Ang Hunahuna sa Bibliya
Ang Lunop—Tinuod nga Hitabo o Sugilambong?
‘Ug ang tanang mananap misulod sa arka ngadto kang Noe, nga tinagurha.’—Genesis 7:8, 9.
KINSAY wala makadungog sa Lunop sa mga adlaw ni Noe? Lagmit nadunggan na nimo ang sugilanon sukad pa sa pagkabata. Tinuod, kon moadto ka sa lokal nga librarya aron magpakisusi bahin sa Lunop, lagmit makaplagan mo nga mas daghang libro ang nasulat bahin niini nga ulohan alang sa mga bata kay sa mga hamtong. Busa, lagmit maghunahuna ka nga ang asoy bahin sa Lunop maoy sugilanon lamang sa di pa matulog. Daghan ang mibati nga ang asoy sa Lunop ni Noe, duyog sa daghang uban pang bahin sa Bibliya, sugilambong lamang o, labing menos, usa ka moral nga pagtulon-an nga gimaomao sa tawo.
Makapatingala, bisan ang pipilang nag-angkon nga nagpasukad sa ilang relihiyosong mga pagtulon-an diha sa Bibliya nagduhaduha nga ang Lunop nahitabo gayod. Ang Katolikong pari nga si Edward J. McLean makausa miingon nga ang sugilanon ni Noe gituyong sabton, dili ingong kasaysayan, apan ingong “sambingay o pormang literaryo.”
Bisan pa niana, sambingay ba lamang ang kasugiran sa Lunop diha sa Bibliya, nga dili gayod tamdong literal? Gitugotan ba mismo sa Bibliya ang maong panglantaw?
Katuohang mga Detalye
Tagda una ang talaan nga gihimo ni Moises sa basahon sa Genesis. Didto, atong makita ang espesipikong tuig, bulan, ug adlaw nga nagsugod ang baha, kon kanus-a nahisangyad ang arka, ug kon kanus-a nauga ang yuta. (Genesis 7:11; 8:4, 13, 14) Bisan tuod ang espesipikong mga petsa wala kanunay itala bisan diin sa Genesis, gipakita niining mga petsaha ang kamatuoran nga si Moises nag-isip sa Lunop ingon nga tinuod nga hitabo. Itandi ang tagingting sa kamatuoran sa Bibliya uban sa naandang pang-abling mga pulong sa daghang sugilambong, “Usa ka panahon niana . . .”
Ingong laing pananglitan, tagda ang arka mismo. Gihubit sa Bibliya ang usa ka sakayan nga may gisangkaron nga mga 437 piye, nga may gitas-on-sa-gihabogong proporsiyon nga 10 sa 1 ug may gitas-on-sa-gilapdong proporsiyon nga 6 sa 1. (Genesis 6:15) Unya, si Noe dili tigbuhat ug barko. Ug hinumdomi, kapin na kini sa 4,000 ka tuig kanhi! Apan, ang arka gihimo sa mga sukod nga haom kaayo sa katuyoan niini ingong molutaw nga sakayan. Ang tinuod, nakaplagan sa modernong mga arkitekto ug barko nga ang susamang mga sukod haom sa gikinahanglang kusog ug kalig-on sa gambalay alang sa halapad nga kadagatan. Bisan tuod wala tinoa sa Bibliya ang tinong gidugayon sa panahon nga gitukod ni Noe ang arka, ang asoy nagpakita nga ang pagtukod mikabat ug 50 o 60 ka tuig. (Genesis 5:32; 7:6) Kining mga puntoha lahi kaayo sa iladong sugilanon nga nakaplagan sa Babilonyanhong Balak ni Gilgamesh. Ang balak naghubit sa dako, ngil-ad nga kahon nga mga 60 metros ang matag kiliran nga gihimo lamang sa pito ka adlaw. Dili sama nianang Babilonyanhong leyenda, ang asoy sa Lunop sa Bibliya nagpalambo ug pagsalig gumikan sa katukma niini.
Gawas pa sa asoy sa Genesis, ang Kasulatan nagtumong kang Noe o sa globonhong Lunop sa napulo sa beses. Kini ba nga mga reperensiya nagpakita nga ang dinasig nga mga magsusulat nag-isip sa Lunop ingong lunsay nga kasaysayan o ingong sugilambong?
Pagkatinuod Gipamatud-an
Sa Kasulatan, makita si Noe sa duha ka talaan sa kagikan sa nasod sa Israel, nga ang ikaduha natapos kang Jesu-Kristo. (1 Cronicas 1:4; Lucas 3:36) Si Esdras ug Lucas, ang mga tigtigom niini nga mga talaan sa kagikan, maoy hanas nga mga historyano ug nagtuo gayod nga si Noe usa ka matuod nga persona.
Bisan diin sa Bibliya, si Noe gitala duyog sa makasaysayanhong mga karakter, gipunting ingong tawo sa pagkamatarong ug pagtuo. (Ezequiel 14:14, 20; Hebreohanon 11:7) Makataronganon ba nga ilakip sa mga magsusulat sa Bibliya ang usa ka tinumotumong tawo aron maoy sundon ingon nga panig-ingnan? Dili, kay makapatuo dayon kini niadtong nagabasa sa Bibliya sa paghinapos nga ang pagtuo dili gayod mahimo sa gahom sa tawo ug ikapasundayag lamang sa mga bida diha sa libro sa sugilanon. Si Noe ug ang ubang mga lalaki ug babaye sa pagtuo gitala tungod kay sila mga tawo nga may mga kahuyangan ug mga pagbati sama kanato.—Hebreohanon 12:1; itandi ang Santiago 5:17.
Sa nahibiling mga reperensiya sa Kasulatan, si Noe ug ang Lunop gihisgotan diha sa konteksto sa kalaglagan nga gipahinabo sa Diyos sa walay-pagtuong kaliwatan nga naglibot kang Noe. Matikdi ang paghisgot ni Jesus sa Lunop, nga natala sa Lucas 17:26, 27: “Maingon sa nahitabo sa mga adlaw ni Noe, mao man usab unya sa mga adlaw sa Anak sa tawo: sila nanagpangaon, sila nanagpanginom, mga lalaki nanagminyo, mga babaye gipanghatag diha sa kaminyoon, hangtod nianang adlawa dihang si Noe misulod sa arka, ug ang baha miabot ug milaglag kanilang tanan.”
Nakakita si Jesu-Kristo sa mga panghitabo nga iyang gihubit, sanglit naglungtad na siya sa langit una pa sa iyang kinabuhi sa yuta. (Juan 8:58) Kon ang Lunop sugilambong lamang, nan bisan si Jesus nagpasabot diay nga ang iyang umaabot nga presensiya minaomao lamang o siya namakak. Bisan hain sa maong mga konklusyon dili mohaom sa ubang bahin sa Kasulatan. (1 Pedro 2:22; 2 Pedro 3:3-7) Busa, si Jesu-Kristo, ingong resulta sa kaugalingong obserbasyon, nagtuo sa asoy sa Bibliya sa tibuok-yutang Lunop ingong kasaligang kasaysayan. Alang sa matuod nga mga Kristohanon, sa walay duhaduha mao kini ang dili-malalis nga ebidensiya nga ang Lunop sa adlaw ni Noe maoy usa ka tinuod nga hitabo, dili sugilambong.
[Picture Credit Line sa panid 26]
L. Chapons/Illustrirte Familien-Bibel nach der deutschen Uebersetzung Dr. Martin Luthers