? Hunahunaa: Si Jehova ug si Jesus daghag buluhaton. (Juan 5:17) Busa makataronganon nga ang mga anghel nga nag-alagad sa Labing Hataas daghan sab ug buluhaton. Ug hinumdomi, sila mas labaw kay sa mga tawo, mas intelihente ug mas gamhanan. (Hebreohanon 1:7; 2:7) Bisan pa niana, si Jehova kanunayng naghatag ug buluhaton sa tanang anghel ug sila malipayong nagbuhat sa makapatagbawng buluhaton—ang ‘pagtuman sa iyang pulong’ ug ‘pagbuhat sa iyang kabubut-on’—sulod sa binilyong katuigan. (Salmo 103:20, 21) Makapahingangha gayod ang iyang kaalam!

Si Jehova ang “Bugtong Maalamon”

17, 18. Nganong ang Bibliya nag-ingon nga si Jehova ang “bugtong maalamon,” ug nganong ang iyang kaalam makapahingangha pag-ayo?

¹⁷ Tungod sa maong ebidensiya, katingad-an ba nga ang Bibliya nagpadayag nga si Jehova maalamon kaayo? Pananglitan, nag-ingon kini nga si Jehova ang “bugtong maalamon.” (Roma 16:27) Si Jehova lamang ang nakabaton ug hingpit nga kaalam. Siya mao ang Tinubdan sa tanang tinuod nga kaalam. (Proverbio 2:6) Kanay hinungdan nga si Jesus, bisan pag maoy labing maalamon sa mga linalang ni Jehova, wala mosalig sa iyang kaugalingong kaalam kondili nagsulti sumala sa gisugo kaniya sa iyang Amahan.—Juan 12:48-50.

¹⁸ Matikdi kon giunsa pagsulti ni apostol Pablo ang pagkatalagsaon sa kaalam ni Jehova: “Pagkadaghan sa bahandi sa Diyos ug pagkalawom sa iyang kaalam ug kahibalo! Dili gayod matugkad ang iyang mga desisyon ug mga paagi!” (Roma 11:33) Ang gisulti ni Pablo nagpakita nga nahingangha siya pag-ayo. Ang Gregong pulong nga iyang gigamit alang sa “pagkalawom” nalangkit pag-ayo sa pulong alang sa “bung-aw.” Busa kana nga hulagway ang gusto niya nga atong mahunahunaan. Dihang pamalandongon nato ang kaalam ni Jehova, dili gyod nato kini matugkad nga samag nagtan-aw kita sa way kinutoban ug lawom kaayo nga bung-aw. (Salmo 92:5) Dili ba kana mopalihok nato nga magpaubos?

19, 20. (a) Nganong ang agila maoy haom nga simbolo sa kaalam sa Diyos? (b) Sa unsang paagi gipakita ni Jehova ang iyang katakos sa pagtan-aw sa umaabot?

¹⁹ Si Jehova maoy “bugtong maalamon” sa laing diwa: Siya lamang ang makatan-aw sa umaabot. Hinumdomi, si Jehova naggamit sa agila aron magsimbolo sa iyang kaalam. Ang golden eagle puwedeng motimbang ug lima ka kilo, apan ang mga mata niini mas dako pa kay sa tawo. Katingalahan ang layog abot nga panan-aw sa agila, kay bisag gatosan ka metros o kilometros ang iyang gihabogon sa paglupad, makita niini ang gamay kaayong tukbonon! Si Jehova mismo nag-ingon bahin sa agila: “Ang mga mata niini magtan-aw sa layo.” (Job 39:29) Sa susamang diwa, si Jehova ‘makatan-aw sa layo’—sa umaabot!

²⁰ Ang Bibliya napunog ebidensiya nga kini maoy tinuod. Kini dunay ginatos ka tagna, o kasaysayan nga abanteng gisulat. Ang resulta sa mga gubat, pagkatukod ug pagkapukan sa mga gahom sa kalibotan, ug bisan ang espesipikong mga estratehiya sa pakiggubat sa mga lider sa kasundalohan, gitagna sa Bibliya—ang uban ginatos ka tuig nga abante.—Isaias 44:25–45:4; Daniel 8:2-8, 20-22.

21, 22. (a) Nganong walay basehanan ang pag-ingon nga si Jehova nakakita daan sa tanang pagpili nga himoon nimo sa kinabuhi? Iilustrar. (b) Giunsa nato pagkahibalo nga dili gamiton ni Jehova ang iyang kaalam sa dili mahigugmaong paagi?

²¹ Apan, nagpasabot ba kini nga ang Diyos nakakita daan sa mga pagpili nga imong himoon sa kinabuhi? Ang pipila nga nagtudlo sa doktrina sa predestinasyon moinsistir nga ang tubag maoy oo. Pero ang maong ideya nagdaot gayod sa kaalam ni Jehova, kay kana nagpasabot nga dili niya makontrolar ang iyang katakos sa pagsusi sa umaabot. Ingong ilustrasyon: Kon ikaw dunay nindot kaayong tingog, nagpasabot ba na nga mokanta na lang ka kanunay? Siyempre dili! Sa susama, si Jehova dunay katakos nga abanteng mahibalo sa umaabot, apan dili niya kana gamiton sa tanang panahon. Kon himoon niya kana, mawala ang atong kagawasan sa pagpili, nga usa ka bililhong regalo nga dili gyod bawion ni Jehova.—Deuteronomio 30:19, 20.

²² Mas grabe pa, ang ideya mismo sa predestinasyon nagpakita nga gigamit ni Jehova ang iyang kaalam sa dili mahigugmaong paagi. Apan kana dili gayod tinuod! Ang Bibliya nagtudlo nga si Jehova “maalamon sa kasingkasing.” (Job 9:4, footnote) Kana wala magpasabot nga siya dunay literal nga kasingkasing, kondili ang Bibliya kanunayng naggamit sa maong termino may labot sa tinuod nga pagkatawo, nga naglakip sa mga motibo ug pagbati, sama sa gugma. Busa ang kaalam ni Jehova, sama sa uban niyang mga hiyas, gipalihok sa gugma.—1 Juan 4:8.

23. Ang pagkalabaw sa kaalam ni Jehova angayng magpalihok nato sa pagbuhat sa unsa?

²³ Siyempre, ang kaalam ni Jehova kasaligan kaayo. Kini labaw kaayo kay sa atong kaalam mao nga ang Pulong sa Diyos mahigugmaong nag-awhag kanato: “Salig kang Jehova sa bug-os nimong kasingkasing, ug ayawg salig sa kaugalingon nimong pagsabot. Sa tanan nimong dalan konsideraha siya, ug tul-iron niya ang imong mga agianan.” (Proverbio 3:5, 6) Atong susihon karon ang kaalam ni Jehova aron kita mas masuod sa atong maalamon kaayong Diyos.

1, 2. Unsang “sulat” ang gisulat ni Jehova kanato, ug ngano?

MAKAHINUMDOM ba ka nga nakadawat kag sulat gikan sa usa ka minahal nga nagpuyo sa layo nga lugar? Pipila lang ka butang ang makahatag kanato ug dakong kalipay nga sama sa kinasingkasing nga sulat gikan sa usa nga atong gimahal. Kita malipay nga makahibalo bahin sa iyang maayong kahimtang, kasinatian, ug mga plano. Ang maong komunikasyon mas makapasuod sa mga minahal, bisan pag layo sila sa usag usa.

² Pero wala nay makahatag kanato ug mas dakong kalipay kay sa pagdawat ug sinulat nga mensahe gikan sa Diyos nga atong gimahal! Si Jehova samag nagsulat kanato ug usa ka “sulat”—ang iyang Pulong, ang Bibliya. Diha niana gisulti niya kanato kon kinsa siya, kon unsay iyang nahimo, kon unsay iyang pagabuhaton, ug uban pa. Si Jehova naghatag kanato sa iyang Pulong tungod kay gusto niya nga kita masuod kaniya. Gipili sa atong maalamon kaayo nga Diyos ang labing maayong paagi nga posible sa pagpakigkomunikar kanato. Makita nato ang dakong kaalam ni Jehova sa paagi sa pagkasulat sa Bibliya ug sa sulod niini.

Nganong Sinulat nga Mensahe?

3. Sa unsang paagi gihatag ni Jehova ang Balaod kang Moises?

³ Ang uban tingali maghunahuna, ‘Nganong si Jehova wala mogamit ug mas makapahinganghang paagi—pananglitan, usa ka tingog gikan sa langit—aron makigkomunikar sa mga tawo?’ Ang tinuod, may mga higayong si Jehova misulti gikan sa langit pinaagi sa mga anghel ingong representante. Pananglitan, kanay iyang gihimo sa dihang gihatag niya ang Balaod ngadto sa Israel. (Galacia 3:19) Ang tingog gikan sa langit makapahingangha kaayo maong ang nahadlok nga mga Israelinhon mihangyo nga si Jehova dili direktang makigsulti kanila kondili pinaagi kang Moises. (Exodo 20:18-20) Ang Balaod, nga dunay mga 600 ka lagda, gisulti ni Jehova kang Moises pulong por pulong.

4. Ipatin-aw kon nganong dili kasaligan ang binaba nga paagi sa pagpasa sa mga balaod sa Diyos.

⁴ Apan komosta kon ang maong Balaod wala isulat? Makahinumdom kaha si Moises sa tukmang mga pulong niadtong detalyadong mga lagda ug saktong masulti kini ngadto sa katawhan? Komosta na man ang ulahing mga kaliwatan? Sila ba magsalig lamang sa kon unsay gisulti ni Moises? Kana dili gayod mahimong kasaligan nga paagi sa pagpasa sa mga balaod sa Diyos. Hunahunaa kon unsay mahitabo kon ikaw naay ipasa nga estorya ngadto sa naglinya nga mga tawo. Imo ning iestorya sa unang tawo sa linya dayon ipapasa kana sa sunod hangtod sa kinaulahiang tawo sa linya. Ang madungog sa kinaulahiang tawo lagmit lahi kaayo sa orihinal. Ang mga pulong sa Balaod sa Diyos dili ingon niana.

5, 6. Unsay gisugo ni Jehova nga himoon ni Moises sa Iyang mga pulong, ug nganong usa ka panalangin nga nabatonan nato ang sinulat nga Pulong ni Jehova?

⁵ Maalamon kaayo si Jehova kay iyang gipasulat ang iyang mga pulong. Iyang gisugo si Moises: “Isulat kanang mga pulonga, kay pinaagi nianang mga pulonga, ako nakigsaad kanimo ug sa Israel.” (Exodo 34:27) Busa ang yugto sa pagsulat sa Bibliya nagsugod sa 1513 B.C.E. Sa misunod nga 1,610 ka tuig, si Jehova “nakigsulti . . . sa daghang higayon ug sa daghang paagi” ngadto sa mga 40 ka tawo nga nagsulat sa Bibliya. (Hebreohanon 1:1) Dayon, ang debotadong mga magkokopya nag-amping pag-ayo sa paghimog tukmang mga kopya aron matipigan ang Kasulatan.—Esdras 7:6; Salmo 45:1.

⁶ Si Jehova nagpanalangin gayod kanato kay nakigkomunikar siya nato pinaagig sulat. Nakadawat na ba ka sukad ug sulat nga gipabilhan nimo pag-ayo—tingali tungod kay kana nakapahupay nimo—maong imo nang gitipigan ug gibalikbalik ug basa? Ingon niana ang “sulat” ni Jehova kanato. Tungod kay gipasulat ni Jehova ang iyang mga pulong, kita regular nga makabasa ug makapamalandong niana. (Salmo 1:2) Kita makadawat ug “paghupay gikan sa Balaang Kasulatan” sa dihang gikinahanglan nato kini.—Roma 15:4.

Nganong Gigamit ang mga Tawo sa Pagsulat?

7. Sa unsang paagi ang kaalam ni Jehova makita diha sa iyang paggamit ug tawhanong mga magsusulat?

⁷ Tungod sa iyang kaalam, gigamit ni Jehova ang mga tawo sa pagsulat sa iyang Pulong. Tagda kini: Kon gigamit pa ni Jehova ang mga anghel sa pagsulat sa Bibliya, matandog kaha ta sa mensahe niini? Tinuod, ang mga anghel makahubit kang Jehova sumala sa ilang pagkaila kaniya, makasulti sa ilang debosyon kaniya, ug makahisgot sila bahin sa matinumanong mga tawo nga nag-alagad sa Diyos. Apan makasabot kaha ta sa ilang gustong isulti nato, nga sila mas labaw man natog kahibalo, kasinatian, ug kusog?—Hebreohanon 2:6, 7.

8. Sa unsang paagi ang mga magsusulat sa Bibliya gitugotan sa paggamit sa ilang panghunahuna? (Tan-awa usab ang footnote.)

⁸ Pinaagi sa iyang paggamit ug tawhanong mga magsusulat, si Jehova mihatag gayod kon unsay atong gikinahanglan—libro nga “gisulat pinaagi sa paggiya sa Diyos” apan nakatandog sa kasingkasing sa mga tawo. (2 Timoteo 3:16) Giunsa niya kana paghimo? Sa daghang kahimtang, gitugotan niya ang mga magsusulat sa paggamit sa ilang panghunahuna aron pilion ang “nindot nga mga pulong ug makasulat ug tukmang mga pulong sa kamatuoran.” (Ecclesiastes 12:10, 11) Kanay rason kon nganong lainlain ang estilo sa pagkasulat sa Bibliya. Makita diha sa mga sinulat ang personalidad ug kasinatian sa matag magsusulat.a Bisan pa niana, ang maong mga tawo “nagsulti sa mensahe sa Diyos samtang sila gigiyahan sa balaang espiritu.” (2 Pedro 1:21) Busa ang Bibliya maoy “pulong sa Diyos.”—1 Tesalonica 2:13.

9, 10. Nganong ang Bibliya makatandog gyod sa atong kasingkasing?

⁹ Tungod kay gigamit ang tawhanong mga magsusulat, ang Bibliya makatandog gyod sa atong kasingkasing. Ang mga magsusulat niini may mga pagbati nga sama sa atoa. Kay dili hingpit, sila nag-atubang ug mga pagsulay ug mga kalisdanan nga susama sa atoa. Sa pipila ka kahimtang, ang espiritu ni Jehova naggiya kanila sa pagsulat bahin sa ilang mga pagbati ug problema. (2 Corinto 12:7-10) Busa sila nagsulat sa ilang mga eksperyensiya sa paagi nga dili ikapahayag sa mga anghel.

¹⁰ Pananglitan, tagda si Haring David sa Israel. Human siya makahimog pipila ka bug-at nga sala, si David mikomposog usa ka salmo diin iyang gipahungaw ang iyang pagbati, nga nangayog pasaylo sa Diyos. Misulat siya: “Hinloi ko gikan sa akong sala. Kay nahibalo ko pag-ayo sa akong mga kalapasan, ug ang akong sala kanunayng anaa sa akong atubangan. Ania! Natawo ko nga may kasaypanan,ug gipanamkon ko sa akong inahan sa sala. Ayaw kog isalikway sa imong atubangan; ug ayawg kuhaa ang imong balaang espiritu kanako. Ang mga halad nga makapalipay sa Diyos mao ang gun-ob nga espiritu; ang kasingkasing nga gun-ob ug dugmok, Oh Diyos, dili nimo isalikway.” (Salmo 51:2, 3, 5, 11, 17) Dili ba mabati gyod nimo ang kaguol sa magsusulat? Dili ba dili hingpit nga tawo lang ang makapahayag nianang kinasingkasing nga mga pagbati?

Nganong usa ka Basahon Bahin sa mga Tawo?

11. Unsang matang sa buhi nga mga pananglitan ang gilakip diha sa Bibliya “aron tudloan ta”?

¹¹ Aduna pay laing rason kon nganong ang Bibliya makatandog sa atong kasingkasing. Kini naundan ug daghang estorya bahin sa mga tawo. Ang pipila kanila nag-alagad sa Diyos ug ang uban wala mag-alagad kaniya. Mabasa nato ang ilang mga kasinatian, kon unsay nakahatag nilag kalisdanan ug kalipay. Makita nato ang resulta sa ilang mga desisyon. Ang maong mga asoy gilakip “aron tudloan ta.” (Roma 15:4) Pinaagi niining buhi nga mga pananglitan, si Jehova nagtudlo sa paagi nga makatandog sa atong kasingkasing. Tagda ang pipila ka pananglitan.

12. Sa unsang paagi makatabang kanato ang mga asoy sa Bibliya bahin sa dili matinumanong mga tawo?

¹² Ang Bibliya nag-asoy bahin sa mga tawong dili matinumanon ug bisan sa mga tawong daotan kaayo, ug kon unsay nahitabo kanila. Ang maong mga asoy nagtabang kanato nga klarong masabtan kon nganong daotan ang ilang gipakita nga kinaiya. Pananglitan, puwede rang moingon ang Bibliya nga sayop ang pagluib. Pero unsay imong bation dihang imong mabasa kon giunsa pagluib ni Judas si Jesus? (Mateo 26:14-16, 46-50; 27:3-10) Ang mga asoy nga sama niini makatabang gyod kanato nga mailhan ug malikayan ang ngil-ad nga mga kinaiya.

13. Sa unsang paagi makatabang kanato ang Bibliya nga masabtan ug mapakita ang maayong mga hiyas?

¹³ Ang Bibliya naghisgot usab ug daghang matinumanong mga alagad sa Diyos. Mabasa nato ang bahin sa ilang debosyon ug pagkamaunongon. Makita nato kon giunsa nila pagpakita ang mga hiyas nga kinahanglan natong ugmaron aron masuod sa Diyos. Pananglitan, tagda ang pagtuo. Ang Bibliya naghisgot kon unsay pagtuo ug kon unsa ka kinahanglanon kini aron mapalipay nato ang Diyos. (Hebreohanon 11:1, 6) Apan ang Bibliya may tin-aw usab nga mga panig-ingnan sa pagpakitag pagtuo. Hunahunaa ang pagtuo nga gipakita ni Abraham sa dihang ihalad na unta niya si Isaac. (Genesis, kapitulo 22; Hebreohanon 11:17-19) Tungod sa maong mga asoy, mas masabtan nato ang pulong “pagtuo.” Maalamon gyod si Jehova kay wala lang siya magdasig nato nga ugmaron ang maayong mga hiyas kondili naghatag sab siyag buhi nga mga pananglitan!

14, 15. Unsay giingon sa Bibliya bahin sa usa ka babaye nga miadto sa templo, ug unsay atong makat-onan bahin kang Jehova gikan niining asoya?

¹⁴ Ang tinuod nga mga asoy diha sa Bibliya sagad may ginatudlo kanato bahin sa personalidad ni Jehova. Tagda ang atong mabasa bahin sa usa ka babaye nga nakita ni Jesus sulod sa templo. Samtang naglingkod duol sa mga panudlanag bahandi, si Jesus naniid sa mga tawo nga naghulog sa ilang mga amot. Daghang dato misulod, nga nanghatag “sa ilang sobra.” Apan gipanid-an pag-ayo ni Jesus ang usa ka kabos nga babayeng balo. Ang iyang amot maoy “duha ka gagmayng sensilyo nga ubos kaayog bili.”b Kadto lang ang iyang kuwarta. Si Jesus, kinsa hingpit nga nagpabanaag sa panghunahuna ni Jehova, miingon: “Kining kabos nga babayeng balo naghulog ug labaw pa kay sa tanang naghulog ug salapi sa mga panudlanag bahandi.” Sumala nianang mga pulonga, ang iyang gihulog labaw pa kay sa tanang giipon nga kuwarta nga gihulog sa uban.—Marcos 12:41-44; Lucas 21:1-4; Juan 8:28.

¹⁵ Hunahunaa kini: Sa tanang tawo nga nangadto sa templo niadtong adlawa, ang maong babayeng balo maoy gipili ug gihisgotan diha sa Bibliya. Pinaagi sa maong pananglitan, si Jehova nagtudlo kanato nga siya mapabilhon nga Diyos. Malipay siyang modawat sa atong tibuok kalag nga mga gasa, bisag unsa pay bili niini kon itandi sa ikahatag sa uban. Si Jehova nahibalo gayod sa labing maayong paagi sa pagtudlo kanato niining makapatandog nga kamatuoran!

Kon Unsay Wala Ilakip sa Bibliya

16, 17. Sa unsang paagi ang kaalam ni Jehova makita bisan diha sa wala niya ilakip sa iyang Pulong?

¹⁶ Sa dihang mosulat ka sa imong minahal, limitado lamang ang imong ikalakip sa sulat. Busa magmaalamon ka sa pagpili kon unsay isulat. Sa susama, gipili ni Jehova ang paghisgot sa pipila ka indibiduwal ug mga hitabo diha sa iyang Pulong. Apan sa maong mga asoy, ang Bibliya wala kanunayng maghatag sa tanang detalye. (Juan 21:25) Pananglitan, sa dihang ang Bibliya naghisgot bahin sa paghukom sa Diyos, ang impormasyon nga gihatag dili tingali motubag sa tanang pangutana nato. Ang kaalam ni Jehova makita bisan diha sa wala niya iapil sa iyang Pulong. Nganong makaingon ta niana?

¹⁷ Ang paagi sa pagkasulat sa Bibliya magsusi kon unsay anaa sa atong kasingkasing. Ang Hebreohanon 4:12 nag-ingon: “Ang pulong [o, mensahe] sa Diyos buhi ug gamhanan ug mas hait kay sa espada nga duhay sulab ug modulot bisan hangtod sa pagbahin sa kalag ug sa espiritu . . . ug makatugkad sa mga hunahuna ug mga intensiyon sa kasingkasing.” Ang mensahe sa Bibliya magbutyag sa kon unsa gyoy atong hunahuna ug motibo. Kadtong magbasa niini nga may hinawayong kasingkasing kasagarang matugaw tungod sa mga asoy nga walay igong impormasyon nga makapatagbaw kanila. Ang maong mga tawo tingali magduhaduha kon si Jehova tinuod bang mahigugmaon, maalamon, ug patas.

18, 19. (a) Nganong dili kita angayng matugaw kon ang usa ka asoy sa Bibliya mopatunghag mga pangutana nga dili dayon matubag? (b) Unsay gikinahanglan aron masabtan ang Pulong sa Diyos, ug sa unsang paagi kini ebidensiya sa dakong kaalam ni Jehova?

¹⁸ Sa kasukwahi, sa dihang tun-an nato pag-ayo ang Bibliya uban ang sinserong kasingkasing, makahibalo kita bahin kang Jehova sumala sa pagpadayag kaniya sa Bibliya. Busa kita dili matugaw kon ang usa ka asoy mopatunghag pipila ka pangutana nga dili dayon matubag. Ingong ilustrasyon: Sa dihang mag-asembol ug dakong jigsaw puzzle, tingali sa sinugdan dili nato makita ang usa ka piraso o kon asa ibutang ang usa ka piraso. Bisan pa niana, tingali naasembol na nato ang igong gidaghanon sa mga piraso aron masabtan kon unsay hitsura sa tibuok hulagway. Sa susama, sa dihang tun-an nato ang Bibliya, anam-anam natong mahibaloan kon unsang matanga sa Diyos si Jehova, ug maklaro ang katibuk-ang hulagway. Bisan pag sa sinugdan dili kita makasabot sa usa ka asoy o makakita kon sa unsang paagi mohaom kana sa personalidad sa Diyos, ang atong pagtuon sa Bibliya nagtudlo na kanato ug daghan bahin kang Jehova maong masabtan na nato nga siya mahigugmaon ug dili mapihigon nga Diyos.

¹⁹ Busa aron masabtan ang Pulong sa Diyos, kinahanglang atong basahon ug tun-an kini uban ang sinserong kasingkasing ug bukas nga hunahuna. Ebidensiya kini sa dakong kaalam ni Jehova. Ngano? Ang utokang mga tawo makasulat ug mga basahon nga masabtan lamang sa “mga maalamon ug makinaadmanon.” Apan ang pagpasulat ug usa ka basahon nga masabtan lamang niadtong may matarong nga motibo sa kasingkasing nagkinahanglag kaalam sa Diyos!—Mateo 11:25.

Usa ka Basahon sa “Praktikal nga Kaalam”

20. Nganong si Jehova lang ang makatudlo nato sa labing maayong paagi sa pagkinabuhi, ug unsay anaa sa Bibliya nga makatabang nato?

²⁰ Sa iyang Pulong, si Jehova nagtudlo nato sa labing maayong paagi sa pagkinabuhi. Ingong atong Maglalalang, siya mas nahibalo sa atong mga panginahanglan kay kanato. Ug ang pangunang mga panginahanglan sa tawo—sama sa tinguha nga higugmaon, magmalipayon, ug magmalamposon sa mga relasyon—wala mausab sukad gisulat ang Bibliya. Kini adunay daghang “praktikal nga kaalam” nga makatabang nato aron mahimong makahuloganon ang atong kinabuhi. (Proverbio 2:7) Ang matag seksiyon niini nga publikasyon adunay usa ka kapitulo nga magpakita kon sa unsang paagi ikapadapat nato ang maalamong tambag sa Bibliya, apan atong hisgotan dinhi ang usa lang ka pananglitan.

21-23. Unsang maalamong tambag ang makatabang nato sa paglikay nga maghambin ug kasuko?

²¹ Nakamatikod ba ka nga kadtong dili mopasaylo ug naghambin ug kasuko sagad dili malipayon? Ang kasuko bug-at nga palas-anon sa kinabuhi. Sa dihang maghambin kita niini, mao ra ni kanunay natong hunahunaon, ug mawala ang atong kalinaw ug kalipay. Nadiskobrehan sa mga doktor nga ang paghambin ug kasuko makapadako sa risgo sa sakit sa kasingkasing ug sa daghang ubang sakit. Dugay na sa wala pa kini madiskobrehi sa mga doktor, ang Bibliya maalamong nag-ingon: “Isalikway ang kasuko ug biyai ang kapungot.” (Salmo 37:8) Apan sa unsang paagi mahimo nato kana?

²² Ang Pulong sa Diyos naghatag niining maalamong tambag: “Ang lawom nga pagsabot sa usa ka tawo mopugong gayod sa iyang kasuko, ug dalayegon siya kon palabyon niya ang sayop.” (Proverbio 19:11) Ang lawom nga pagsabot mao ang katakos nga masabtan kon nganong gihimo o gisulti sa usa ka tawo ang usa ka butang. Ang pagpaningkamot nga masabtan ang iyang tinuod nga motibo, pagbati, ug kahimtang makatabang nato sa pagwala sa negatibong hunahuna ug pagbati ngadto kaniya.

²³ Ang Bibliya naundan pod niini nga tambag: “Padayon sa pagpailob sa usag usa ug kinasingkasing nga magpinasayloay.” (Colosas 3:13) Ang mga pulong “padayon sa pagpailob sa usag usa” nagpasabot nga magmapailobon ta sa uban, nga dili masuko sa mga kinaiya nga tingali makapalagot nato. Kini makatabang nato nga dili maghambin ug pagdumot. Ang ‘pagpasaylo’ naghatag ug ideya nga wad-on ang kasuko. Ang atong maalamong Diyos nahibalo nga kinahanglang magpasaylo ta sa uban kon dunay lig-ong basehanan niana. Kini dili lang para sa ilang kaayohan kondili alang usab sa atong kalinaw sa hunahuna ug kasingkasing. (Lucas 17:3, 4) Pagkatalagsaong kaalam ang makaplagan diha sa Pulong sa Diyos!

24. Unsay resulta sa dihang ipahiuyon nato ang atong kinabuhi sa kaalam sa Diyos?

²⁴ Kay gihigugma ta pag-ayo ni Jehova, gusto niya nga makigkomunikar kanato. Gipili niya ang labing maayong paagi—usa ka “sulat” nga gisulat sa mga tawo ubos sa paggiya sa balaang espiritu. Ingong resulta, ang kaalam ni Jehova makaplagan diha sa mga panid niini. Ang maong kaalam “kasaligan kaayo.” (Salmo 93:5) Samtang ipahiuyon nato niini ang atong kinabuhi ug itudlo kini sa uban, kita masuod sa atong maalamon kaayo nga Diyos. Sa sunod kapitulo, atong hisgotan ang laing pananglitan sa talagsaong kaalam ni Jehova: ang iyang katakos sa pagtagna sa umaabot ug sa pagtuman sa iyang katuyoan.

1, 2. Unsang “sagradong tinago” ang angay nga makapaikag kanato, ug ngano?

MGA tinago! Tungod kay kini makaiikag, makalingaw, ug makalibog, kasagarang lisdan ang mga tawo nga itago kini. Pero ang Bibliya nag-ingon: “Himaya sa Diyos ang pagtipig ug sekreto.” (Proverbio 25:2) Oo, isip Soberanong Magmamando ug Maglalalang, adunay katungod si Jehova nga itago ang pipila ka butang gikan sa mga tawo hangtod sa iyang tinakdang panahon sa pagbutyag niana.

² Pero adunay makalingaw ug makaiikag nga tinago nga gibutyag ni Jehova diha sa iyang Pulong. Gitawag kinig ‘sagradong tinago sa kabubut-on sa Diyos.’ (Efeso 1:9) Ang pagkahibalo niini dili lang makapatagbaw sa imong pagkamausisaon. Ang kahibalo bahin niining maong tinago mahimong moresultag kaluwasan ug makahatag kanimog pagsabot sa dili matugkad nga kaalam ni Jehova.

Anam-anam nga Gipadayag

3, 4. Sa unsang paagi ang tagna sa Genesis 3:15 mohatag ug paglaom, ug unsang misteryo, o “sagradong tinago,” ang nalakip niana?

³ Sa dihang nakasala si Adan ug Eva, morag napakyas ang katuyoan ni Jehova nga ang usa ka yutang paraiso pagapuy-an ug hingpit nga mga tawo. Apan giatubang dayon sa Diyos ang problema. Siya miingon: “Akong ibutang ang panag-away tali kanimo ug sa babaye ug tali sa imong kaliwat ug sa iyang kaliwat. Dugmokon niya ang imong ulo, ug samaran nimo siya sa tikod.”—Genesis 3:15.

⁴ Kadto maoy makalibog, misteryosong mga pulong. Kinsa ang maong babaye? Kinsa ang halas? Kinsa ang “kaliwat” nga magdugmok sa ulo sa halas? Igo lang makapanaghap si Adan ug Eva. Hinuon, ang mga pulong sa Diyos mohatag ug paglaom kang bisan kinsa nga matinumanong kaliwat sa maong dili matinumanong magtiayon. Modaog ang pagkamatarong. Matuman ang katuyoan ni Jehova. Apan sa unsang paagi? Aw, kadto mao ang misteryo! Ang Bibliya nagtawag niini nga “sagradong tinago, ang natagong kaalam sa Diyos.”—1 Corinto 2:7.

5. Iilustrar kon nganong anam-anam nga gipadayag ni Jehova ang iyang tinago.

⁵ Ingong “Tigpadayag sa mga tinago,” si Jehova sa ngadtongadto magbutyag ug importanteng mga detalye sa maong tinago. (Daniel 2:28) Apan iyang himoon kana sa anam-anam nga paagi. Ingong ilustrasyon, makahunahuna ta sa paagi sa pagtubag sa mahigugmaong amahan sa dihang ang iyang anak nga lalaki mangutana, “Pa, diin man ko gikan?” Ang maalamong amahan mohatag lang ug igong impormasyon nga masabtan sa bata. Sa magkadako ang bata, ang amahan magsultig dugang pa kaniya. Sa susamang paagi, si Jehova ang magdesisyon kon kanus-a ang iyang katawhan andam na alang sa mga pagpadayag sa iyang kabubut-on ug katuyoan.—Proverbio 4:18; Daniel 12:4.

6. (a) Unsa ang katuyoan sa usa ka pakigsaad, o kontrata? (b) Nganong si Jehova naghimog mga pakigsaad uban sa mga tawo?

⁶ Giunsa paghimo ni Jehova ang maong mga pagpadayag? Migamit siyag serye sa mga pakigsaad o mga kontrata aron daghan ang mapadayag. Lagmit dihay higayon nga nakapirma kag usa ka matang sa kontrata—tingali aron mopalit ug balay o mohulam o magpahulam ug kuwarta. Ang maong kontrata naghatag ug legal nga garantiya nga pagatumanon ang gikasabotang mga kondisyon. Apan nganong si Jehova kinahanglang mohimog pormal nga mga pakigsaad, o kontrata, uban sa mga tawo? Segurado, ang iyang panaad igo nang garantiya nga iya gyod ning tumanon. Apan daghang higayon nga si Jehova mahigugmaong naghatag ug pasalig pinaagig legal nga mga kontrata. Kanang lig-ong mga kasabotan mohatag kanatong dili hingpit nga mga tawo ug mas lig-ong basehanan nga mosalig sa mga saad ni Jehova.—Hebreohanon 6:16-18.

Ang Pakigsaad Uban Kang Abraham

7, 8. (a) Unsang pakigsaad ang gihimo ni Jehova uban kang Abraham, nga naghatag ug unsang impormasyon bahin sa sagradong tinago? (b) Sa unsang paagi anam-anam nga gipadayag ni Jehova ang linya sa kagikan sa sinaad nga kaliwat?

⁷ Kapin ug duha ka libo ka tuig human papahawaa ang tawo gikan sa Paraiso, si Jehova misulti ngadto sa iyang matinumanong alagad nga si Abraham: “Padaghanon gayod ang imong kaliwat sama sa mga bituon sa langit . . . Ug pinaagi sa imong kaliwat ang tanang nasod sa yuta mapanalanginan kay gituman nimo ang akong gisulti.” (Genesis 22:17, 18) Dili lang kadto usa ka saad; kadto gihan-ay ni Jehova sa porma nga usa ka legal nga pakigsaad ug mihatag siyag pasalig pinaagi sa iyang dili mabungkag nga panumpa. (Genesis 17:1, 2; Hebreohanon 6:13-15) Talagsaon gayod nga ang Soberanong Ginoo aktuwal nga nakigkontrata sa pagpanalangin sa katawhan!

⁸ Gipakita sa Abrahamikong pakigsaad nga ang sinaad nga kaliwat moabot ingong usa ka tawo, kay siya maoy kaliwat ni Abraham. Apan kinsa siya? Sa ngadtongadto, gipadayag ni Jehova nga sa mga anak nga lalaki ni Abraham, si Isaac ang mahimong katigulangan sa kaliwat. Sa duha ka anak nga lalaki ni Isaac, si Jacob ang napili. (Genesis 21:12; 28:13, 14) Sa ulahi, gisulti ni Jacob kining matagnaong mga pulong alang sa usa sa iyang 12 ka anak nga lalaki: “Ang setro dili mobiya kang Juda, ni ang sungkod sa komandante gikan sa tunga sa iyang mga tiil, hangtod nga moabot si Shilo [o, “Siya ang Tag-iya Niini,” footnote], ug ang mga katawhan kinahanglang mosunod kaniya.” (Genesis 49:10) Busa nahibaloan nga ang kaliwat mahimong usa ka hari, usa nga naggikan kang Juda!

Ang Pakigsaad Uban sa Israel

9, 10. (a) Unsang pakigsaad ang gihimo ni Jehova uban sa nasod sa Israel, ug unsang panalipod ang gihatag sa maong pakigsaad? (b) Sa unsang paagi gipakita sa Balaod nga gikinahanglan sa katawhan ang usa ka lukat?

⁹ Sa 1513 B.C.E., si Jehova mihimog usa ka kahikayan nga nag-andam sa dalan alang sa dugang nga pagpadayag bahin sa sagradong tinago. Siya naghimog usa ka pakigsaad uban sa mga kaliwat ni Abraham, ang nasod sa Israel. Bisan pag ang pakigsaad sa Balaod ni Moises wala na ipatuman karon, kini maoy importanteng bahin sa katuyoan ni Jehova aron ipatungha ang gisaad nga kaliwat. Sa unsang paagi? Palandonga ang tulo ka paagi. Una, ang Balaod nahisamag tigpanalipod nga paril. (Efeso 2:14) Ang matarong nga mga lagda niini nagpalahi sa mga Hudiyo gikan niadtong wala mag-alagad kang Jehova. Busa ang Balaod nakatabang sa pagpreserbar sa linya sa gisaad nga kaliwat. Tungod nianang maong panalipod, ang nasod sa Israel naglungtad pa pag-abot sa gitakdang panahon sa Diyos nga ang Mesiyas matawo sa tribo sa Juda.

¹⁰ Ikaduha, ang Balaod klarong nagpakita nga gikinahanglan sa katawhan ang usa ka lukat. Kay hingpit ni nga Balaod, ang makasasalang mga tawo dili bug-os nga makasunod niini. Tungod sa Balaod, “madayag ang mga kalapasan, hangtod moabot ang kaliwat nga gisaaran.” (Galacia 3:19) Pinaagi sa mga halad nga hayop, ang Balaod naghatag ug temporaryong pagtabon sa mga sala. Apan sumala sa gisulat ni Pablo, “kay ang dugo sa mga torong baka ug mga kanding dili makawagtang sa mga sala,” kadtong mga halara nagsimbolo lamang sa halad lukat sa Kristo. (Hebreohanon 10:1-4) Busa alang sa matinumanong mga Hudiyo, ang maong pakigsaad nahimong “tigbantay nga nagtultol kanato sa Kristo.”—Galacia 3:24.

11. Unsang kahibulongang palaaboton ang gihatag sa pakigsaad sa Balaod ngadto sa Israel, apan nganong ang maong nasod sa katibuk-an nawad-an niana?

¹¹ Ikatulo, ang maong pakigsaad naghatag ug kahibulongang palaaboton alang sa nasod sa Israel. Gisultihan sila ni Jehova nga kon magmatinumanon sila sa pakigsaad, sila mahimong ‘gingharian sa mga saserdote ug balaang nasod.’ (Exodo 19:5, 6) Sa ngadtongadto, ang unang mga membro sa langitnong gingharian sa mga saserdote gikuha gikan sa nasod sa Israel. Pero sa katibuk-an, ang Israel mirebelde batok sa pakigsaad sa Balaod, misalikway sa Mesiyanikong kaliwat, ug nawad-an sa maong palaaboton. Busa kinsay mokompleto sa gingharian sa mga saserdote? Ug unsay koneksiyon sa maong bulahang nasod ngadto sa sinaad nga kaliwat? Kanang mga bahina sa sagradong tinago ipadayag ra sa gitakdang panahon sa Diyos.

Ang Davidikong Pakigsaad sa Gingharian

12. Unsang pakigsaad ang gihimo ni Jehova uban kang David, ug unsang katin-awan ang gihatag niini bahin sa sagradong tinago sa Diyos?

¹² Sa ika-11 nga siglo B.C.E., gihatag ni Jehova ang dugang katin-awan sa sagradong tinago sa dihang iyang gihimo ang laing pakigsaad. Siya misaad sa matinumanong si Haring David: “Akong ipatungha ang imong kaliwat sunod kanimo, . . . ug palig-onon gayod nako ang iyang gingharian. . . . Ako gayong palig-onon ang trono sa iyang gingharian hangtod sa hangtod.” (2 Samuel 7:12, 13; Salmo 89:3) Kini nagpakita nga ang sinaad nga kaliwat maggikan sa banay ni David. Apan sa unsang paagi ang usa ka ordinaryong tawo magmando hangtod sa hangtod? (Salmo 89:20, 29, 34-36) Ug ang maong tawhanong hari makaluwas ba sa tawo gikan sa sala ug kamatayon?

13, 14. (a) Sumala sa Salmo 110, unsang saad ang gipahayag ni Jehova ngadto sa iyang dinihogang Hari? (b) Unsa pa ang gipadayag sa mga propeta ni Jehova bahin sa umaabot nga kaliwat?

¹³ Ubos sa paggiya sa balaang espiritu, si David misulat: “Si Jehova miingon sa akong Ginoo: ‘Lingkod sa akong tuong kamot hangtod nga ibutang nako ang imong mga kaaway ingong tumbanan sa imong mga tiil.’ Si Jehova nanumpa, ug dili niya usbon ang iyang hunahuna: ‘Ikaw usa ka saserdote hangtod sa hangtod sa paagi nga sama kang Melquisedek!’” (Salmo 110:1, 4) Ang mga pulong ni David direktang mapadapat ngadto sa gisaad nga kaliwat, o sa Mesiyas. (Buhat 2:35, 36) Ang maong Hari magmando, dili gikan sa Jerusalem, kondili gikan sa langit diha sa “tuong kamot” ni Jehova. Kana maghatag kaniyag awtoridad dili lang sa Israel kondili sa tibuok yuta. (Salmo 2:6-8) Naa pay dugang nga gipadayag dinhi. Matikdi nga si Jehova mipahayag ug pormal nga panumpa nga ang Mesiyas mahimong “usa ka saserdote . . . sa paagi nga sama kang Melquisedek.” Sama kang Melquisedek, kinsa nag-alagad nga hari ug saserdote sa adlaw ni Abraham, ang umaabot nga kaliwat direktang itudlo sa Diyos aron mag-alagad nga Hari ug Saserdote!—Genesis 14:17-20.

¹⁴ Paglabay sa katuigan, gigamit ni Jehova ang iyang mga propeta alang sa dugang nga mga pagpadayag bahin sa iyang sagradong tinago. Pananglitan, gipadayag ni Isaias nga ang kaliwat maghalad sa iyang kinabuhi. (Isaias 53:3-12) Gitagna ni Miqueas kon asa matawo ang Mesiyas. (Miqueas 5:2) Gitagna gani ni Daniel ang eksaktong panahon sa pagtungha ug pagkamatay sa kaliwat.—Daniel 9:24-27.

Gipadayag ang Sagradong Tinago!

15, 16. (a) Sa unsang paagi ang Anak ni Jehova “gipanganak sa usa ka babaye”? (b) Unsay napanunod ni Jesus gikan sa iyang tawhanong mga ginikanan, ug kanus-a siya miabot ingong ang gisaad nga kaliwat?

¹⁵ Kon sa unsang paagi matuman ang maong mga tagna nagpabiling misteryo hangtod sa aktuwal nga pagtungha sa kaliwat. Ang Galacia 4:4 nag-ingon: “Dihang miabot ang gitakdang panahon, gipadala sa Diyos ang iyang Anak, nga gipanganak sa usa ka babaye.” Sa tuig 2 B.C.E., usa ka anghel ang misulti sa Hudiyong ulay nga ginganlag Maria: “Ikaw magmabdos ug manganak ug batang lalaki, ug nganli siyag Jesus. Siya mahimong bantogan ug tawgong Anak sa Labing Hataas, ug ihatag ni Jehova nga Diyos kaniya ang trono ni David nga iyang amahan. . . . Ang balaang espiritu mokunsad kanimo, ug ang gahom sa Labing Hataas molandong kanimo. Busa ang bata nga matawo tawgong balaan, Anak sa Diyos.”—Lucas 1:31, 32, 35.

¹⁶ Sa ulahi, gibalhin ni Jehova ang kinabuhi sa iyang Anak gikan sa langit ngadto sa tagoangkan ni Maria, mao nga siya gipanganak sa usa ka babaye. Si Maria dili hingpit. Bisan pa niana, si Jesus wala makapanunod sa pagkadili-hingpit gikan kaniya tungod kay siya “Anak sa Diyos.” Sa samang panahon, ang tawhanong mga ginikanan ni Jesus, ingong mga kaliwat ni David, naghatag Kaniya sa kinaiyanhon ug legal nga mga katungod sa usa ka manununod ni David. (Buhat 13:22, 23) Panahon sa bawtismo ni Jesus sa 29 C.E., siya gidihogan ni Jehova sa balaang espiritu ug miingon: “Kini mao ang akong Anak, ang akong gihigugma.” (Mateo 3:16, 17) Sa kataposan, ang kaliwat miabot na! (Galacia 3:16) Panahon na kadto aron ipadayag ang dugang pa bahin sa sagradong tinago.—2 Timoteo 1:10.

17. Sa unsang paagi gipatin-aw ang kahulogan sa Genesis 3:15?

¹⁷ Panahon sa ministeryo ni Jesus, iyang gipadayag nga ang halas sa Genesis 3:15 mao si Satanas ug ang kaliwat sa halas mao ang mga sumusunod ni Satanas. (Mateo 23:33; Juan 8:44) Sa ulahi, gipadayag kon sa unsang paagi kining tanan pagadugmokon hangtod sa hangtod. (Pinadayag 20:1-3, 10, 15) Ug ang babaye gipaila ingong “ang Jerusalem sa itaas,” o asawa sa Diyos—ang langitnong bahin sa organisasyon ni Jehova, nga gilangkoban sa espirituhanong mga linalang.a—Galacia 4:26; Pinadayag 12:1-6.

Ang Bag-ong Pakigsaad

18. Unsa ang katuyoan sa “bag-ong pakigsaad”?

¹⁸ Tingali ang labing talagsaong pagpadayag nahitabo sa gabii una mamatay si Jesus sa dihang iyang gisultihan ang iyang matinumanong mga tinun-an bahin sa “bag-ong pakigsaad.” (Lucas 22:20) Sama sa pakigsaad sa Balaod ni Moises, kining bag-ong pakigsaad magpatunghag “gingharian sa mga saserdote.” (Exodo 19:6; 1 Pedro 2:9) Pero ang maong pakigsaad dili magtukod ug literal nga nasod kondili espirituwal nga nasod, ang “Israel sa Diyos,” nga gilangkoban lang sa matinumanon nga dinihogang mga sumusunod sa Kristo. (Galacia 6:16) Ang maong mga sakop sa bag-ong pakigsaad motabang kang Jesus sa pagpanalangin sa mga tawo!

19. (a) Nganong ang bag-ong pakigsaad molampos sa pagpatunghag “gingharian sa mga saserdote”? (b) Nganong ang dinihogang mga Kristohanon gitawag nga “bag-ong linalang,” ug pila ang moalagad sa langit uban sa Kristo?

¹⁹ Apan nganong ang bag-ong pakigsaad molampos sa pagpatunghag “gingharian sa mga saserdote” nga magpanalangin sa katawhan? Kay imbes hukmang makasasala ang mga tinun-an sa Kristo, kini magpaposible sa kapasayloan sa ilang mga sala pinaagi sa iyang halad. (Jeremias 31:31-34) Sa dihang makabaton silag hinlong baroganan atubangan ni Jehova, siya magsagop kanila sa iyang langitnong pamilya ug magdihog kanila pinaagi sa balaang espiritu. (Roma 8:15-17; 2 Corinto 1:21) Sa ingon sila ‘ipanganak pag-usab aron makabatog buhi nga paglaom nga giandam sa langit.’ (1 Pedro 1:3, 4) Kay ang maong binayaw nga kahimtang bug-os nga bag-o alang sa mga tawo, ang dinihogang mga Kristohanon gitawag ug “bag-ong linalang.” (2 Corinto 5:17) Ang Bibliya nagpadayag nga sa ngadtongadto ang 144,000 magmando gikan sa langit ibabaw sa linukat nga katawhan.—Pinadayag 5:9, 10; 14:1-4.

20. (a) Unsang pagpadayag bahin sa sagradong tinago ang gihimo niadtong 36 C.E.? (b) Kinsay makatagamtam sa mga panalangin nga gisaad kang Abraham?

²⁰ Kauban ni Jesus, kining mga dinihogan mahimong ‘kaliwat ni Abraham.’b (Galacia 3:29) Ang unang gipili maoy kinaiyanhong mga Hudiyo. Apan sa 36 C.E., gipadayag ang laing bahin sa sagradong tinago: ang mga Hentil, o mga dili Hudiyo, makadawat usab sa langitnong paglaom. (Roma 9:6-8; 11:25, 26; Efeso 3:5, 6) Ang dinihogang mga Kristohanon lang ba maoy makatagamtam sa mga panalangin nga gisaad kang Abraham? Dili, kay ang halad ni Jesus makahatag ug kaayohan sa tibuok kalibotan. (1 Juan 2:2) Sa ngadtongadto, gipadayag ni Jehova nga dunay “dakong panon” nga makalabang buhi sa kalaglagan sa sistema sa mga butang ni Satanas. (Pinadayag 7:9, 14) Pagabanhawon ang daghan pa kaayong katawhan ug hatagag kahigayonan nga mabuhi sa walay kataposan sa Paraiso!—Lucas 23:43; Juan 5:28, 29; Pinadayag 20:11-15; 21:3, 4.

Ang Kaalam sa Diyos ug ang Sagradong Tinago

21, 22. Sa unsang mga paagi ang sagradong tinago ni Jehova nagpakita sa iyang kaalam?

²¹ Ang sagradong tinago nagpakita gayod sa “kaalam sa Diyos nga gipadayag sa daghang paagi.” (Efeso 3:8-10) Talagsaon gayod ang kaalam ni Jehova sa paghimo niini nga tinago, ug dayon sa anam-anam nga pagpadayag niini! Maalamon gyod siya kay iyang gihatagag konsiderasyon ang limitasyon sa mga tawo, nga gitugotan sila sa pagpadayag sa matuod nga kahimtang sa ilang kasingkasing.—Salmo 103:14.

²² Gipadayag usab ni Jehova ang iyang dili hitupngang kaalam sa pagpili kang Jesus ingong Hari. Ang Anak ni Jehova mas kasaligan kay sa ubang linalang sa uniberso. Sa pagkinabuhi ingong usa ka tawo, nasinati ni Jesus ang daghang matang sa kalisdanan. Bug-os niyang nasabtan ang mga problema sa tawo. (Hebreohanon 5:7-9) Ug komosta man ang kaubang mga magmamando ni Jesus? Latas sa gatosan ka katuigan, ang mga lalaki ug babaye—nga gipili gikan sa tanang rasa, pinulongan, ug kagikan—gidihogan. Wala gayoy problema nga wala nila masinati ug mabuntog. (Efeso 4:22-24) Ang pagkinabuhi ilalom sa pagmando niining maluluy-ong mga hari ug saserdote mahimo unyang makalilipay!

23. Unsang pribilehiyo ang nabatonan sa mga Kristohanon maylabot sa sagradong tinago ni Jehova?

²³ Si apostol Pablo misulat: “Ang sagradong tinago nga gitago sukad sa miaging mga sistema sa mga butang ug sa miaging mga henerasyon . . . gipadayag na ngadto sa iyang mga balaan.” (Colosas 1:26) Oo, ang dinihogang mga balaan ni Jehova daghag nasabtan bahin sa sagradong tinago, ug ilang gisulti ang maong kahibalo ngadto sa minilyong tawo. Nan pagkatalagsaong pribilehiyo ang nabatonan nato! Si Jehova ‘nagpahibalo kanato sa sagradong tinago sa iyang kabubut-on.’ (Efeso 1:9) Isulti nato kining kahibulongang tinago ngadto sa uban, ug tabangan sab sila sa pagsusi sa makapahingangha nga kaalam ni Jehova nga Diyos!

1-3. Nganong makapaneguro kita nga si Jehova mapainubsanon?

IMADYINA ang usa ka amahan nga gustong motudlo ug importanteng leksiyon sa iyang gamayng anak. Gusto kaayo niyang maabot ang kasingkasing sa bata. Unsang paagiha ang angay niyang gamiton? Angay ba nga motindog siyang mahulgaon ug mogamit sa inisog nga mga pulong? O angay ba nga moyuko siya nga mahimong tupong sa anak ug mosulti sa malumo, madanihong paagi? Seguradong pilion sa usa ka maalamon ug mapainubsanong amahan ang malumong paagi.

² Unsang matanga sa Amahan si Jehova—mapahitas-on o mapainubsanon, isog o malumo? Si Jehova nahibalo sa tanan ug maalamon kaayo. Apan nakamatikod ba ka nga kasagaran, ang mga tawo nga maalamon ug daghag kahibalo dili kaayo mapainubsanon? Sumala sa giingon sa Bibliya, “ang kahibalo makapagarboso.” (1 Corinto 3:19; 8:1) Apan si Jehova, kinsa “maalamon sa kasingkasing,” mapainubsanon usab. (Job 9:4, footnote) Dili kay siya anaa sa ubos nga kahimtang o kulang sa pagkahalangdon, kondili siya walay mapahitas-on nga kinaiya. Nganong makaseguro ta niana?

³ Si Jehova maoy balaan. Busa ang pagkamapahitas-on, nga usa ka hiyas nga makapahugaw, wala kaniya. (Marcos 7:20-22) Dugang pa, matikdi ang giingon sa propetang si Jeremias kang Jehova: “Seguradong mahinumdom ka ug moyuko aron tabangan ko.”a (Lamentaciones 3:20) Tiaw mo na! Si Jehova, ang Soberanong Ginoo sa uniberso, andam nga “moyuko,” o mopaubos aron maduol kang Jeremias, sa pagtabang sa maong dili hingpit nga tawo. (Salmo 113:7) Oo, si Jehova mapainubsanon. Apan unsay nalangkit sa pagkamapainubsanon sa Diyos? Sa unsang paagi kini nalangkit sa kaalam? Ug nganong hinungdanon kini alang kanato?

Kon sa Unsang Paagi Gipamatud-an ni Jehova nga Siya Mapainubsanon

4, 5. (a) Unsa ang pagkamapainubsanon, sa unsang paagi mapadayag kini, ug nganong dili kini angayng saypon nga kahuyangan o pagkamaulawon? (b) Giunsa pagpasundayag ni Jehova ang pagkamapainubsanon diha sa iyang pagpakiglabot kang David, ug unsa ka hinungdanon alang kanato ang pagkamapainubsanon ni Jehova?

⁴ Ang pagkamapainubsanon maoy pagpaubos sa hunahuna, pagkadili-hambogiro ug pagkadili-garboso. Kay usa kini ka pangsulod nga hiyas, ang pagkamapainubsanon gipadayag sa mga kinaiya sama sa kalumo, pailob, ug pagkamakataronganon. (Galacia 5:22, 23) Hinuon, kining diyosnong mga hiyas dili angayng saypon nga kahuyangan o pagkamaulawon. Kini wala magpasabot nga si Jehova dili na masuko sa inhustisya o dili na mogamit sa iyang gahom sa paglaglag. Hinunoa, pinaagi sa iyang pagkamapainubsanon ug kalumo, si Jehova nagpasundayag sa iyang dako kaayong kusog, sa iyang gahom sa pagpugong sa iyang kaugalingon sa hingpit nga paagi. (Isaias 42:14) Sa unsang paagi ang pagkamapainubsanon nalangkit sa kaalam? Usa ka reperensiya sa Bibliya nag-ingon: “Ang pagkamapainubsanon sa katibuk-an gihubit . . . nga dili mahakogon ug bililhong basehanan sa tanang kaalam.” Nan, ang tinuod nga kaalam dili maglungtad kon walay pagkamapainubsanon. Sa unsang paagi ang pagkamapainubsanon ni Jehova makahatag kanatog kaayohan?

⁵ Si Haring David miawit ngadto kang Jehova: “Gihatag nimo kanako ang imong taming sa kaluwasan, ang imong tuong kamot nagpaluyo kanako, ug ang imong pagkamapainubsanon naghimo kanakong bantogan.” (Salmo 18:35) Sa pagkamatuod, si Jehova miyuko aron makiglabot sa maong dili hingpit nga tawo, nga nanalipod ug nagpalig-on kaniya sa adlaw-adlaw. Nakaamgo si David nga aron makakaplag siyag kaluwasan—ug sa ngadtongadto mahimong bantogang hari—kana maoy tungod sa kaandam ni Jehova nga magpaubos sa Iyang kaugalingon. Kon buot hunahunaon, kinsa kanato ang makabaton untag paglaom sa kaluwasan kon si Jehova dili pa mapainubsanon, nga andam magpaubos sa iyang kaugalingon aron makiglabot kanato sama sa usa ka malumo ug mahigugmaong Amahan?

6, 7. (a) Nganong ang Bibliya wala gayod maghisgot nga si Jehova makasaranganon? (b) Unsay koneksiyon sa kalumo ug sa kaalam, ug kinsay naghatag sa labing maayong panig-ingnan niining bahina?

⁶ Angayng matikdan nga adunay kalainan ang pagkamapainubsanon ug pagkamakasaranganon. Ang pagkamakasaranganon maoy talagsaong hiyas nga ugmaron sa matinumanong mga tawo. Sama sa pagkamapainubsanon, kini nalangkit sa kaalam. Pananglitan, ang Proverbio 11:2 nag-ingon: “Ang kaalam naa sa mga mapainubsanon.” Hinuon, ang Bibliya wala gayod maghisgot nga si Jehova makasaranganon. Nganong wala man? Ang pagkamakasaranganon, sumala sa pagkagamit diha sa Kasulatan, nagpasabot nga nahibalo ta sa atong mga limitasyon. Ang Labing Gamhanan walay mga limitasyon gawas niadtong iyang ipahamtang sa iyang kaugalingon tungod sa iyang matarong nga mga sukdanan. (Marcos 10:27; Tito 1:2) Dugang pa, ingong Labing Hataas, wala siya mailalom kang bisan kinsa. Busa ang ideya sa pagkamakasaranganon dili ikapadapat kang Jehova.

⁷ Bisan pa niana, si Jehova mapainubsanon ug malumo. Siya nagtudlo sa iyang mga alagad nga ang kalumo maoy kinahanglanon sa matuod nga kaalam. Ang iyang Pulong naghisgot bahin sa “kalumo nga nagsumikad sa kaalam.”b (Santiago 3:13) Tagda ang panig-ingnan ni Jehova niining bahina.

Si Jehova Mapainubsanong Modelegar ug Maminaw

8-10. (a) Nganong talagsaon man nga si Jehova andam modelegar ug maminaw? (b) Sa unsang paagi ang Labing Gamhanan mapainubsanong nagtagad sa iyang mga anghel?

⁸ Makapatandog kaayo ang pagkamapainubsanon ni Jehova. Pananglitan, andam siyang maminaw ug modelegar ug responsibilidad. Katingalahan nga iya gayong ginabuhat kana; si Jehova wala magkinahanglag tabang o tambag. (Isaias 40:13, 14; Roma 11:34, 35) Bisan pa niana, ang Bibliya balikbalik nga nagpakita kanato nga si Jehova mopaubos niining mga paagiha.

⁹ Pananglitan, tagda ang usa ka talagsaong hitabo sa kinabuhi ni Abraham. Siya may tulo ka bisita, nga ang usa gitawag niyag “Jehova.” Ang mga bisita sa aktuwal maoy mga anghel, apan usa kanila miabot diha sa ngalan ni Jehova ug nag-alagad diha sa Iyang ngalan. Dihang ang maong anghel dunay gisulti ug gihimo, sa pagkamatuod, samag si Jehova ang nagsulti ug naghimo. Pinaagi niini, si Jehova miingon kang Abraham nga Siya nakadungog ug grabeng “pagmulo batok sa Sodoma ug Gomora.” Si Jehova miingon: “Manaog ko aron tan-awon kon daotan ba gyod sila base sa pagmulo nga akong nadungog. Gusto nakong mahibaloan kini.” (Genesis 18:3, 20, 21) Hinuon, ang mensahe ni Jehova wala magpasabot nga ang Labing Gamhanan “manaog” sa personal. Hinuon, nagpadala na usab siyag mga anghel ingong iyang representante. (Genesis 19:1) Ngano? Dili ba “mahibaloan” ni Jehova, kinsa makakita sa tanan, ang matuod nga kahimtang sa maong rehiyon? Segurado gayod. Apan si Jehova mapainubsanong nag-asayn sa maong mga anghel sa pagsusi sa kahimtang ug sa pagduaw kang Lot ug sa iyang pamilya sa Sodoma.

¹⁰ Dugang pa, si Jehova maminaw. Siya kas-a mihangyo sa iyang mga anghel sa pagsugyot ug lainlaing paagi sa pagpukan sa daotang hari nga si Ahab. Wala magkinahanglan si Jehova sa maong tabang. Bisan pa niana, iyang gidawat ang sugyot sa usa ka anghel ug gisugo siya paghimo niana. (1 Hari 22:19-22) Dili ba kadto maoy pagkamapainubsanon?

11, 12. Sa unsang paagi si Abraham nakasabot sa pagkamapainubsanon ni Jehova?

¹¹ Si Jehova andam pa ganing maminaw sa dili hingpit nga mga tawo nga gustong mosulti sa ilang mga kabalaka. Pananglitan, sa unang pagsulti ni Jehova kang Abraham bahin sa Iyang tuyo sa paglaglag sa Sodoma ug Gomora, ang maong matinumanong tawo nalibog. Si Abraham miingon: “Dili gyod nimo kana himoon.” Siya midugang: “Mobuhat ba ug dili matarong ang Maghuhukom sa tibuok yuta?” Siya nangutana kon ang mga siyudad dili ba laglagon ni Jehova kon makaplagan didto ang 50 ka matarong nga tawo. Siya gipasaligan ni Jehova nga dili Niya kini laglagon. Apan si Abraham nangutana na usab, nga gipaubsan ang gidaghanon ngadto sa 45, dayon 40, ug padayon. Bisan pa sa mga pasalig ni Jehova, si Abraham padayong mihangyo hangtod nga ang gidaghanon miubos na ngadto sa 10. Tingali wala pa bug-os masabti ni Abraham kon unsa ka maluluy-on si Jehova. Bisag unsa pay hinungdan sa paghangyo, si Jehova mapailobon ug mapainubsanong nagtugot sa iyang higala ug alagad nga si Abraham nga isulti ang iyang mga kabalaka sa maong paagi.—Genesis 18:23-33.

¹² Pila ba ka utokan ug edukadong mga tawo ang maminaw nga mapailobon kaayo sa usa ka tawo nga ubos kaayog pangutok?c Ingon ka talagsaon ang pagkamapainubsanon sa atong Diyos. Panahon sa mao rang pag-estoryahay, si Abraham nakasabot usab nga si Jehova “dili daling masuko.” (Exodo 34:6) Kay tingali nakaamgo nga wala siyay katungod nga magduhaduha sa mga buhat sa Labing Hataas, si Abraham kaduha nangaliyupo: “Palihog, Jehova, ayawg panginit sa kasuko.” (Genesis 18:30, 32) Siyempre, si Jehova wala manginit sa kasuko. Siya nakabaton gayod sa “kalumo nga nagsumikad sa kaalam.”

Si Jehova Makataronganon

13. Unsa ang kahulogan sa pulong “makataronganon” sumala sa pagkagamit diha sa Bibliya, ug nganong kining pulonga haom nga naghubit kang Jehova?

¹³ Ang pagkamapainubsanon ni Jehova madayag diha sa lain pang talagsaong hiyas—ang pagkamakataronganon. Kining hiyasa kulang kaayo taliwala sa dili hingpit nga mga tawo. Dili lang kay si Jehova andam maminaw sa iyang intelihenteng mga linalang kondili siya usab andam mopahiuyon sa dihang walay nasupak nga matarong nga mga prinsipyo. Sumala sa pagkagamit diha sa Bibliya, ang pulong “makataronganon” sa literal nagkahulogang “mopahiuyon.” Kining hiyasa usab maoy usa ka timaan sa kaalam sa Diyos. Ang Santiago 3:17 nag-ingon: “Ang kaalam nga gikan sa langit maoy . . . makataronganon.” Sa unsang diwa nga si Jehova, kinsa maalamon kaayo, maoy makataronganon? Sa usa ka butang, siya mapasiboon. Hinumdomi, ang iyang ngalan mismo nagtudlo kanato nga si Jehova mahimong bisan unsa nga gikinahanglan sa pagtuman sa iyang mga katuyoan. (Exodo 3:14) Dili ba kana nagpaila nga siya mapasiboon ug makataronganon?

14, 15. Unsay gitudlo kanato sa langitnong karo ni Jehova mahitungod sa langitnong bahin sa iyang organisasyon, ug sa unsang paagi lahi kini sa kalibotanong mga organisasyon?

¹⁴ Adunay usa ka talagsaong asoy sa Bibliya nga motabang kanato sa pagsabot sa pagkamapasiboon ni Jehova. Ang propetang si Ezequiel gihatagan ug usa ka panan-awon sa langitnong bahin sa organisasyon ni Jehova nga gilangkoban sa espiritung mga linalang. Siya nakakitag usa ka karo nga makalilisang ang gidak-on, ang “sakyanan” ni Jehova nga kanunayng kontrolado Niya. Makapainteres kaayo ang paagi sa paglihok niini. Ang higanteng mga ligid may upat ka kilid ug punog mga mata mao nga kini makakita sa bisan diin ug makausab dayon ug direksiyon, nga dili mohunong o moliko. Ug ang maong higanteng karo wala magsaguyod sa kabug-at. Kini tulin sama sa kilat, nga makausab ug direksiyon nga dili kinahanglang moliko! (Ezequiel 1:1, 14-28) Oo, sama sa labing gamhanang Soberano nga nagkontrolar niini, ang organisasyon ni Jehova mapasiboon kaayo ug masanongon sa nagakausab nga mga kahimtang ug sa mga panginahanglan nga angayng itagana niini.

¹⁵ Ang mga tawo tingali mosulay nga magmapasiboon. Apan kasagaran, sila ug ang ilang mga organisasyon mas mapig-oton kay sa mapasiboon, mas dili makataronganon kay sa mapahiuyonon. Ingong ilustrasyon: Ang usa ka barkong kargahanan ug aseite o usa ka tren nga pangkargamento tingali makalilisang ang gidak-on ug gikusgon. Apan ang bisan hain niana makapahiuyon ba sa kalit nga mga kausaban sa kahimtang? Kon ang usa ka babag mahulog sa riles atubangan sa usa ka tren nga pangkargamento, imposible ang pagliko. Ang kalit nga paghunong dili gayod sayon. Ang bug-at nga tren nga pangkargamento tingali modagan pag kapin sa kilometro usa pa makahunong human kini mopreno! Sa susama, ang usa ka barkong kargahanan ug aseite tingali modagan pag walo ka kilometro human sa pagpatay sa mga makina. Bisan pag paatrason ang barko, tingali moabante gihapon kinig tulo ka kilometro! Susama usab ang tawhanong mga organisasyon nga lagmit mahimong mapig-oton ug dili makataronganon. Tungod sa garbo, ang mga tawo kasagarang dili mopasibo sa nagakausab nga mga panginahanglan ug mga kahimtang. Ang maong pagkamapig-oton nakapabangkrap sa mga korporasyon ug nakapukan pag mga gobyerno. (Proverbio 16:18) Makapalipay gayod kanato nga si Jehova o ang iyang organisasyon dili gayod sama niana!

Kon sa Unsang Paagi si Jehova Nagpasundayag sa Pagkamakataronganon

16. Sa unsang paagi si Jehova nagpadayag ug pagkamakataronganon sa pagtratar kang Lot una pa sa pagkalaglag sa Sodoma ug Gomora?

¹⁶ Tagda na usab ang pagkalaglag sa Sodoma ug Gomora. Si Lot ug ang iyang pamilya nakadawat ug tin-awng mga instruksiyon gikan sa anghel ni Jehova: “Ikyas ngadto sa kabukiran.” Ugaling lang, kadto wala maangayi ni Lot. “Palihog, dili lang didto, Jehova!” siya nangaliyupo. Kay kombinsido nga mamatay siya kon moikyas siya ngadto sa kabukiran, si Lot mihangyo nga siya ug ang iyang pamilya tugotang moikyas ngadto sa haduol nga siyudad nga ginganlag Zoar. Hinumdomi, si Jehova nakadesisyon sa paglaglag sa maong siyudad. Dugang pa, ang mga kahadlok ni Lot walay matuod nga basehanan. Seguradong si Jehova makatipig nga buhi kang Lot didto sa kabukiran! Bisan pa niana, si Jehova miuyon sa mga hangyo ni Lot ug wala maglaglag sa Zoar. “Sige, hatagan ka nakog konsiderasyon. Dili nako laglagon ang lungsod nga imong giingon,” giingnan sa anghel si Lot. (Genesis 19:17-22) Dili ba nagpakita kana nga makataronganon si Jehova?

17, 18. Sa pagtratar sa mga taga-Nineve, sa unsang paagi si Jehova nagpadayag nga siya makataronganon?

¹⁷ Si Jehova mosanong usab sa kinasingkasing nga paghinulsol, nga kanunayng magabuhat kon unsay maluluy-on ug matarong. Tagda kon unsay nahitabo sa dihang ang propetang si Jonas gipadala ngadto sa daotan, mapintasong siyudad sa Nineve. Sa dihang si Jonas milatas sa kadalanan sa Nineve, ang inspiradong mensahe nga iyang gimantala simple lamang: Ang gamhanang siyudad pagalaglagon sa 40 ka adlaw. Bisan pa niana, may dakong kausaban. Ang mga taga-Nineve naghinulsol!—Jonas kapitulo 3.

¹⁸ Matulon-anon ang pagtandi sa pagsanong ni Jehova ug sa pagsanong ni Jonas sa maong kausaban sa mga kahimtang. Sa maong kaso, si Jehova mipasibo, nga nagpahinabo nga siya mahimong Tigpasaylo sa mga sala imbes “gamhanang manggugubat.”d (Exodo 15:3) Sa laing bahin, si Jonas dili mapasiboon ug dili maluluy-on. Imbes mamalandong sa pagkamakataronganon ni Jehova, siya misanong sama sa tren nga pangkargamento o sa barkong kargahanan ug aseite nga gihisgotan ganina. Gimantala niya ang kalaglagan, busa kinahanglang mahitabo ang kalaglagan! Bisan pa niana, mapailobong gitudloan ni Jehova ang iyang dili mapailobong propeta ug hinungdanong leksiyon bahin sa pagkamakataronganon ug kaluoy.—Jonas kapitulo 4.

19. (a) Nganong makapaneguro kita nga si Jehova makataronganon sa kon unsay iyang gidahom gikan kanato? (b) Sa unsang paagi ang Proverbio 19:17 nagpakita nga si Jehova “maayo ug makataronganon” nga Agalon ug mapainubsanon usab kaayo?

¹⁹ Sa kataposan, si Jehova makataronganon sa kon unsay iyang gidahom gikan kanato. Si Haring David miingon: “Nahibalo siya pag-ayo sa atong pagkaumol, ug ginahinumdoman niya nga kita abog.” (Salmo 103:14) Si Jehova mas nakasabot sa atong mga limitasyon ug sa atong pagkadili-hingpit kay sa atong kaugalingon. Dili gayod siya magdahom gikan kanato ug labaw kay sa atong mahimo. Ang Bibliya nagpaila sa kalainan niadtong tawhanong mga agalon nga “maayo ug makataronganon” ug niadtong ‘lisod pahimut-an.’ (1 Pedro 2:18) Hain nianang matanga sa Agalon si Jehova? Matikdi kon unsay giingon sa Proverbio 19:17: “Kadtong magpakitag kaluoy sa mga pobre nagpahulam kang Jehova.” Tin-aw, ang maayo ug makataronganong agalon lamang ang makamatikod sa matag maayong buhat nga himoon alang sa ubos nga mga tawo. Labaw pa niana, ang maong teksto nagpasabot nga ang Maglalalang sa uniberso, sa pagkamatuod, nag-isip sa iyang kaugalingon nga utangan sa ordinaryong mga tawo nga naghimo sa maong mga buhat sa kaluoy! Kana maoy labing talagsaong matang sa pagkamapainubsanon.

20. Nganong makasalig ta nga si Jehova maminaw sa atong mga pag-ampo ug motubag niana?

²⁰ Si Jehova malumo ug makataronganon gihapon sa iyang mga pagtratar sa iyang mga alagad karon. Sa dihang kita mag-ampo nga may pagtuo, siya maminaw. Ug bisan pag dili siya magpadala ug mga anghel sa pagpakigsulti kanato, dili kita angayng mohinapos nga ang atong mga pag-ampo dili niya dunggon. Hinumdomi nga sa dihang si apostol Pablo mihangyo sa mga isigkamagtutuo nga ‘magpadayon sa pag-ampo’ alang sa iyang kagawasan gikan sa prisohan, siya midugang: “Aron makabalik dayon ko kaninyo.” (Hebreohanon 13:18, 19) Busa ang atong mga pag-ampo puwedeng magpalihok kang Jehova sa paghimo sa mga butang nga dili tingali niya himoon kon wala pa nato ni iampo.—Santiago 5:16.

21. Unsa ang dili gayod nato angay ihinapos bahin sa pagkamapainubsanon ni Jehova, apan unsay angay natong ilhon bahin kaniya?

²¹ Siyempre, kining mga pasundayag sa pagkamapainubsanon ni Jehova—iyang kalumo, kaandam sa pagpatalinghog, pailob, pagkamakataronganon—wala magpasabot nga ikompromiso ni Jehova ang iyang matarong nga mga prinsipyo. Ang mga lider sa relihiyon tingali maghunahuna nga sila makataronganon sa dihang ilang gitikon ang dalunggan sa ilang mga panon pinaagi sa pagpaluag sa moral nga mga sukdanan ni Jehova. (2 Timoteo 4:3) Apan ang tawhanong kiling sa pagkompromiso tungod kay mas sayon kining himoon wala gayoy kalabotan sa pagkamakataronganon sa Diyos. Si Jehova maoy balaan; dili gayod niya hugawan ang iyang matarong nga mga sukdanan. (Levitico 11:44) Nan, higugmaon nato ang pagkamakataronganon ni Jehova tungod sa kon unsa kini—usa ka pamatuod sa iyang pagkamapainubsanon. Dili ba ka malipay sa paghunahuna nga si Jehova nga Diyos, ang maalamon kaayong Persona sa uniberso, mapainubsanon usab kaayo? Makapalipay gayod nga makigsuod niining makapahingangha apan malumo, mapailobon, ug makataronganong Diyos!

1-3. Unsay sanong sa mga silingan kaniadto ni Jesus sa iyang pagpanudlo, ug unsay wala nila mahibaloi bahin kaniya?

NAKURAT ang mamiminaw. Ang batan-ong lalaki nga si Jesus nagtindog sa ilang atubangan diha sa sinagoga ug nanudlo. Dili siya usa ka estranyo kanila—nagtubo siya diha sa ilang siyudad, ug sa daghang katuigan nagtrabaho siya isip usa ka panday. Tingali ang pipila kanila nagpuyo pa sa mga balay nga natabangan ni Jesus sa pagtukod, o tingali sila nagbugwal sa ilang uma gamit ang mga daro ug mga yugo nga hinimo niya.a Apan unsay ilang sanong sa pagpanudlo niadtong panday kanhi?

² Kadaghanan sa mga namati natingala pag-ayo ug nangutana: “Diin kuhaa niining tawhana ang iyang kaalam?” Apan sila mikomento usab: “Dili ba siya man ang panday nga anak ni Maria?” (Mateo 13:54-58; Marcos 6:1-3) Ikasubo, ang mga silingan kaniadto ni Jesus nangatarongan, ‘Kini nga panday taga-dinhi lamang nga sama kanato.’ Bisan pa sa kaalam diha sa iyang mga pulong, sila wala motuo kaniya. Wala gayod sila mahibalo nga ang kaalam nga iyang gipaambit dili gikan sa iyang kaugalingon.

³ Diin ba kuhaa ni Jesus ang maong kaalam? “Ang akong gitudlo dili akoa,” siya miingon, “kondili iya sa nagpadala kanako.” (Juan 7:16) Si apostol Pablo nagsaysay nga si Jesus “nahimong kaalam gikan sa Diyos” alang kanato. (1 Corinto 1:30) Ang kaalam ni Jehova bug-os nga gipadayag pinaagi sa iyang Anak maong si Jesus nakaingon: “Ako ug ang Amahan usa ra.” (Juan 10:30) Atong susihon ang tulo ka paagi nga si Jesus nagpadayag sa “kaalam gikan sa Diyos.”

Kon Unsay Iyang Gitudlo

4. (a) Unsa ang tema sa mensahe ni Jesus, ug nganong kadto hinungdanon kaayo? (b) Nganong ang tambag ni Jesus kanunayng praktikal ug makahatag ug dakong kaayohan sa iyang mga mamiminaw?

⁴ Una, tagda kon unsay gitudlo ni Jesus. Ang tema sa iyang mensahe mao ang “maayong balita sa Gingharian.” (Lucas 4:43) Kadto hinungdanon kaayo tungod sa papel sa Gingharian sa pagbalaan sa ngalan ni Jehova—nga naglakip sa iyang reputasyon ingong matarong nga Magmamando—ug sa pagpatunghag walay kataposang mga panalangin alang sa katawhan. Sa iyang pagpanudlo, si Jesus naghatag usab ug maalamong tambag alang sa matag adlaw nga pagkinabuhi. Iyang gipamatud-an nga siya mao ang gitagna nga “Kahibulongang Magtatambag.” (Isaias 9:6) Nganong kahibulongan man ang iyang tambag? Siya may dakong kahibalo bahin sa Pulong ug kabubut-on sa Diyos, lawom nga pagsabot sa tawhanong kinaiya, ug dakong gugma alang sa katawhan. Busa ang iyang tambag kanunayng praktikal ug makahatag ug dakong kaayohan sa iyang mga mamiminaw. Si Jesus nagpahayag sa “mga pulong nga motultol sa kinabuhing walay kataposan.” Oo, sa dihang sundon, ang iyang tambag moresultag kaluwasan.—Juan 6:68.

5. Unsa ang pipila sa mga topiko nga gihisgotan ni Jesus sa Wali sa Bukid?

⁵ Ang Wali sa Bukid maoy talagsaong pananglitan sa dili hitupngang kaalam nga makaplagan sa mga pagtulon-an ni Jesus. Ang maong wali, sumala sa narekord sa Mateo 5:3–7:27, lagmit dangtan rag 20 minutos kon isulti kini. Hinuon, ang tambag niini maoy alang sa tanang panahon—nga mapadapat karon sama ra sa panahon nga una kining gipahayag. Si Jesus naghisgot ug nagkadaiyang mga topiko, lakip kon unsaon pagpauswag sa pagpakiglabot sa uban (5:23-26, 38-42; 7:1-5, 12), kon unsaon paghupot ang kahinlo sa moral (5:27-32), ug kon unsaon nga mahimong makahuloganon ang kinabuhi (6:19-24; 7:24-27). Apan gihimo ni Jesus ang labaw pa kay sa pagsulti lamang ngadto sa iyang mga mamiminaw kon unsa ang maalamong dalan; iyang gipadayag kana kanila pinaagi sa pagpatin-aw, pagpangatarongan, ug paghatag ug pamatuod.

6-8. (a) Unsang lig-ong mga rason ang gihatag ni Jesus aron malikayan ang kabalaka? (b) Unsay nagpadayag nga ang tambag ni Jesus nagpakita sa kaalam gikan sa itaas?

⁶ Pananglitan, tagda ang maalamong tambag ni Jesus kon unsaon pagbuntog sa kabalaka sa materyal nga mga butang, sumala sa gipahayag sa Mateo kapitulo 6. “Ayaw na mog kabalaka bahin sa inyong kinabuhi kon unsay inyong kan-on o imnon o sul-obon,” si Jesus nagtambag kanato. (Bersikulo 25) Ang pagkaon ug besti maoy pangunang mga kinahanglanon, ug natural lamang ang pagkabalaka bahin sa pagbaton niini. Apan si Jesus nagtambag kanato nga “ayaw na mog kabalaka” bahin nianang mga butanga.b Ngano man?

⁷ Pamati samtang si Jesus nangatarongan sa makapakombinsir nga paagi. Sanglit si Jehova ang naghatag sa atong kinabuhi ug lawas, seguradong makatagana siya sa atong gikinahanglan aron mabuhi, sama sa pagkaon ug besti. (Bersikulo 25) Kon gitagan-an sa Diyos ug pagkaon ang mga langgam ug iyang gibestihan sa katahom ang mga bulak, seguradong atimanon niya ang iyang mga alagad! (Mga bersikulo 26, 28-30) Ang sobrang pagkabalaka wala gayoy kapuslanan. Dili kini makapataas sa atong kinabuhi.c (Bersikulo 27) Sa unsang paagi malikayan nato ang pagkabalaka? Si Jesus nagtambag kanato: Ipadayon ang pag-una sa pagsimba sa Diyos diha sa kinabuhi. Ang mga nagbuhat niana makasalig nga ang ilang tanang panginahanglan sa adlaw-adlaw “igadugang” kanila sa ilang langitnong Amahan. (Bersikulo 33) Sa kataposan, si Jesus naghatag ug labing praktikal nga sugyot—karong adlawa lang ang hunahunaa. Nganong idugang ang mga kabalaka ugma sa mga kabalaka karong adlawa? (Bersikulo 34) Gawas pa, nganong sobra nga kabalak-an ang mga butang nga tingalig dili gayod mahitabo? Sa pagpadapat nianang maalamong tambag kita makalikay sa daghang kagul-anan niining punog problema nga kalibotan.

⁸ Tin-aw, ang tambag nga gipahayag ni Jesus maoy praktikal karon sama ra sa panahong gipahayag kini mga 2,000 ka tuig kanhi. Dili ba kana ebidensiya sa kaalam gikan sa itaas? Bisan ang labing maayong tambag gikan sa tawhanong mga magtatambag lagmit mahimo nang karaan ug sa dili madugay rebisahon o pulihan. Apan ang mga pagtulon-an ni Jesus mapuslanon gihapon paglabay sa daghang katuigan. Dili kana angayng makapatingala kanato kay kining Kahibulongang Magtatambag nagsulti sa “mga pulong sa Diyos.”—Juan 3:34.

Iyang Paagi sa Pagpanudlo

9. Unsay giingon sa pipila ka sundalo bahin sa pagpanudlo ni Jesus, ug nganong kadto dili pagpasobra?

⁹ Ang ikaduhang paagi nga gipakita ni Jesus ang kaalam sa Diyos maoy diha sa iyang paagi sa pagpanudlo. Sa usa ka higayon, ang pipila ka sundalo nga gisugo sa pagdakop kaniya namalik nga wala makadala kang Jesus, nga nag-ingon: “Wala pa gyoy tawo nga nakasulti ug sama niini.” (Juan 7:45, 46) Dili kadto pagpasobrag sulti. Sa tanang tawo nga nabuhi sukad, si Jesus, kinsa “gikan sa itaas,” nakabatog dakong kahibalo ug kasinatian. (Juan 8:23) Siya nanudlo gayod nga walay laing tawo ang makapanudlo sa samang paagi. Tagda ang duha lang ka paagi nga gigamit niining maalamong Magtutudlo.

10, 11. (a) Nganong kita makadayeg gayod sa paggamit ni Jesus ug mga ilustrasyon? (b) Unsa ang mga ilustrasyon, ug unsang pananglitan ang nagpakita nga ang mga ilustrasyon ni Jesus epektibo kaayo sa pagpanudlo?

¹⁰ Epektibong paggamit ug mga ilustrasyon. ‘Si Jesus nagsulti sa mga tawo pinaagig mga ilustrasyon,’ gisultihan kita. “Sa pagkatinuod, siya dili motudlo kanila nga walay ilustrasyon.” (Mateo 13:34) Makadayeg gayod kita sa iyang dili hitupngan nga katakos sa pagpanudlo sa talagsaong mga kamatuoran gamit ang mga butang sa adlaw-adlaw. Mga mag-uuma nga nagpugas sa mga binhi, mga babaye nga nag-andam sa pagluto ug tinapay, mga bata nga nagdula sa merkado, mga mangingisda nga nagbirag mga pukot, mga magbalantay sa karnero nga nangita sa nawalang karnero—kini maoy mga butang nga nakita sa daghang beses sa iyang mga mamiminaw. Sa dihang ang hinungdanong mga kamatuoran ilangkit sa komon nga mga butang, ang maong mga kamatuoran dali ug lalom nga masilsil diha sa hunahuna ug kasingkasing.—Mateo 11:16-19; 13:3-8, 33, 47-50; 18:12-14.

¹¹ Si Jesus sagad migamit ug mga ilustrasyon, mugbong estorya nga makuhaan ug moral o espirituwal nga mga leksiyon. Kay ang mga ilustrasyon mas daling masabtan ug mahinumdoman, kini nakatabang nga mapreserbar ang pagtulon-an ni Jesus. Daghang higayon nga gihubit ni Jesus ang iyang Amahan gamit ang mga ilustrasyon nga dili daling malimtan. Pananglitan, kinsay dili makasabot sa punto sa ilustrasyon bahin sa milayas nga anak—nga sa dihang ang usa nga nahisalaag magpakitag sinserong paghinulsol, si Jehova maluoy ug mabinationg magdawat pag-usab kaniya?—Lucas 15:11-32.

12. (a) Sa unsang paagi gigamit ni Jesus ang mga pangutana diha sa iyang pagpanudlo? (b) Sa unsang paagi napahilom ni Jesus kadtong nagduhaduha sa iyang awtoridad?

¹² Epektibong paggamit ug mga pangutana. Si Jesus migamit ug mga pangutana aron ang iyang mga mamiminaw makahimog kaugalingong mga konklusyon, makasusi sa ilang mga motibo, o makahimog mga desisyon. (Mateo 12:24-30; 17:24-27; 22:41-46) Sa dihang ang mga lider sa relihiyon nagduhaduha kon siya may hinatag sa Diyos nga awtoridad, si Jesus mitubag: “Diin gikan ang awtoridad ni Juan sa pagpamawtismo, sa langit o sa mga tawo?” Kay nakuratan sa pangutana, sila nangatarongan: “Kon moingon ta, ‘Gikan sa langit,’ moingon siya, ‘Nan, nganong wala man mo motuo niya?’ Apan mangahas ba ta sa pag-ingon, ‘Gikan sa mga tawo’?” Pero “nahadlok sila sa pag-ingon niini, kay ang mga tawo nagtuo man nga si Juan usa gayod ka propeta.” Sa kataposan, sila mitubag: “Wala mi mahibalo.” (Marcos 11:27-33; Mateo 21:23-27) Pinaagi sa usa ka simpleng pangutana ni Jesus, wala sila makatingog ug nadayag ang ilang daotang motibo.

13-15. Sa unsang paagi ang ilustrasyon bahin sa maluluy-ong Samarianhon nagpakita sa kaalam ni Jesus?

¹³ May panahong si Jesus naggamit niining duha ka paagi sa pagpanudlo pinaagi sa paglakip ug makapukaw sa hunahuna nga mga pangutana diha sa iyang mga ilustrasyon. Sa dihang ang usa ka Hudiyong abogado nangutana kang Jesus kon unsay gikinahanglan sa pagbaton ug kinabuhing walay kataposan, gihisgotan ni Jesus ang Moisesnong Balaod, nga nagsugo nga higugmaon ang Diyos ug ang isigkatawo. Kay gustong pamatud-an ang iyang kaugalingon nga matarong, ang tawo nangutana: “Kinsa may akong higugmaon?” Si Jesus mitubag pinaagi sa pag-asoy ug usa ka estorya. Ang usa ka Hudiyong lalaki nag-inusara sa pagpanaw sa dihang giatake siya sa mga tulisan ug gibiyaan siyang himalatyon. Dayon ang duha ka Hudiyo miabot, ang una usa ka saserdote ug unya usa ka Levihanon. Silang duha wala magtagad kaniya. Dayon usa ka Samarianhon miabot sa maong dapit. Kay naluoy, gitambalan niya ang mga samad sa biktima ug gidala kini ngadto sa usa ka luwas nga balay-abtanan aron maulian sa maayong panglawas. Sa pagtapos sa estorya, si Jesus nangutana sa misukna kaniya: “Para nimo, kinsa nilang tulo ang tinuod nga nahigugma niadtong nabiktima sa mga tulisan?” Ang tawo napugos sa pagtubag: “Kadtong nagpakitag kaluoy niya.”—Lucas 10:25-37.

¹⁴ Sa unsang paagi ang ilustrasyon nagpakita sa kaalam ni Jesus? Sa adlaw ni Jesus, gigamit sa mga Hudiyo ang terminong “isigkatawo” alang lamang sa mga nagsunod sa ilang tradisyon—dili sa mga Samarianhon. (Juan 4:9) Kon si Jesus miasoy pa nga ang biktima maoy Samarianhon ug ang mitabang maoy Hudiyo, makawala ba kadto sa pagkamapihigon? Maalamong giasoy ni Jesus ang estorya sa paagi nga ang Samarianhon maoy mabinationg nag-atiman sa Hudiyo. Matikdi usab ang pangutanang gisukna ni Jesus sa kataposan sa estorya aron tabangan ang abogado nga masabtan kon unsay gipasabot sa paghigugma sa isigkatawo. Sa pagkamatuod ang abogado nangutana: ‘Kinsay angay nakong pakitaag gugma?’ Apan si Jesus nangutana: “Kinsa nilang tulo ang tinuod nga nahigugma?” Si Jesus nagpokus, dili sa usa nga nakadawat ug kaluoy, ang biktima, kondili sa usa nga nagpakita ug kaluoy, ang Samarianhon. Ang tinuod nga nahigugma sa iyang isigkatawo magpakitag gugma sa uban, bisag unsa pay ilang kagikan. Si Jesus epektibong nakapasiugda sa iyang punto.

¹⁵ Katingad-an ba nga ang mga tawo nahingangha sa “paagi sa pagpanudlo” ni Jesus ug nadani kaniya? (Mateo 7:28, 29) Sa usa ka higayon ang ‘dakong panon sa mga tawo’ miuban kaniya sulod sa tulo ka adlaw bisag walay makaon!—Marcos 8:1, 2.

Iyang Paagi sa Pagkinabuhi

16. Sa unsang paagi si Jesus mihatag ug “praktikal nga pamatuod” nga siya gigiyahan sa kaalam sa Diyos?

¹⁶ Ang ikatulong paagi nga si Jesus nagpakita sa kaalam ni Jehova mao ang iyang paagi sa pagkinabuhi. Ang kaalam maoy praktikal; kini mosaler. “Kinsay maalamon kaninyo?” nangutana ang tinun-ang si Santiago. Unya gitubag niya ang iyang kaugalingong pangutana, nga miingon: “Pasagding ang iyang maayong panggawi mohatag ug praktikal nga pamatuod niini.” (Santiago 3:13, The New English Bible) Ang panggawi ni Jesus mihatag ug “praktikal nga pamatuod” nga gigiyahan siya sa kaalam sa Diyos. Hisgotan nato kon sa unsang paagi iyang gipasundayag ang maayong panghukom, diha sa iyang paagi sa pagkinabuhi ug sa iyang pagpakiglabot sa uban.

17. Unsa ang mga timailhan nga si Jesus kanunayng balanse sa iyang kinabuhi?

¹⁷ Namatikdan ba nimo nga ang mga tawong walay maayong panghukom sagad nga magpasobra? Oo, gikinahanglan ang kaalam aron mahimong balanse. Sa pagpakita sa kaalam sa Diyos, si Jesus kanunayng balanse. Labaw sa tanan, iyang gihatagan ug unang dapit ang espirituwal nga mga butang diha sa iyang kinabuhi. Napuliki kaayo siya sa buluhaton sa pagmantala sa maayong balita. “Mianhi ko alang niini nga katuyoan,” siya miingon. (Marcos 1:38) Natural lamang, ang materyal nga mga butang dili ang pinakaimportante kaniya; posibleng gamay ra kaayo ang iyang nabatonang materyal nga mga butang. (Mateo 8:20) Bisan pa niana, wala siya maghikaw sa iyang kaugalingon. Sama sa iyang Amahan, ang “malipayong Diyos,” si Jesus maoy malipayong tawo, ug siya naghatag ug kalipay sa uban. (1 Timoteo 1:11; 6:15) Sa dihang siya mitambong ug kombira sa kasal—nga kasagaran maoy okasyon nga may musika, pag-awit, ug kasadya—wala siya mogawi sa paagi nga makapawala sa kalipay sa okasyon. Sa dihang ang bino nahurot na, iyang gihimo ang tubig nga lamiang bino, usa ka ilimnon nga “makapalipay sa kasingkasing sa tawo.” (Salmo 104:15; Juan 2:1-11) Si Jesus midawat ug daghang imbitasyon sa pagpangaon, ug sagad gigamit niya ang maong mga okasyon aron makapanudlo.—Lucas 10:38-42; 14:1-6.

18. Sa unsang paagi si Jesus nagpasundayag ug dakong kaalam sa iyang pagpakiglabot sa iyang mga tinun-an?

¹⁸ Si Jesus nagpasundayag ug dakong kaalam sa iyang pagpakiglabot sa uban. Ang iyang katakos sa pagsabot sa kinaiya sa tawo mihatag kaniyag hustong panglantaw sa iyang mga tinun-an. Nahibalo gayod siya nga sila dili hingpit. Bisan pa niana, iyang nakita ang ilang maayong mga kinaiya. Iyang nakita ang natagong katakos niining mga tawhana nga gikabig ni Jehova. (Juan 6:44) Bisan pa sa ilang mga kahuyangan, si Jesus nagpakitag kaandam nga mosalig kanila. Sa pagpasundayag sa maong pagsalig, iyang gitugyan ang usa ka bug-at nga responsibilidad ngadto sa iyang mga tinun-an. Iyang gisugo sila sa pagwali sa maayong balita, ug siya may pagsalig sa ilang katakos sa pagtuman sa maong sugo. (Mateo 28:19, 20) Ang basahon sa Mga Buhat nagpamatuod nga sila matinumanong nagpadayon sa pagbuhat sa buluhaton nga iyang gisugo. (Buhat 2:41, 42; 4:33; 5:27-32) Nan, maalamon gyod nga si Jesus misalig kanila.

19. Sa unsang paagi gipasundayag ni Jesus nga siya “malumo ug mapainubsanon”?

¹⁹ Sumala sa atong gihisgotan sa Kapitulo 20, ang Bibliya naglangkit sa pagkamapainubsanon ug kalumo uban sa kaalam. Siyempre, si Jehova ang labing maayong sulondan niining bahina. Apan komosta man si Jesus? Makapalipay nga makita ang pagkamapainubsanon ni Jesus sa pagpakiglabot sa iyang mga tinun-an. Ingong hingpit nga tawo, siya labaw kay kanila. Bisan pa niana, siya wala magtamay sa iyang mga tinun-an. Wala gayod siya magtinguha nga mobati silang ubos o walay katakos. Sa kasukwahi, siya nagkonsiderar sa ilang mga limitasyon ug nagmapailobon sa ilang mga kahuyangan. (Marcos 14:34-38; Juan 16:12) Dili ba makapadasig nga bisan ang mga bata mibating relaks uban kang Jesus? Tino nga sila nadani kaniya kay ilang nasabtan nga siya “malumo ug mapainubsanon.”—Mateo 11:29; Marcos 10:13-16.

20. Sa unsang paagi gipasundayag ni Jesus ang pagkamakataronganon sa iyang pagpakiglabot sa Hentil nga babaye kansang anak gidemonyohan?

²⁰ Gipakita ni Jesus ang pagkamapainubsanon sa Diyos diha sa lain pang hinungdanong paagi. Siya makataronganon, o mapahiuyonon, sa dihang ang kaluoy angayng ipakita. Pananglitan, hinumdomi ang panahon nga ang usa ka Hentil nga babaye nangaliyupo kaniya sa pag-ayo sa iyang anak nga babaye nga grabeng gidemonyohan. Sa tulo ka lainlaing paagi, si Jesus sa sinugdan nagpaila nga dili siya motabang sa maong babaye—una, pinaagi sa dili pagtubag kaniya; ikaduha, pinaagi sa laktod nga pagsulti nga siya gipadala, dili ngadto sa mga Hentil, kondili ngadto sa mga Hudiyo; ug ikatulo, pinaagi sa paghatag ug usa ka ilustrasyon nga nagpasabot sa samang punto. Bisan pa niana, ang babaye wala mohunong, nga nagpakita sa iyang talagsaong pagtuo. Sa pagtagad sa maong talagsaong kahimtang, unsay tubag ni Jesus? Iyang gihimo ang butang nga dili unta niya himoon. Iyang giayo ang anak sa babaye. (Mateo 15:21-28) Talagsaong pagkamapainubsanon, dili ba? Ug hinumdomi, ang pagkamapainubsanon mao ang basehanan sa matuod nga kaalam.

21. Nganong angayng maningkamot kita sa pagsundog sa personalidad, sinultihan, ug binuhatan ni Jesus?

²¹ Pagkamapasalamaton gayod nato nga ang mga Ebanghelyo nagpadayag kanato sa mga pulong ug binuhatan sa labing maalamong tawo nga nabuhi sukad! Hinumdoman nato nga si Jesus hingpit nga nagsundog sa iyang Amahan. Pinaagi sa pagsundog sa personalidad, sinultihan, ug binuhatan ni Jesus, atong ginaugmad ang kaalam gikan sa itaas. Sa sunod nga kapitulo, atong tan-awon kon sa unsang paagi atong ikapadapat ang kaalam sa Diyos diha sa atong kinabuhi.

1-3. (a) Sa unsang paagi si Solomon nagpasundayag ug talagsaong kaalam sa iyang paghusay sa panaglalis kon kinsay inahan sa bata? (b) Unsay gisaad ni Jehova nga ihatag kanato, ug unsang mga pangutana ang motungha?

LISOD kadto nga kaso—duha ka babaye ang naglalis mahitungod sa usa ka bata. Ang duha ka babaye usa rag gipuy-an, ug ang matag usa nanganak ug batang lalaki, nga pipila ra ka adlaw ang diperensiya. Usa sa mga bata namatay, ug niadtong higayona ang matag babaye miangkon nga maoy inahan sa buhi nga bata.a Walay laing nakasaksi kon unsay nahitabo. Ang kaso lagmit gisang-at na sa ubos nga hukmanan apan wala kini mahusay. Sa kataposan, ang panaglalis gidala kang Solomon, ang hari sa Israel. Masulbad kaha niya ang kaso ug mailhan kon kinsa ang tinuod nga inahan sa bata?

² Human sa kadiyot nga pagpaminaw samtang naglalis ang mga babaye, si Solomon nagpakuhag espada. Unya iyang gimando nga pikason ang bata, nga ang katunga ihatag sa matag babaye. Dihadiha, ang tinuod nga inahan nagpakiluoy sa hari nga ang bata—ang iyang pinangga nga anak—ihatag ngadto sa laing babaye. Apan ang laing babaye miinsistir nga ang bata pikason. Niadtong higayona nasayran ni Solomon ang kamatuoran. Nahibalo siya sa dakong kaluoy sa usa ka inahan alang sa iyang anak, ug gigamit ni Solomon ang maong kahibalo sa paghusay sa panaglalis. Nahupayan gayod ang inahan sa dihang si Solomon naghatag kaniya sa bata ug miingon: “Siya ang inahan.”—1 Hari 3:16-27.

³ Talagsaong kaalam, dili ba? Sa dihang ang mga tawo nakadungog kon giunsa paghusay ni Solomon ang kaso, sila nahingangha “kay ilang nakita nga anaa kaniya ang kaalam sa Diyos.” Oo, ang kaalam ni Solomon maoy regalo gikan sa Diyos. Si Jehova naghatag kaniyag “maalamon ug masinaboton nga kasingkasing.” (1 Hari 3:12, 28) Apan komosta man kita? Mahimo bang makadawat usab kita sa kaalam sa Diyos? Oo, kay ubos sa paggiya sa Diyos, si Solomon misulat: “Si Jehova mismo ang mohatag ug kaalam.” (Proverbio 2:6) Si Jehova nagsaad nga mohatag ug kaalam—ang katakos sa paggamit pag-ayo sa kahibalo, pagsabot, ug katakos sa pag-ila—niadtong sinserong nangita niini. Sa unsang paagi makabaton kitag kaalam gikan sa langit? Ug sa unsang paagi ikapadapat nato kini sa atong kinabuhi?

“Batoni ang Kaalam”—Sa Unsang Paagi?

4-7. Unsa ang upat ka kinahanglanon sa pagbaton ug kaalam?

⁴ Kinahanglan ba nga kita utokan o edukado kaayo aron makadawat sa kaalam sa Diyos? Dili. Si Jehova andam nga mohatag kanato sa iyang kaalam bisag unsa pay atong kagikan ug edukasyon. (1 Corinto 1:26-29) Apan kinahanglang kita ang unang molihok, kay ang Bibliya nag-awhag kanato: “Batoni ang kaalam.” (Proverbio 4:7) Busa unsay atong himoon?

⁵ Una, kinahanglang mahadlok kita sa Diyos. “Ang pagkahadlok kang Jehova mao ang sinugdanan sa kaalam [“ang unang tikang ngadto sa kaalam,” The New English Bible],” matod sa Proverbio 9:10. Ang pagkahadlok sa Diyos mao ang pundasyon sa tinuod nga kaalam. Ngano man? Hinumdomi nga ang kaalam nalangkit sa paggamit sa kahibalo sa malamposong paagi. Ang pagkahadlok sa Diyos wala magpasabot sa pagpangurog sa kahadlok, kondili sa pagtahod, pagyukbo sa kahingangha, ug pagsalig kaniya. Ang maong kahadlok maayo ug makapalihok kanato. Kini modasig kanato nga ipahiuyon ang atong kinabuhi sa kahibalo bahin sa kabubut-on ug mga paagi sa Diyos. Walay mas maalamong dalan nga atong masubay, kay ang mga sukdanan ni Jehova mohatag gayod ug dakong kaayohan sa mga nagsunod niana.

⁶ Ikaduha, kinahanglan nga kita mahimong mapainubsanon ug makasaranganon. Ang kaalam sa Diyos dili mabatonan kon walay pagkamapainubsanon ug pagkamakasaranganon. (Proverbio 11:2) Ngano? Kay kon kita mapainubsanon ug makasaranganon, andam tang moangkon nga wala ta mahibalo sa tanang butang, nga ang atong mga opinyon dili kanunayng husto, ug nga kinahanglang mahibaloan nato ang hunahuna ni Jehova mahitungod sa mga butang. Si Jehova “mobatok sa mga mapahitas-on,” apan siya malipay sa paghatag ug kaalam niadtong mga mapainubsanon.—Santiago 4:6.

⁷ Ang ikatulong kinahanglanon mao ang pagtuon sa Pulong sa Diyos. Ang kaalam ni Jehova gipadayag diha sa iyang Pulong. Aron mabatonan ang maong kaalam, kinahanglang maningkamot kita sa pagpangita niana. (Proverbio 2:1-5) Ang ikaupat nga kinahanglanon mao ang pag-ampo. Kon sinsero kitang mangayo sa Diyos ug kaalam, siya dagayang mohatag niana. (Santiago 1:5) Ang atong mga pag-ampo alang sa tabang sa iyang balaang espiritu iya gyong tubagon. Ug pinaagi sa iyang balaang espiritu, makaplagan nato ang mga bahandi diha sa iyang Pulong nga makatabang kanato sa pagsulbad sa mga problema, paglikay sa kapeligrohan, ug paghimog maalamong mga desisyon.—Lucas 11:13.

8. Kon kita tinuod nga nakabaton sa kaalam sa Diyos, sa unsang paagi madayag kini?

⁸ Sumala sa atong nahisgotan sa Kapitulo 17, ang kaalam ni Jehova maoy praktikal. Busa kon tinuod kitang nakabaton sa kaalam sa Diyos, kini madayag diha sa atong panggawi. Ang tinun-ang si Santiago naghisgot sa mga bunga sa kaalam sa Diyos sa dihang siya misulat: “Ang kaalam nga gikan sa langit maoy una sa tanan putli, unya makigdaiton, makataronganon, andam mosunod, puno sa kaluoy ug maayong mga bunga, dili mapihigon, dili salingkapaw.” (Santiago 3:17) Samtang atong hisgotan ang matag bunga sa kaalam sa Diyos, atong pangutan-on atong kaugalingon, ‘Makita ba sa akong kinabuhi ang kaalam nga gikan sa langit?’

“Putli, Unya Makigdaiton”

9. Unsay ipasabot nga mahimong putli, ug nganong haom nga ang kaputli mao ang unang hiyas sa kaalam?

⁹ “Una sa tanan putli.” Ang pagkaputli nagpasabot nga wala mahugawi dili lang sa panggawas kondili sa pangsulod usab. Ang Bibliya naglangkit sa kaalam uban sa kasingkasing, apan ang langitnong kaalam dili makasulod sa kasingkasing nga nahugawan sa daotang hunahuna, tinguha, ug motibo. (Proverbio 2:10; Mateo 15:19, 20) Bisan pa niana, kon putli ang atong kasingkasing—kutob sa maarangan sa dili hingpit nga mga tawo—atong ‘isalikway ang daotan ug buhaton kon unsay maayo.’ (Salmo 37:27; Proverbio 3:7) Dili ba haom nga ang kaputli mao ang unang hiyas sa kaalam? Kon buot sabton, kon kita dili hinlo sa moral ug espirituwal, sa unsang paagi kita tinuod nga makapakita sa ubang hiyas sa kaalam nga gikan sa langit?

10, 11. (a) Nganong importante nga mahimo tang makigdaiton? (b) Kon nakamatikod ka nga imong napasakitan ang usa ka igsoon, unsaon nimo pagpamatuod nga makigdaiton ka? (Tan-awa usab ang footnote.)

¹⁰ “Unya makigdaiton.” Ang langitnong kaalam magpalihok nato nga makigdait, nga bahin sa bunga sa espiritu sa Diyos. (Galacia 5:22) Maningkamot kita nga dili madaot ang ‘pakigdait’ nga naghiusa sa katawhan ni Jehova. (Efeso 4:3) Maningkamot usab kita nga mapasig-uli ang pakigdait sa dihang matugaw kini. Nganong importante kini? Ang Bibliya nag-ingon: “Padayon . . . sa pagpuyo nga may pakigdait; ug ang Diyos sa gugma ug sa kalinaw mag-uban kaninyo.” (2 Corinto 13:11) Busa samtang kita magpadayon sa pagpuyo nga makigdaiton, ang Diyos sa kalinaw magauban kanato. Ang atong paagi sa pagtratar sa mga igsoon dakog epekto sa atong relasyon kang Jehova. Sa unsang paagi nato mapamatud-an nga kita makigdaiton? Tagda ang usa ka pananglitan.

¹¹ Unsay angay nimong buhaton kon namatikdan nimo nga nakapasakit ka sa usa ka igsoon? Si Jesus miingon: “Busa kon magdala ka sa imong gasa ngadto sa halaran ug didto mahinumdom ka nga ang imong igsoon may kahiubos kanimo, biyai ang imong gasa atubangan sa halaran, ug lakaw. Pakigdait una sa imong igsoon ug human niana, balik ug ihalad ang imong gasa.” (Mateo 5:23, 24) Mapadapat nimo ang maong tambag pinaagi sa pag-una ug duol sa imong igsoon. Unsay tumong? Aron ‘makigdait’ kaniya.b Sa pagkab-ot niana, kinahanglan nimong ilhon, dili ilimod, nga nasakitan siya. Kon moduol ka niya uban ang tumong nga ipasig-uli ug mentinahon ang pakigdait, lagmit nga mahusay ang bisan unsang dili pagsinabtanay, makapangayog pasaylo kon gikinahanglan, ug makapasaylo sa usag usa. Kon maningkamot ka nga makigdait, imong ginapakita nga ikaw gigiyahan sa kaalam sa Diyos.

“Makataronganon, Andam Mosunod”

12, 13. (a) Unsa ang kahulogan sa pulong nga gihubad “makataronganon” sa Santiago 3:17? (b) Sa unsang paagi nato mapakita nga kita makataronganon?

¹² “Makataronganon.” Unsay kahulogan nga mahimong makataronganon? Sumala sa mga eskolar, ang orihinal nga Gregong pulong nga gihubad “makataronganon” sa Santiago 3:17 lisod hubaron. Kini nga pulong nagpasiugda sa ideya sa pagkaandam mopahiuyon. Gigamit sa mga maghuhubad ang mga termino sama sa “malumo,” “mapailobon,” ug “buotan.” Sa unsang paagi makita sa atong kinabuhi ang maong bunga sa kaalam nga gikan sa langit?

¹³ “Ipakita sa tanan ang inyong pagkamakataronganon,” matod sa Filipos 4:5. Ang laing hubad mabasa: “Pagbaton ug reputasyon sa pagkamakataronganon.” (The New Testament in Modern English, ni J. B. Phillips) Matikdi nga kini dili kon unsay pagtan-aw nato sa atong kaugalingon; kini maoy kon unsay pagtan-aw sa uban kanato, kon unsay atong reputasyon. Ang tawong makataronganon dili mamugos nga estriktong sundon ang balaod o ang iyang gusto. Hinunoa, siya andam mamati sa uban ug, kon angay, mopahiuyon sa ilang mga gusto. Siya malumo usab, dili isog, sa iyang pagpakiglabot sa uban. Bisan pag kinahanglanon kini sa tanang Kristohanon, kini ilabinang hinungdanon alang sa mga ansiyano. Ang pagkamalumo makapadani, nga maghimo sa mga ansiyano nga daling duolon. (1 Tesalonica 2:7, 8) Maayo nga kitang tanan mangutana sa atong kaugalingon, ‘Nailhan ba ko nga buotan, mapailobon, ug lumo?’

14. Sa unsang paagi nato mapasundayag nga kita “andam mosunod”?

¹⁴ “Andam mosunod.” Ang Gregong pulong nga gihubad “andam mosunod” dili makita sa ubang bahin sa Kristohanon Gregong Kasulatan. Sumala sa usa ka eskolar, kining pulonga “sagad gamiton bahin sa pagbansay sa mga sundalo nga mosunod sa mga mando.” Kini naghatag sa ideya nga “mapinasakopon.” Ang usa nga gigiyahan sa kaalam nga gikan sa langit mosunod dayon sa ginaingon sa Kasulatan. Siya wala mailhi nga modesisyon ug unya dili kana usbon bisag sayop. Hinunoa, siya daling mag-usab sa dihang ipadayag kaniya ang tin-awng ebidensiya sa Kasulatan nga siya nakahimog sayop nga baroganan o sayop nga mga konklusyon. Kana ba ang imong reputasyon?

“Puno sa Kaluoy ug Maayong mga Bunga”

15. Unsa ang kaluoy, ug nganong haom nga ang “kaluoy” ug “maayong mga bunga” gidungan paghisgot diha sa Santiago 3:17?

¹⁵ “Puno sa kaluoy ug maayong mga bunga.”c Ang kaluoy maoy importanteng bahin sa kaalam nga gikan sa langit, kay ang maong kaalam giingon nga “puno sa kaluoy.” Matikdi nga ang “kaluoy” ug “maayong mga bunga” gidungan paghisgot. Haom kini, kay diha sa Bibliya, ang kaluoy kasagarang nagtumong sa aktibong pagkabalaka alang sa uban, kaluoy nga mopatunghag daghang maayong binuhatan. Ang usa ka reperensiya naghisgot sa kaluoy ingong “pagbati sa kaguol tungod sa daotang kahimtang sa usa ka tawo ug pagtinguha nga mahupayan ang maong tawo.” Busa ang kaalam sa Diyos dili kay walay kadasig, walay pagbati, o kutob lang sa daghang kahibalo. Hinunoa, kini madasigon, sinsero, ug sensitibo. Sa unsang paagi ikapakita nato nga kita puno sa kaluoy?

16, 17. (a) Gawas pa sa gugma alang sa Diyos, unsay mopalihok kanato nga makigbahin sa buluhatong pagsangyaw, ug ngano? (b) Sa unsang mga paagi ikapakita nato nga kita puno sa kaluoy?

¹⁶ Segurado nga ang usa ka importanteng paagi mao ang pagsangyaw sa maayong balita sa Gingharian sa Diyos ngadto sa uban. Unsay mopalihok kanato aron buhaton kini? Ang panguna mao ang gugma alang sa Diyos. Apan gipalihok usab kita sa kaluoy alang sa uban. (Mateo 22:37-39) Daghan karon ang “pinanitan ug nagkatibulaag samag mga karnero nga walay magbalantay.” (Mateo 9:36) Sila gipasagdan ug gibutaan sa espirituwal nga paagi sa bakak nga mga lider sa relihiyon. Ingong resulta, wala sila mahibalo sa maalamong giya nga makaplagan diha sa Pulong sa Diyos o sa mga panalangin nga duol nang himoon sa Gingharian dinhi sa yuta. Busa sa dihang pamalandongon nato ang espirituwal nga mga panginahanglan sa mga tawo sa atong palibot, ang atong sinserong kaluoy mopalihok kanato sa pagbuhat sa tanan natong maarangan sa pagsulti kanila bahin sa mahigugmaong katuyoan ni Jehova.

¹⁷ Unsa pa ang ubang paagi nga ikapakita nato nga kita puno sa kaluoy? Hinumdomi ang ilustrasyon ni Jesus bahin sa Samarianhon nga nakakaplag ug usa ka tawo nga nagbuy-od daplin sa dalan, nga gitulis ug gikulata. Kay naluoy, ang Samarianhon nagbugkos sa mga samad sa biktima ug nag-atiman kaniya. (Lucas 10:29-37) Wala ba kini mag-ilustrar nga ang kaluoy naglakip sa paghatag ug praktikal nga tabang niadtong nanginahanglan? Ang Bibliya nag-awhag nga “buhaton nato ang maayo ngadto sa tanan, apan ilabina sa atong mga igsoon sa pagtuo.” (Galacia 6:10) Tagda ang pipila ka posibilidad. Ang usa ka tigulang nga igsoon mahimong nagkinahanglag kasakyan paingon ug pauli sa mga tigom. Usa ka biyuda diha sa kongregasyon tingali nagkinahanglag tabang sa mga ayohonon sa iyang balay. (Santiago 1:27) Ang usa ka tawong naluya basin nagkinahanglag “maayong pulong” sa pagpalig-on kaniya. (Proverbio 12:25) Sa dihang ipakita nato ang kaluoy sa maong mga paagi, gipakita nato nga gigiyahan kita sa kaalam nga gikan sa langit.

“Dili Mapihigon, Dili Salingkapaw”

18. Kon kita gigiyahan sa kaalam nga gikan sa langit, unsay atong paningkamotan nga wad-on sa atong kasingkasing, ug ngano?

¹⁸ “Dili mapihigon.” Ang kaalam sa Diyos dili maapektohan sa pagpihigpihig sa rasa ug sa nasodnong garbo. Kon kita gigiyahan sa maong kaalam, kita maningkamot nga wad-on ang bisan unsang kiling sa paboritismo sa atong kasingkasing. (Santiago 2:9) Dili nato palabihon pagtagad ang uban kay sila edukado, dato, o may responsibilidad sa kongregasyon; ni tamayon nato ang atong mga igsoon, bisan kon unsa sila ka ubos tan-awon. Kon si Jehova nagpakita sa iyang gugma kanila, angay gayong isipon nato sila ingong takos sa atong gugma.

19, 20. (a) Asa naggikan ang Gregong pulong alang sa “salingkapaw”? (b) Sa unsang paagi atong ikapasundayag ang “sinserong inigsoong pagmahal,” ug nganong hinungdanon kini?

¹⁹ “Dili salingkapaw.” Ang Gregong pulong alang sa “salingkapaw” mahimong magtumong sa “usa ka aktor nga naay gidula nga papel.” Sa karaang panahon, ang Grego ug Romanong mga aktor nagsul-ob ug dagkong mga maskara dihang magpasundayag. Busa ang Gregong pulong alang sa “salingkapaw” nagtumong sa usa ka tawo nga nagpakaaron-ingnon, o sa tawong nagtakoban. Ang pagkadili-salingkapaw, nga bunga sa kaalam sa Diyos, angayng mag-impluwensiya dili lamang sa atong pagtagad sa mga igsoon kondili sa ato usab nga pagbati kanila.

²⁰ Si apostol Pedro nag-ingon nga ang atong “pagsunod sa kamatuoran” angayng moresulta sa “sinserong inigsoong pagmahal.” (1 Pedro 1:22) Oo, ang atong pagbati alang sa atong mga igsoon kinahanglang dili salingkapaw. Dili kita mosul-ob ug mga maskara o magpakaaron-ingnon aron limbongan ang uban. Ang atong pagbati kinahanglang sinsero, kinasingkasing. Kon himoon nato kini, mabatonan nato ang pagsalig sa mga igsoon kay nahibalo sila nga kita sinsero. Ang maong pagkasinsero moresulta sa matinud-anong relasyon tali sa mga Kristohanon ug motabang nga mabatonan ang pagsalig sulod sa kongregasyon.

“Ampingi ang Praktikal nga Kaalam”

21, 22. (a) Sa unsang paagi si Solomon napakyas nga ampingan ang kaalam? (b) Sa unsang paagi maampingan nato ang kaalam, ug sa unsang paagi makabaton kitag kaayohan sa pagbuhat niana?

²¹ Ang kaalam sa Diyos maoy usa ka regalo gikan ni Jehova, usa nga angay natong ampingan. Si Solomon miingon: “Anak ko, . . . ampingi ang praktikal nga kaalam ug ang katakos sa panghunahuna.” (Proverbio 3:21) Ikasubo, si Solomon napakyas sa paghimo niana. Siya nagpabiling maalamon samtang siya naghupot ug masinugtanong kasingkasing. Apan kadugayan, ang iyang daghang langyaw nga mga asawa nag-impluwensiya sa iyang kasingkasing palayo sa putling pagsimba kang Jehova. (1 Hari 11:1-8) Ang nahitabo kang Solomon nagpakita nga ang kahibalo gamay rag bili kon dili nato kini gamiton sa hustong paagi.

²² Sa unsang paagi maampingan nato ang praktikal nga kaalam? Dili lamang nga kita regular nga magbasa sa Bibliya ug sa binase sa Bibliya nga mga publikasyon nga giandam sa “matinumanon ug maalamong ulipon” kondili kinahanglang maningkamot usab kita sa pagpadapat kon unsay atong nakat-onan. (Mateo 24:45) Kita aduna gayoy rason sa pagpadapat sa kaalam sa Diyos. Nagpasabot kini sa mas maayong kinabuhi karon. Makatabang kini kanato nga “makapangupot pag-ayo sa tinuod nga kinabuhi”—kinabuhi sa bag-ong kalibotan. (1 Timoteo 6:19) Ug labing hinungdanon, ang pag-ugmad sa kaalam nga gikan sa langit mas makapasuod kanato sa Tinubdan sa tanang kaalam, si Jehova nga Diyos.