Ang Tinuod nga Gugma Magantihon
“Ang Diyos dili daotan nga tungod niana hikalimtan lamang niya ang inyong buhat ug ang gugma nga inyong gipadayag alang sa iyang ngalan.”—HEBREOHANON 6:10.
1, 2. Nganong ang tinuod nga gugma magantihon kanato sa personal?
ANG dili-hakogan nga gugma mao ang labing dako, labing halangdon, labing hamili nga hiyas nga atong ikapasundayag. Kini nga gugma (Grego, a·gaʹpe) kanunay nga nagapangayog dako kanato. Apan kay kita gilalang man sa usa ka Diyos sa hustisya, ug gugma, atong makita nga ang dili-hakogan nga gugma sa pagkamatuod magantihon. Ngano man?
2 Ang usa ka katarongan nga magantihon ang tinuod nga gugma nalangkit sa prinsipyo nga sikosomatiko, ang epekto sa mga hunahuna ug mga emosyon diha sa atong mga lawas. Ang usa ka awtoridad bahin sa kalisod nag-ingon: “‘Higugmaa ang inyong silingan’ mao ang usa sa labing maalamon nga medikal nga tambag nga gikahatag sukad.” Oo, “ang tawo sa mahigugmaong-kalulot nagabuhat ug maayo sa iyang kalag.” (Proverbio 11:17) Managsamag kahulogan mao ang mga pulong: “Ang kalag nga mahinatagon mahimong matambok, ug kadtong nagabisbis sa uban dagaya usab nga pagabisbisan.”—Proverbio 11:25; itandi ang Lucas 6:38.
3. Sa unsang paagi molihok ang Diyos aron sa paghimo sa tinuod nga gugma nga magantihon?
3 Ang gugma magantihon usab tungod kay gantihan sa Diyos ang pagkadili-hakog. Atong mabasa: “Siya nga nagapakitag kaluoy sa kabos magapahulam kang Jehova, ug ang iyang maayong buhat ang [Diyos] mobalos kaniya.” (Proverbio 19:17) Ang mga Saksi ni Jehova molihok subay niining mga pulonga sa dinha nga ilang iwali ang maayong balita sa Gingharian sa Diyos. Sila nahibalo nga ang ‘Diyos dili daotan nga tungod niana hikalimtan lamang niya ang ilang buhat ug ang gugma nga ilang gipadayag alang sa iyang ngalan.’—Hebreohanon 6:10.
Ang Atong Labing Maayong Panig-ingnan
4. Kinsa ang nagtagana sa labing maayong panig-ingnan nga magantihon ang tinuod nga gugma, ng giunsa niya pagbuhat kana?
4 Kinsa ang nagtagana sa labing maayong panig-ingnan nga magantihon ang tinuod nga gugma? Aw, kini gihatag sa walay lain kondili ang Diyos mismo! Iyang “gihigugma gayod ang kalibotan [sa katawhan] nga tungod niana gihatag niya ang iyang bugtong Anak.” (Juan 3:16) Ang paghatag sa iyang Anak aron nga kadtong modawat sa maong halad lukat makabaton ug kinabuhing walay kataposan sa tino dako kaayog bili kang Jehova, ug kini dayag nga nagpakita nga siya adunay gugma ug empatiya. Kini dugang gipakita sa kamatuoran nga diha sa ‘tanang kasakitan sa Israel didto sa Ehipto, kadto nakapasubo kaniya.’ (Isaias 63:9) Dayag nga dako gayod ang kasubo ni Jehova sa nagtan-aw sa iyang Anak nga nag-antos diha sa kahoy sa pagsakit ug sa pagkadungog kaniya nga misinggit: “Diyos ko, Diyos ko, nganong gibiyaan mo ako?”—Mateo 27:46.
5. Unsay nahitabo tungod kay gihigugma pag-ayo sa Diyos ang katawhan nga iyang gihatag ang iyang Anak ingon nga halad?
5 Nakita ba ni Jehova nga ang iyang kaugalingong pagpadayag sa tinuod nga gugma magantihon? Tino gayod. Sa talagsaon, pagkakusganon sa tubag ang gihatag sa Diyos sa atubangan sa Yawa tungod kay nakapamatuod si Jesus nga matinumanon bisan pa sa tanang gihimo ni Satanas kaniya! (Proverbio 27:11) Sa pagkamatuod, ang tanan nga buhaton sa Gingharian sa Diyos aron mawala ang pagpasipala sa ngalan ni Jehova, ang pagpasig-uli sa Paraiso niining yutaa ug ang paghatag sa milyonmilyon ug kinabuhing walay kataposan mahitabo tungod kay gihigugma pag-ayo sa Diyos ang katawhan nga tungod niana iyang gihatag ang pinakamahal nga bahandi sa iyang kasingkasing ingong usa ka halad.
Ang Maayong Panig-ingnan ni Jesus
6. Ang gugma maoy nagtukmod kang Jesus sa paghimo ug unsa?
6 Laing maayong panig-ingnan sa pagpamatuod nga magantihon ang matuod nga gugma mao ang Anak sa Diyos, si Jesu-Kristo. Iyang gihigugma ang iyang langitnong Amahan, ug kana nga gugma maoy nagpalihok kang Jesus sa pagtuman sa kabubut-on ni Jehova bisan unsay mahitabo. (Juan 14:31; Filipos 2:5-8) Si Jesus nagpadayon sa pagpakita sa iyang gugma sa Diyos bisan pag nagkahulogan kana usahay nga siya kinahanglang mangaliyopo pa sa iyang Amahan “uban ang makusog nga mga pagsinggit ug mga paghilak.”—Hebreohanon 5:7.
7. Sa unsang mga paagi nakita ni Jesus nga magantihon ang tinuod nga gugma?
7 Gigantihan ba si Jesus tungod sa maong nagasakripisyo sa kaugalingong gugma? Dayag gayod! Hunahunaa ang kalipay nga iyang nabatonan gikan sa tanang maayong mga butang nga iyang nahimo sa panahon sa iyang tulo-ug-tunga-ka-tuig sa ministeryo. Pagkadako sa iyang natabang sa mga tawo sa espirituwal ug sa pisikal nga paagi! Labaw sa tanan, pinaagi sa pagpasundayag nga ang usa ka hingpit nga tawo hingpit nga makapabiling maunongon sa Diyos bisan pa sa tanan nga ipadangat ni Satanas batok kaniya, si Jesus adunay katagbawan sa pagpamatuod nga bakakon ang Yawa. Lain pa, ingong usa ka matinumanong alagad sa Diyos, si Jesus nakadawat ug dakong ganti sa pagkadili-mamatay sa iyang pagkabanhaw ngadto sa langitnong kinabuhi. (Roma 6:9; Filipos 2:9-11; 1 Timoteo 6:15, 16; Hebreohanon 1:3, 4) Ug pagkakatingalahang mga pribilehiyo ang naghulat atubangan kaniya diha sa Armageddon ug sa panahon sa iyang Milenyal nga Pagmando, sa dihang ipasig-uli ang Paraiso ngadto sa yuta ug kaliboan ka milyon ang pagabanhawon gikan sa mga patay! (Lucas 23:43) Tino nga si Jesus nakakaplag nga magantihon ang tinuod nga gugma.
Ang Panig-ingnan ni Pablo
8. Unsay naagoman ni Pablo tungod sa iyang tinuod nga gugma alang sa Diyos ug sa iyang isigkatawo?
8 Si apostol Pedro kas-a nangutana kang Jesus: “Tan-awa! Gibiyaan na namo ang tanan ug nanagsunod kanimo; unsa may among mapaabot?” Sa lakbit, si Jesus mitubag: “Ang matag usa nga nagbiyag mga balay o mga igsoong lalaki o mga igsoong babaye o amahan o inahan o mga anak o mga uma tungod sa akong ngalan makadawat ug hilabihan ka daghan ug magapanunod sa kinabuhing walay kataposan.” (Mateo 19:27-29) Kita adunay laing makapukaw nga panig-ingnan niini diha kang apostol Pablo, kinsa nakatagamtam ug daghang mga panalangin, sumala sa girekord ilabina ni Lucas diha sa basahon sa mga Buhat. Ang tinuod nga gugma alang sa Diyos ug alang sa iyang isigkatawo maoy nagpalihok kang Pablo sa pag-undang sa iyang karera ingong usa ka tinamod nga Pariseo. Hunahunaa, usab, kon unsay giantos ni Pablo sa paagi sa mga hampak, mga pag-ungaw sa kamatayon, mga katalagman, ug mga kawalad-on—ang tanan tungod sa tinuod nga gugma alang sa Diyos ug sa Iyang balaang pag-alagad.—2 Corinto 11:23-27.
9. Sa unsang paagi gigantihan si Pablo tungod sa pagpasundayag sa tinuod nga gugma?
9 Gigantihan ba ni Jehova si Pablo tungod sa pagkahimong usa ka maayong panig-ingnan sa pagpakita sa tinuod nga gugma? Buweno, palandonga kon unsa ka mabungahon ang ministeryo ni Pablo. Siya nakatukod ug daghang Kristohanong kongregasyon. Ug pagkadagkong mga milagro nga gihatagan siya sa Diyos ug gahom sa paghimo! (Buhat 19:11, 12) Si Pablo nakapribilehiyo usab sa pagdawat ug labaw-tawhanong mga panan-awon ug sa pagsulat sa 14 ka sulat nga karon maoy bahin sa Kristohanon Gregong Kasulatan. Labaw niining tanan, ang ganti sa pagkadili-mamatay diha sa langit mao ang gihatag kaniya. (1 Corinto 15:53, 54; 2 Corinto 12:1-7; 2 Timoteo 4:7, 8) Sa tino nakita ni Pablo nga gantihan sa Diyos ang tinuod nga gugma.
Ang Tinuod nga Gugma Magantihon sa Atong Adlaw
10. Unsay kabayaran sa pagkahimong tinun-an ni Jesus ug sa pagpasundayag sa atong gugma alang kang Jehova?
10 Ang mga Saksi ni Jehova karong adlawa nakakita usab nga ang tinuod nga gugma magantihon. Ang pagpasundayag sa atong gugma alang kang Jehova pinaagi sa atong pagbarog diha sa iyang kiliran ug sa pagkahimong mga tinun-an ni Jesus tingali atong bayran pa sa atong mga kinabuhi ingong mga maghuhupot sa integridad. (Itandi ang Pinadayag 2:10.) Maoy hinungdan nga miingon si Jesus nga kinahanglang kuwentahon nato ang galastohan. Apan dili nato buhaton kana aron sa pagtino kon magantihon ba gayod o dili ang pagkahimong usa ka tinun-an. Hinunoa, atong buhaton kana aron maandam ang atong kaugalingon sa pagbayad bisan unsa pay ibayad sa pagkahimong tinun-an.—Lucas 14:28.
11. Nganong ang uban napakyas sa pagpahinungod sa ilang kaugalingon sa Diyos?
11 Karong adlawa, daghan—sa tino minilyon—ang nagtuo sa balita nga ginadala sa mga Saksi ni Jehova kanila gikan sa Pulong sa Diyos. Apan mosibog sila sa pagpahinungod sa ilang kaugalingon sa Diyos ug sa pagpabawtismo. Tungod ba kaha kini kay sila kulang sa tinuod nga gugma alang sa Diyos nga nabatonan sa uban? Daghan ang napakyas sa paghimog mga lakang sa pagpahinungod ug bawtismo tungod kay gusto nilang pahimut-an ang usa ka dili-magtutuong kapikas. Ang uban dili magpasuod sa Diyos tungod kay sila adunay samang tinamdan sa usa ka negosyante kinsa miingon sa usa ka Saksi: “Gusto ko ang sala.” Sa dayag, ang maong matang sa mga indibiduwal walay pagpabili sa tanan nga gihimo sa Diyos ug ni Kristo alang kanila.
12. Unsay gisulti ning maong basahon nga nagapasiugda sa mga ganti sa kahibalo nga nagpasuod kanato sa Diyos diha sa tinuod nga gugma?
12 Kon kita tinuod nga nagapabili sa tanan nga gihimo ni Jehova nga Diyos ug ni Jesu-Kristo alang kanato, atong ipakita kini pinaagi sa mainandamong pagbayad bisan unsa pay bili niini aron makaalagad sa atong langitnong Amahan ug mahimong usa sa mga tinun-an ni Jesus. Tungod sa tinuod nga gugma sa Diyos, gibayloan sa mga lalaki ug mga babaye sa tanang matang sa kinabuhi—malamposong mga negosyante, iladong mga magdudula, ug uban pa—ang mga karera nga ang kaugalingong kaayohan ang ginauna alang sa Kristohanong ministeryo, sama sa gihimo ni apostol Pablo. Ug sila walay madawat nga baylo sa mga ganti sa pagkahibalo ug pag-alagad sa Diyos. Mahitungod niini, ang The Watch Tower miingon niadto: “Kami usahay mangutana, Pila kaninyo nga igsoon ang andam modawat ug usa ka libong dolyares alang nianang ilang nahibaloan nga mao ang Kamatuoran? Walay bisan usa ka kamot ang nakita! Kinsay modawat ug napulo ka libong dolyares? Wala! Kinsay modawat sa usa ka milyong dolyares? Kinsay modawat sa tibuok kalibotan baylo nianang iyang nakat-onan mahitungod sa Diyos ug sa Plano sa Diyos? Walay bisan usa! Unya kami moingon, Kamo diay maoy panon nga may katagbawan, minahal nga mga higala. Kon gibati ninyo nga adunahan kaayo nga dili kamo modawat ug bisan unsa baylo sa inyong kahibalo sa Diyos, nan inyong gibating adunahan kamo sama kanamo.” (Disyembre 15, 1914, panid 377) Oo, ang tukmang kahibalo sa Diyos ug sa iyang mga katuyoan nagapasuod kanato ngadto kaniya diha sa tinuod nga gugma nga magantihon gayod.
13. Unsay angay natong paglantaw bahin sa personal nga pagtuon?
13 Kon atong gihigugma ang Diyos, kita maningkamot nga mahibalo ug mobuhat sa iyang kabubut-on. (1 Juan 5:3) Seryoso natong lantawon ang personal nga pagtuon, pag-ampo, ug ang pagtambong sa Kristohanong mga tigom. Kining tanan nagkinahanglag pagsakripisyo sa kaugalingon, kay kining mga buluhatona nagkinahanglag gasto sa panahon, kusog, ug ubang mga kahinguhaan. Mahimong mopili kita sa pagtan-aw sa programa sa telebisyon ug sa paghimog personal nga pagtuon sa Bibliya. Apan labi pa kitang mahimong malig-on sa espirituwal, labi pa kitang makasangyaw sa uban, ug labi pa kitang makatambong sa Kristohanong mga tigom kon atong tagdong seryoso ang pagtuon ug gahinan gayod ug igong panahon kana!—Salmo 1:1-3.
14. Unsa ka hinungdanon ang pag-ampo ug ang maayong relasyon uban kang Jehova nga Diyos?
14 Kita ba sa regular malipay sa pagpakigsulti sa atong langitnong Amahan pinaagi sa ‘pag-ampo nga walay paghunong’? (Roma 12:12) O puliki ba kaayo kita sa paghimo niining bililhong pribilehiyo? Ang ‘paglahutay diha sa pag-ampo’ maoy hinungdanong paagi sa paglig-on sa atong relasyon uban kang Jehova nga Diyos. (1 Tesalonica 5:17) Ug walay sama sa maayo nga relasyon uban kang Jehova sa pagtabang kanato kon kita magaatubang ug mga tintasyon. Unsay nagpahimo kang Jose sa pagsukol sa dihang gitintal sa asawa ni Potipar? Ug nganong wala mohunong sa pag-ampo si Daniel sa dihang ang sugo sa mga Medianhon ug ang mga Persianhon nagdili man kaniya sa pagpangaliyopo kang Jehova? (Genesis 39:7-16; Daniel 6:4-11) Aw, ang maayong relasyon uban sa Diyos nagtabang sa maong mga tawo sa paggula nga madaogon, sama nga motabang usab kini kanato sa pagbuhat sa ingon!
15. Unsay angay natong paglantaw sa Kristohanong mga tigom, ug ngano?
15 Nan, unsa ka seryoso natong ginatambongan ang atong lima ka senemanang mga tigom? Ato bang tugotan ang kalapoy, ang gamayng deperensiya sa lawas, o dili maayong panahon nga mobabag sa atong obligasyon sa dili pagkalimot sa pakigtigom uban sa kaubang mga magtutuo? (Hebreohanon 10:24, 25) Ang usa ka dakog-suweldong makinista nakakita nga ang iyang trabaho kanunay nga nagababag sa iyang pagtambong sa Kristohanong mga tigom. Busa iyang giilisan ang iyang trabaho, gidawat ang kapildihan sa panalapi aron lang makatambong sa tanang mga tigom sa kongregasyon sa regular nga paagi. Ang atong mga tigom nagpahimo kanato nga matagamtam ang panagbayloay sa pagdasig ug sa paglig-on sa usag usa nga pagtuo. (Roma 1:11, 12) Niining mga butanga, wala ba nato makita nga “siya nga nagapugas ug daghan magaani ug daghan”? (2 Corinto 9:6) Oo, ang pagpasundayag sa tinuod nga gugma sa maong mga paagi magantihon kaayo.
Ang Tinuod nga Gugma ug ang Atong Ministeryo
16. Unsay mosangpot kon ang gugma maoy motukmod kanato sa pagsangyaw sa dili-pormal nga paagi?
16 Ang gugma motukmod kanato sa pagsangyaw sa maayong balita ingong katawhan ni Jehova. Pananglitan, kini mopalihok kanato sa pakigbahin sa dili-pormal nga pagsangyaw. Tingali magpanuko kita sa pagsangyaw sa dili-pormal nga paagi, apan ang gugma maoy moagda kanato sa pagsulti. Sa pagkamatuod, ang gugma moaghat kanato sa paghunahunag mataktikanhong mga paagi nga masugdan ang kolokabildo ug unya itumong kini paingon sa Gingharian. Sa pag-ilustrar: Diha sa ayroplano, ang usa ka Kristohanong ansiano nakatapad ug paring Romano Katoliko. Sa sinugdan, gisukitsukit siya sa ansiano ug dili-makapasuko nga mga pangutana. Sa higayong nanaog ang pari sa ayroplano, hinunoa, ang iyang interes maoy nakaawhag kaniya sa pagkuhag duha sa atong mga libro. Pagkamaayong resulta sa pagsangyaw sa dili-pormal nga paagi!
17, 18. Ang gugma moaghat kanato sa pagbuhat ug unsa maylabot sa Kristohanong ministeryo?
17 Ang tinuod nga gugma nagaawhag usab kanato sa pakigbahing regular sa balay-ug-balay nga buluhatong pagsangyaw ug sa ubang mga porma sa Kristohanong ministeryo. Sumala sa atong mahimo aron makasugod ug mga panaghisgot sa Bibliya, kita makahatag pasidungog kang Jehova nga Diyos ug nagatabang sa mga karnerohon nga makadangat sa dalan paingon sa kinabuhing walay kataposan. (Itandi ang Mateo 7:13, 14.) Bisan pa kon kita dili makahimo sa panaghisgot sa Bibliya, ang atong mga paningkamot dili kay walay kapuslanan. Ang ato mismong presensiya diha sa mga balay sa mga tawo nagsilbing usa ka pamatuod, ug kita mismo makabaton ug kaayohan gikan sa ministeryo, kay dili kita makapahayag sa mga kamatuoran sa Bibliya kon dili nato palig-onon ang atong pagtuo. Matuod, nagkinahanglag pagkamapaubsanon ang pag-adto sa balay ug balay, ‘nagabuhat sa tanang butang alang sa maayong balita, aron nga kita mahimong mga umalambit niini apil sa uban.’ (1 Corinto 9:19-23) Apan tungod sa gugma alang sa Diyos ug sa isigkatawo, kita mapaubsanong maningkamot ug magantihan ug tugob nga mga panalangin.—Proverbio 10:22.
18 Nagkinahanglag tinuod nga gugma usab alang sa mga alagad ni Jehova nga mahunahunaon sa paghimog mga pagbalik duaw sa mga tawong interesado sa kamatuoran sa Bibliya. Ang pagdumalag mga pagtuon sa Bibliya matag semana ug bulan maoy usa ka kapahayagan sa gugma alang sa Diyos ug sa silingan, kay kining buluhatona nagkinahanglag gasto sa panahon, kusog, ug materyal nga mga kahinguhaan. (Marcos 12:28-31) Bisan pa, dihang atong makita ang usa niining mga estudyante sa Bibliya nga mabawtismohan ug tingali mosulod pa sa bug-os panahong pag-alagad, dili ba kombinsido kita nga ang tinuod nga gugma magantihon?—Itandi ang 2 Corinto 3:1-3.
19. Unsay relasyon sa gugma ug sa bug-os panahong pag-alagad?
19 Ang dili-hakogan nga gugma mopalihok kanato sa pagsakripisyo sa materyal nga kaharuhay alang sa bug-os panahong ministeryo nga pag-alagad kon posible alang kanato nga makapakigbahin sa maong buluhaton. Libolibong mga Saksi makapamatuod nga ang pagpasundayag sa ilang gugma sa ingon nga sukod magantihon kaayo. Kon tugotan ka sa mga sirkumstansiya sa pagpakigbahin sa bug-os panahong ministeryo apan wala nimo kana pahimusli, dili gayod nimo mahibaloan ang mga panalangin nga imong masayloan.—Itandi ang Marcos 10:29, 30.
Magantihon sa Ubang mga Paagi
20. Sa unsang paagi ang gugma motabang kanato nga magmapinasayloon?
20 Laing paagi nga diin ang tinuod nga gugma magantihon mao nga kini motabang kanato nga mahimong mapinasayloon. Oo, ang gugma “dili madumtanon.” Sa pagkamatuod, “ang gugma magatabon sa kapid-an ka kasal-anan.” (1 Corinto 13:5; 1 Pedro 4:8) “Ang kapid-an” nagkahulogang daghang sala, dili ba? Ug magantihon kaayo ang pagkahimong mapinasayloon! Sa dihang ikaw magpasaylo, kini mohatag kanimo ug sa usa nga nakasala kanimo ug maayong pagbati. Apan ang labing importante mao ang kamatuoran nga gawas kon gipasaylo na nato ang mga tawong nakasala kanato, kita dili makalaom nga pasayloon kita ni Jehova.—Mateo 6:12; 18:23-35.
21. Sa unsang paagi ang gugma makatabang kanato nga magmapinasakopon?
21 Dugang pa, ang tinuod nga gugma magantihon sa pagkaagi nga kini makatabang kanato nga mahimong mapasakopon. Kon atong gihigugma si Jehova, kita magpaubos sa kaugalingon ilalom sa iyang gamhanang kamot. (1 Pedro 5:6) Ang gugma alang kaniya mopalihok usab kanato sa pagpasakop sa iyang piniling instrumento, “ang matinumanon ug maalamong ulipon.” Kini nag-apil sa pagpasakop kanila nga nagapanguna diha sa kongregasyon. Kini magantihon tungod kay ang kapakyasan sa pagbuhat niini “makadaot” kanato. (Mateo 24:45-47; Hebreohanon 13:17) Siyempre, kini nga prinsipyo sa pagkamapinasakopon aplikado usab sulod sa sirkulo sa pamilya. Ang maong dalan magantihon tungod kay kini nagapalambo sa kalipay, kalinaw, ug panaghiusa sa pamilya samtang nagahatag kanato sa katagbawan nga nagauban sa pagkahibalo nga kita nakapahimuot sa Diyos.—Efeso 5:22; 6:1-3.
22. Sa unsang paagi kita mahimong tinuod nga malipayon?
22 Nan, dayag nga ang labing dakong hiyas nga atong ugmaron mao ang a·gaʹpe, ang dili-hakog, may prinsipyong matang sa gugma. Ug sa walay duhaduha ang tinuod nga gugma magantihon. Busa, malipayon gayod kita kon atong ugmaron ug ipasundayag kining hiyasa diha sa mas dako nga sukod sa kahimayaan sa atong mahigugmaong Diyos, si Jehova.
Unsaon Nimo sa Pagtubag
◻ Sa unsang mga paagi gipasundayag ni Jehova nga Diyos ang tinuod nga gugma?
◻ Sa unsang paagi ang gugma gipakita ni Jesu-Kristo?
◻ Unsang panig-ingnan ang gihimo ni apostol Pablo sa pagpakitag tinuod nga gugma?
◻ Sa unsang paagi gipasundayag sa mga Saksi ni Jehova ang gugma?
◻ Nganong makaingon ka nga ang tinuod nga gugma magantihon?
[Hulagway sa panid 16]
Ang gugma ni Jehova alang sa katawhan maoy nagpalihok kaniya sa paghatag sa iyang Anak aron kita makabaton ug kinabuhing walay kataposan. Gipabilhan mo ba ang maong tinuod nga gugma?
[Hulagway sa panid 18]
Ang tinuod nga gugma alang kang Jehova mopalihok kanato sa “paglahutay sa pag-ampo”