Gikan sa Seder Ngadto sa Kaluwasan

“Dawaton ko ang kopa sa kaluwasan, ug pagasangpiton ko ang ngalan ni Jehova.”—SALMO 116:13.

1. Unsa ang pinakapaboritong awit nga hayan makaapekto sa imong umaabot?

SA UNSANG paagi malingaw ka sa usa ka awit nga naghisgot bahin sa imong pagbaton ug hataas, malipayong umaabot? Sa pagkamatuod, ang maong awit maoy pinakapaborito sa tanan. Apan, mas maayo pa ang imong kahimtang kay sa uban sa pagsabot ug pagakalingawan kining makahuloganong awit. Gitawag kini sa mga Hudiyo nga Hallel (Pagdayeg). Gilangkoban sa Salmo 113 ngadto sa 118, kini nag-awhag kanato sa pag-awit ug “Hallelujah,” o “Dayega si Jah.”

2. Sa unsang paagi gigamit kining awita, ug sa unsang paagi kini gilangkit sa Seder?

² Ang mga Hudiyo nagaawit sa Hallel diha sa ilang serbisyo sa Paskuwa, diin ang maong pag-awit dayag nga balik pa sa panahon nga may templo pa ang Diyos diin didto gihalad ang mga mananap. Karong adlawa, ginaawit kini sa Hudiyong mga panimalay sa panahon sa serbisyo sa Paskuwa ug sa panihapon nga gitawag ug Seder. Apan ang pipila nga nagaawit niana sa ilang Seder wala makasabot sa tinuod nga kahulogan sa Salmo 116:13: “Dawaton ko ang kopa sa kaluwasan, ug pagasangpiton ko ang ngalan ni Jehova.” Apan, nganong ang kaluwasan gilangkit man sa Paskuwa, ug posible ba nga nalangkit ang imong kaluwasan?

Ang Paskuwa—Piyesta sa Kaluwasan

3. Unsay kasaysayan sa Seder?

³ Hinumdomi nga ang mga Israelinhon maoy mga ulipon sa Ehipto ubos sa malupigong Paraon. Sa kataposan, gipatungha ni Jehova si Moises aron mangulo sa Iyang katawhan ngadto sa kagawasan. Human nga gipadala sa Diyos ang siyam ka hampak sa Ehipto, gibutyag ni Moises ang ikanapulo. Patyon ni Jehova ang panganay sa matag panimalay sa mga Ehiptohanon. (Exodo 11:1-10) Apan, ang mga Israelinhon dili patyon. Sa unsang paagi? Sila kinahanglang magpatay ug karnero, isablig ang dugo niini diha sa mga haligi ug sa balabag sa pultahan, ug magpabilin sa sulod nga magakaon sa pagkaong karnero, tinapay nga walay lebadura, ug mapait nga mga utanon. Sa maong Seder, ang Diyos “molabay sa ibabaw” nga walay kamatay nga moabot sa ilang mga panganay.—Exodo 12:1-13.

4, 5. Sa unsang paagi ang Paskuwa motultol sa kaluwasan alang sa daghan? (Salmo 106:7-10)

⁴ Ingong pagsanong niining ikanapulong hampak, si Paraon miingon kang Moises: “Bumangon kamo, pamahawa kamo gikan sa taliwala sa akong katawhan, kamo ug ang mga anak sa Israel, ug panlakaw kamo, pag-alagad kamo kang Jehova.” (Exodo 12:29-32) Human nga namahawa ang mga Hebreohanon ug ang “dakong nagakasagol nga panon” sa mga dumadapig, nausab ang hunahuna ni Paraon ug ­miagpas kanila. Unya ang Diyos milagrosong mitabang sa iyang katawhan aron makaikyas latas sa Pulang Dagat, diin si Paraon ug ang iyang migukod nga kasundalohan nangamatay.—Exodo 12:38; 14:5-28; Salmo 78:51-53; 136:13-15.

⁵ Gisultihan ni Moises ang mga Israelinhon sa Pulang Dagat: “Ayaw kamo kahadlok. Bumarog kamo nga malig-on ug tan-awa ang kaluwasan ni Jehova, nga iyang pagahimoon alang kaninyo karong adlawa.” Sa ulahi sila miawit: “Ang akong kalig-on ug ang akong kusog mao si Jah, kay siya nahimo nga akong kaluwasan. Siya maoy akong Diyos, ug ako magadayeg kaniya.” (Exodo 14:13; 15:2) Oo, ang kagawasan sa mga Israelinhon, gikan sa napulo ka hampak ug gikan sa Pulang Dagat, maoy usa ka kaluwasan. Maayong pagkahubit sa salmista si Jehova ingong usa ka Diyos nga “nagabuhat ug dakong kaluwasan sa kinataliwad-an sa yuta.”—Salmo 68:6, 20; 74:12-14; 78:12, 13, 22.

6, 7. Nganong ang Paskuwa gisaulog, apan nganong kini karon gituman nga may kalainan gikan sa unang Pas­kuwa?

⁶ Ang mga Hebreohanon gisugo sa pagsaulog sa Paskuwa ingong usa ka handumanan sa kaluwasan. Ang Diyos miingon: “Kining adlawa mahimong usa ka handumanan alang kaninyo, ug pagasaulogon ninyo kini ingong piyesta kang Jehova sa tanan ninyo nga kaliwatan.” (Exodo 12:14) Sa matag panihapon sa Paskuwa, o Seder, pahinumdoman sa amahan ang iyang pamilya mahitungod niana nga kaluwasan. Si Jehova nagsugo: “Sa dihang ang inyong mga anak magaingon kaninyo, ‘Unsa bay ipasabot niining mga tulomanona alang kaninyo?’ unya kamo magaingon, ‘Kini maoy halad sa paskuwa kang Jehova, nga milabay sa ibabaw sa mga balay sa mga anak sa Israel sa Ehipto sa dihang iyang gihampak ang mga Ehiptohanon, ug iyang giluwas ang atong mga balay.’”—Exodo 12:25-27.

⁷ Nga nagsaulog ang mga Hudiyo sa Paskuwa nga Seder hangtod karong adlawa nagpamatuod sa kamatuoran niini nga asoy. Apan, ang ilang ubang mga praktis lahi sa gisugo sa Diyos. Ang The Origins of the Seder nag-ingon: “Ang Bibliya daghag gihisgotan bahin sa Paskuwa ug sa Piyesta sa Tinapay nga Walay Lebadura; apan, kini nga mga kahubitan lahi na gikan sa mga pagsaulog sa piyesta karong adlawa. Diha sa biblikanhong rituwal ang pinakasentro mao ang halad sa paskuwa, diin diha sa modernong biblikanhong literatura kini dili na ang pinakasentro.” Ang usa ka dakong katarongan mao ang kakulang sa mga Hudiyo ug templo alang sa mga halad nga hayop.

8. Unsa ang linaing katarongan nga atong hatagag pagtagad ang Paskuwa?

⁸ Ang mga Kristohanon mapuslanong makatuon sa tanang mga piyesta nga gihatag sa Diyos sa karaang Israel,a apan sa pagkakaron may pila ka bahin sa Paskuwa nga angay hatagan nato ug linain nga pagtagad. Si Jesus, nga usa ka Hudiyo, nagsaulog sa Paskuwa. Sa kataposang okasyon nga iyang gisaulog kini, iyang gipasiugda ang bugtong balaang selebrasyon alang sa mga Kristohanon—ang Panihapon sa Ginoo, ang paghandom sa kamatayon ni Jesus. Busa kining Kristohanong selebrasyon gilangkit sa Paskuwa.

Labaw pa sa Karnero sa Paskuwa

9, 10. Nganong ang karnero sa Paskuwa maoy usa ka espesyal, o talagsaon, nga halad?

⁹ Ang Hebreohanon 10:1 nagsugilon kanato nga ‘ang Kasugoan maoy usa ka landong sa maayong mga butang nga umaabot.’ Ang Cyclopædia of Biblical, Theological, and Ecclesiastical Literature, ni M’Clintock ug Strong, nagaingon: “Walay laing landong sa maayong mga butang nga umaabot nga anaa sa kasugoan ang ikaparang sa piyesta sa Paskuwa.” Ilabinang may kahulogan ang karnero sa Paskuwa nga labaw pa sa seremonyas sa paghandom sa pagluwas sa Diyos sa mga panganay ug sa paggawas sa tanang Hebreohanon sa Ehipto.

¹⁰ Kadto nga karnero maoy talagsaon sa daghang paagi. Pananglitan, daghang mga halad sa hayop sa Moisesnong Kasugoan ihalad sa usa ka indibiduwal alang sa personal nga mga sala o kasaypanan, ug ang mga bahin sa hayop sunogon diha sa halaran. (Levitico 4:22-35) Ang ubang unod gikan sa halad sa pakigdait ihatag sa nag-alagad nga saserdote o sa ubang mga saserdote. (Levitico 7:11-38) Bisan pa niana, ang karnero sa paskuwal, o Paskuwa, dili gamiton sa halaran, ug kini ihalad sa usa ka grupo sa mga tawo, sa kasagaran sa usa ka pamilya, nga maoy mokaon niana.—Exodo 12:4, 8-11.

11. Unsay paglantaw ni Jehova sa karnero sa Paskuwa, ug ngadto sa unsa kini nagpunting? (Numeros 9:13)

¹¹ Dako kaayo ang pagpabili ni Jehova sa karnero sa Paskuwa nga gitawag niya kinig “akong halad.” (Exodo 23:18; 34:25) Ang mga eskolar nag-ingon nga “ang halad sa paskuwa mao ang halad ni Jehova nga labing maayo.” Kining karnero dayag nga nagpunting, o naghulagway, sa halad ni Jesus. Atong nahibaloan kini tungod kay gitawag ni apostol Pablo si Jesus nga “atong paskuwa [nga] gikahalad.” (1 Corinto 5:7) Si Jesus nailhan ingong “ang Kordero sa Diyos” ug “ang Kordero nga gipatay.”—Juan 1:29; Pinadayag 5:12; Buhat 8:32.

Dugo nga Nagaluwas-ug-Kinabuhi

12. Unsay papel nga gidula sa dugo sa karnero diha sa unang Paskuwa?

¹² Balik sa Ehipto ang dugo sa karnero bililhon sa kaluwasan. Sa dihang gipamatay ni Jehova ang mga panganay, Siya milabay ibabaw sa mga balay nga adunay dugo ang mga haligi sa pultahan. Dugang pa, tungod kay ang mga Hebreohanon wala man magbangotan sa kamatayon sa ilang mga panganay, sila anaa sa kahimtang nga makatabok latas sa Pulang Dagat ngadto sa kagawasan.

13, 14. Sa unsang paagi nga nagaluwas-ug-kinabuhi ang dugo ni Jesus ug gikinahanglan alang sa kaluwasan? (Efeso 1:13)

¹³ Ang dugo nalangkit usab sa kaluwasan karong adlawa—ang giulang dugo ni Jesus. Sa dihang “ang paskuwa, ang piyesta sa mga Hudiyo, taliabot na” sa 32 K.P., gisultihan ni Jesus ang dakong panon sa mga mamiminaw: “Siya nga mokaon sa akong unod ug moinom sa akong dugo may kinabuhing dayon, ug pagabanhawon ko siya sa kaulahian nga adlaw; kay ang akong unod tinuod nga kalan-on, ug ang akong dugo tinuod nga ilimnon.” (Juan 6:4, 54, 55) Anaa sa hunahuna sa iyang tanang Hudiyohanong mga mamiminaw ang nagsingabot nga Paskuwa ug nga dihay dugo sa karnero nga gigamit sa Ehipto.

¹⁴ Si Jesus wala niadto maghisgot sa mga emblema nga gigamit sa Panihapon sa Ginoo. Kanang bag-ong selebrasyon alang sa mga Kristohanon wala himoa hangtod milabay ang usa ka tuig, busa bisan ang mga apostoles nga nakadungog kang Jesus niadtong 32 K.P. wala mahibalo bahin niana. Sa gihapon, si Jesus nagpakita nga ang iyang dugo gikinahanglan alang sa walay kataposang kaluwasan. Si Pablo nagpatin-aw: “Diha kaniya kita may katubsanan pinaagi sa iyang dugo, oo, may kapasayloan sa atong mga kalapasan, sumala sa kadagaya sa iyang dili-takos nga kalulot.” (Efeso 1:7) Pinaagi lamang sa kapasayloan pinasukad sa dugo ni Jesus nga kita mabuhing walay-kataposan.

Unsa nga Kaluwasan ug Diin?

15. Alang sa mga Hebreohanon sa Ehipto, unsang kaluwasan ug mga pribilehiyo ang nahimong posible, ug unsa ang dili posible? (1 Corinto 10:1-5)

¹⁵ Usa ka limitadong kaluwasan lamang ang nalangkit sa karaang Ehipto. Walay usa nga mingbiya sa Ehipto ang naglaom nga sila hatagan ug kinabuhing dayon human sa Exodo o Pagpamahawa. Tinuod, ang Diyos nagtudlo ug mga Levihanon nga mahimong mga saserdote alang sa nasod, ug ang pipila sa tribo ni Juda nahimong temporaryong mga hari, apan ang tanan kanila namatay sa ulahi. (Buhat 2:29; Hebreohanon 7:11, 23, 27) Samtang ang “dakong nagakasagol nga panon” nga mibiya usab sa Ehipto walay sama niadtong mga pribilehiyoa, sila, duyog sa mga Hebreohanon, naglaom nga makaabot sa Yutang Saad ug makapahimulos sa normal nga kinabuhi nga magsimba sa Diyos. Sa gihapon, ang una-Kristohanong mga alagad ni Jehova adunay pasikaranan sa paglaom nga, sa umaabot, sila makatagamtam ug kinabuhing dayon sa yuta, nga diha niana gimbut-an sa Diyos nga magpuyo ang katawhan. Kini nahiuyon sa gisaad ni Jesus sa Juan 6:54.

16. Unsang matang sa kaluwasan ang gilaoman sa karaang mga alagad sa Diyos?

¹⁶ Ang Diyos migamit sa iyang pipila ka karaang mga alagad sa pagsulat sa dinasig nga mga pulong bahin sa yuta nga gilalang aron pagapuy-an ug bahin sa mga matarong nga magapuyo diha niana sa walay-kataposan. (Salmo 37:9-11; Proverbio 2:21, 22; Isaias 45:18) Apan, sa unsang paagi ang matuod nga mga magsisimba makabaton niana nga kaluwasan kon sila mamatay? Pinaagi sa pagbanhaw sa Diyos kanila sa kinabuhi sa yuta. Si Job, pananglitan, nagpahayag ug paglaom nga siya hinumdoman ug pagabanhawon. (Job 14:13-15; Daniel 12:13) Matin-aw, nga usa ka matang sa kaluwasan mao ang kinabuhing walay kataposan sa yuta.—Mateo 11:11.

17. Ang Bibliya nagpakita nga ang uban makabaton ug unsang laing kaluwasan?

¹⁷ Ang Bibliya naghisgot usab ug kaluwasan sa kinabuhi sa langit, diin si Jesu-Kristo miadto human sa iyang pagkabanhaw. “Siya anaa sa tuong kamot sa Diyos, kay siya miadto sa langit; ug ang mga manulonda, ug mga awtoridad, ug ang kagahom nailalom kaniya.” (1 Pedro 3:18, 22; Efeso 1:20-22; Hebreohanon 9:24) Apan si Jesus dili lamang ang bugtong tawo nga dalhon sa langit. Gitinong daan sa Diyos nga siya usab mokuhag diyutayng gidaghanon sa mga tawo sa yuta. Si Jesus miingon sa mga apostoles: “Sa balay sa akong Amahan adunay daghang puy-anan. . . . Moadto ako aron sa pag-andam ug luna alang kaninyo. Usab, kon ako moadto ug mag-andam ug luna alang kaninyo, moanhi ako pag-usab ug pagadawaton ko kamo nganhi uban kanako, aron nga diin gani ako atua usab kamo.”—Juan 14:2, 3.

18. Kita karon adunay unsang katarongan sa paghatag pagtagad bahin sa kaluwasan sa langitnong kinabuhi?

¹⁸ Ang kaluwasan sa langitnong kinabuhi uban kang Jesus sa pagkamatuod mas dako gayod kay sa limitadong kaluwasan nga nalangkit sa unang Paskuwa. (2 Timoteo 2:10) Kadto maoy sa gabii sa kataposan balidong Seder, o panihapon sa Paskuwa, nga gisugdan ni Jesus ang bag-ong selebrasyon alang sa mga iyang mga sumusunod, nga nagsentro diha sa kaluwasan sa langitnong kinabuhi. Iyang gisultihan ang mga apostoles: “Buhata ninyo kini sa paghandom kanako.” (Lucas 22:19) Sa dili pa nato tagdon kon unsaon sa mga Kristohanon sa paghimo niining selebrasyona, atong hisgotan una ang butang kon kanus-a nato kini himoon.

Usa ka “Tinudlong Panahon”

19. Nganong makataronganong ilangkit ang Paskuwa ug ang Panihapon sa Ginoo?

¹⁹ Si Jesus miingon: “Ginatinguha ko sa hilabihan gayod ang pagkaon niining paskuwa uban kaninyo sa dili pa ako mag-antos.” (Lucas 22:15) Unya human niadto iyang gipadayag ang mga bahin sa Panihapon sa Ginoo, nga pagasaulogon sa iyang mga sumusunod sa paghandom sa iyang kamatayon. (Lucas 22:19, 20) Ang Paskuwa gisaulog makausa sa usa ka tuig. Busa, makataronganon nga ang Panihapon sa Ginoo pagasaulogon tuig-tuig. Kanus-a? Siyempre, sa tingpamulak sa panahon sa Paskuwa. Kana nagpasabot nga mahulog sa Nisan 14 (Hudiyohanong kalendaryo), inay kay huptan kanunay ang Biyernes tungod kay mao kana ang adlaw sa semana nga namatay si Jesus.

20. Nganong ang mga Saksi ni Jehova interesado sa Nisan 14?

²⁰ Busa ang Nisan 14 mao ang petsa nga anaa sa hunahuna ni Pablo sa dihang siya misulat: “Kay sa matag kaon ninyo niining tinapay ug matag inom ninyo niining kopa, ginasangyaw ninyo ang kamatayon sa Ginoo, hangtod sa iyang pag-anhi.” (1 Corinto 11:26) Sa misunod nga duha ka siglo, daghang Kristohanon nagpabilin sa pagsaulog sa Nisan 14, sila nailhan nga Quartodecimans, gikan sa Latin alang sa “ika-14.” Si M’Clintock ug Strong mitaho: “Ang mga simbahan sa Asia Minor nagsaulog sa kamatayon sa Ginoo sa adlaw nga katumbas sa ika-14 sa bulang Nisan, diin sa maong adlaw, sumala sa opinyon sa tibuok karaang Simbahan, ang paglansang nahitabo.” Karong adlawa, ang mga Saksi ni Jehova nagasaulog sa Panihapon sa Ginoo tuig-tuig sa petsa nga katumbas sa Nisan 14. Ang pipila miingon, hinunoa, nga kini lahi gikan sa petsa nga gisaulog sa mga Hudiyo ang ilang Paskuwa. Ngano?

21. Kanus-a ihalad ang karnero sa Paskuwa, apan unsay gibuhat sa mga Hudiyo karong adlawa?

²¹ Ang adlaw nga Hebreohanon magsugod gikan sa pagsalop sa adlaw (mga alas sayis) ngadto sa sunod nga pagsalop. Ang Diyos nagsugo nga ang karnero sa Paskuwa ihawon sa Nisan 14 “tali sa duha ka gabii.” (Exodo 12:6) Kanus-a ba kana? Ang modernong mga Hudiyo nanghawid sa rabbinikanhong hunahuna nga ang karnero ihawon sa talitapos na ang Nisan 14, sa panahong ang adlaw mosugod sa pagsalop (mga alas tres) ug sa mismong pagsalop. Ingong resulta, sila nagsaulog sa ilang Seder human sa pagsalop sa adlaw, sa dihang ang Nisan 15 nagsugod na.—Marcos 1:32.

22. Unsay katarongan kon nganong ang petsa sa Memoryal lahi gikan sa petsa sa pagsaulog sa mga Hudiyo sa ilang Paskuwa? (Marcos 14:17; Juan 13:30)

²² Apan, kita adunay maayong katarongan, nga sabtong lahi ang ekspresyon. Ang Deuteronomio 16:6 tin-awng nagsugo sa mga Israelinhon sa “pag-ihaw sa halad sa paskuwa, sa gabii, sa pagsalop sa adlaw.” (Hudiyohanong Tanakh nga bersiyon) Kini nagpakita nga ang “tali sa duha ka gabii” nagpasabot sa kilomkilom, gikan sa pagsalop sa adlaw (nga magsugod sa Nisan 14) ngadto sa aktuwal nga kangitngit. Gisabot kana sa karaang mga Hudiyohanong Karaiteb niining paagiha, ingon man usab ang mga Samarianhonc hangtod karong adlawa. Ang atong pagdawat nga ang karnero sa Paskuwa gikahalad ug gikaon “sa tinudlong panahon niini” sa Nisan 14, dili sa Nisan 15, maoy usa ka katarongan nganong ang atong petsa sa Memoryal may panahong lahi sa Hudiyohanong petsa.—Numeros 9:2-5.

23. Nganong ang mga bulan idugang sa Hebreohanong kalendaryo, ug giunsa kini paghimo sa modernong-adlawng mga Hudiyo?

²³ Ang laing katarongan nganong ang atong petsa lahi gikan sa mga Hudiyo tungod kay sila migamit ug gipiho-nang-daan nga kalendaryo, diin ang sistema dili tino hangtod sa ikaupat nga siglo K.P. Sa paggamit niini, makatino silag mga petsa alang sa Nisan 1 o sa mga piyesta nga mga dekada o kasiglohan pa nga abante. Dugang pa, ang karaang lunar nga kalendaryo kinahanglang adunay ika-13 nga bulan nga idugang usahay aron ang kalendaryo mosibo sa mga panahon. Ang Hudiyohanong kalendaryo karon nagdugang niining bulana diha sa tino nga mga yugto; diha sa 19-tuig nga siklo, kini idugang diha sa mga tuig 3, 6, 8, 11, 14, 17, ug 19.

24, 25. (a) Sa panahon ni Jesus, sa unsang paagi gitino ang mga bulan ug ang gikinahanglang ekstra nga mga bulan? (b) Sa unang paagi gitino sa mga Saksi ni Jehova ang petsa alang sa Panihapon sa Ginoo?

²⁴ Apan, si Emil Schürer miingon nga “sa panahon ni Jesus [ang mga Hudiyo] wala pay piho nga kalendaryo, apan nag-agad sa bug-os nga obserbasyon lamang, sugdan ang kada bag-ong bulan sa pagtungha sa bag-ong buwan, ug sa susama pinaagi sa obserbasyon” magdugang ug bulan depende sa gikinahanglan. “Kon . . . mamatikdan nga mahulog sa hinapos nga tuig ang Paskuwa sa dili pa ang vernal equinox [mga Marso 21], kini dugangan ug usa ka bulan sa dili pa ang Nisan.” (The History of the Jewish People in the Age of Jesus Christ, Tomo 1) Busa ang ekstra nga bulan moabot sa kinaiyanhon, wala buot-buoti pagdugang.

²⁵ Ang Nagamandong Lawas sa mga Saksi ni Jehova ang nagtino sa petsa alang sa Panihapon sa Ginoo nga nahiuyon sa karaang paagi. Ang Nisan 1 matino sa dihang ang bag-ong buwan nga labing duol sa spring equinox tingali makita sa pagsalop sa adlaw sa Jerusalem. Mag-ihap ug 14 ka adlaw gikan niana moabot ka sa Nisan 14, nga sa kasagaran motakdo sa adlaw nga takdol ang buwan. (Tan-awa ang The Watchtower sa Hunyo 15, 1977, mga panid 383-4.) Pinasukad niining Biblikanhong paagi, ang mga Saksi ni Jehova sa tibuok kalibotan gipahibalo nga ang selebrasyon sa Memoryal niining tuiga pagahimoon human sa pagsalop sa adlaw sa Abril 10.

26. Unsang dugang mga bahin sa Panihapon sa Ginoo nga angay natong hatagan ug pagtagad?

²⁶ Kining petsaha katumbas sa Nisan 14, nga maoy panahon sa dihang gisaulog ni Jesus ang kataposan balido nga Paskuwa. Bisan pa niana, ang pagsaulog sa Memoryal nagasentro sa kaluwasan nga labaw pa kay sa gihandom sa Hudiyohanong Seder. Ang tanan kanato angay makasabot kon unsay himoon sa panahon sa Panihapon sa Ginoo, unsay kahulogan niini, ug sa unsang paagi nalangkit ang atong kaluwasan.

[Footnotes]

Unsaon Nimo sa Pagtubag?

◻ Nganong ang Paskuwa tukmang ilangkit sa kaluwasan?

◻ Sa unsang paagi dako ang nahimo sa sakripisyo ni Jesus kay sa karnero sa Paskuwa?

◻ Unsang kaluwasan ang mahimong mabatonan pinaagi kang Jesus?

◻ Sa unsang paagi gitino sa mga Saksi ni Jehova ang tukmang petsa alang sa panihapon sa Ginoo?