Mga Submarino ug “Bathyscaphe” sa Kinaiyahan

“Ang atong garbo sa labing bag-ong mga diskoberiya sa tawo angay mapukgo sa kahibalo nga ang ubang mga hayop nagagamit na kanila sa dugay na kaayong panahon.”—Scientific American, Hulyo 1960.

“Ang iyang dili-makitang kinaiya dayag nga makita sukad pa sa paglalang sa kalibotan, tungod kay sila naila na pinaagi sa mga butang nga iyang nabuhat, bisan ang iyang walay kataposang gahom ug pagka-Diyos.” (Roma 1:20) Sa tinuod, ang may katuyoang kaalam ni Jehova gipadayag niining nagalutawng mga hayop sa dagat.

● ANG CHAMBERED NAUTILUS. Ang nautilus dugay nang naglawig samag submarino sa dili na maisip nga kaliboan ka tuig sa wala pa lalanga ang tawo sa yuta sa paghanduraw niini nga katingad-anan. Gikan sa pagkabata maghimo kini siyag iyang kaugalingong balay, modugang ug mas dagkong mga lawak samtang magkadako kini. Alihan niini ang mga lawak nga dili na puy-an, hangtod ang matahom nga kabhang moispayral paggawas hapit napulo ka pulgada ang diyametro. Ang kadaghanan giadornohan ug gasinaw kapehon samag zebra nga mga istrayp, ug diha sa labing bag-o ug labing dakong lawak nga nagabukas sa dagat nagpuyo ang nautilus. Inigkamatay niini hayan nakabilin kinig 30 o kapin pang mga lawak, nga gipuy-an kanhi sa bata pa kini. Apan matag balhin sa nautilus diha sa bag-o, mas dakong mga lawak, magbilin kinig parte sa iyang kaugalingon—usa ka samag tubong siphuncle (Latin alang sa “gamayng tubo”). Ug sa matag panahong ang nautilus mobalhin nag kuwarto, magbilin kinig gamayng lungag diha sa bongbong niini. Pinaagi niining mga lungaga ang siphuncle, nga samag pangsuyop nga sumpay sa nautilus, mokulikot ngadto sa mga lawak, balik sa unang gamayng lawak niini. Kining mga lawaka ug ang siphuncle nga mosuot ngadto kanila maoy nakahatag sa nautilus sa mga abilidad sa pagtidlom. Nagsilbe ang mga lawak ingong mga tangke sa pagpalutaw. Puno kini sa gas. Ang siphuncle nga moagi kanila makadungang ug tubig, o makapagawas ug tubig. Makahimo kini sa pagbag-o sa proporsiyon sa gas/tubig ug busa makausab sa gahom sa paglutaw. Busa ang nautilus makapaibabaw sa tubig o makatidlom ug duha ka libo ka piye, o makalutaw bisan hain sa taliwala niini.

● ANG KOBOTAN. Ang komung kobotan makita sa katubigan sa Mediteraneo ug sa sidlakang Atlantiko. Ang dakong kobotan may lawas nga duha ka tiil ang gitas-on, ang walo ka kuyamoy niini moabot ug laing napulo kun napulog duha ka pulgada, ug dugang pa, duha ka taas nga mga gaway mosulpot saylo niining mga kuyamoy sa pagsignit ug mga makaon. Sa paglangoy kini may taas nga kapay sa kilid sa lawas, dugang pa sa suyupan, nga makapasulpot samag jet. Sama sa chambered nautilus, kini may samag submarino nga mekanismo aron mausab-usab ang gahom sa pagpalutaw niini. Apan lahi sa mga lawak sa kabhang sa nautilus, ang mekanismo sa pagpalutaw sa kobotan ginama gikan sa bukog, ang cuttlebone. Nahimutang kini sa ilalom sa panit sa likod sa kobotan. Kini humok, may tisason nga balayan, nga may duolan sa usa ka gatos ka nipis nga mga plato nga gisuportahan sa mga haligi, ug binuhoan sa daghang lainlaing mga lawak. Kining bukoga nagsilbing tangke sa paglutaw sa kobotan. Inigdako sa kobotan ug magkabug-at, dugang mga lawak ang idugang diha sa cuttlebone nga mopataas sa mga gahom sa pagpalutaw. (Lain pay ato, ginabutang kining cuttlebone sa halwa sa mga langgam.) Pinaagi sa osmosis makabomba ang kobotan ug tubig paggawas gikan sa mga lungag sa cuttlebone o mopasulod sa tubig. Niining paagiha makapalainlain kini sa gahom sa pagpalutaw kon mopaitaas o motidlom sa ilalom sa dagat. Ang mga lungag sa cuttlebone sama sa tangke sa tubig sa sabmarino. Ang kobotan kasagarang makapabilin gikan sa 100 ngadto sa 250 piye nga giladmon apan makapatidlom hangtod sa 600 piye.

● ANG DALUPAPA SA LAWOD. Kining higanteng dalupapa nahimong tuboran sa mga sugilanon sa mga mananap sa dagat nga mosikop sa mga barko pinaagi sa ilang mga gaway. Mga lawas nga kapin sa 10 piye nga gitas-on ang nakita—lakip na sa mga gaway, 65 piye! Taliwala sa tanang mga hayop, ang mga mata niini ang labing dako nga nailhan—16 pulgada pababag! Mosulpot kinig kalit samag jet. Kini, sama sa nautilus ug sa kobotan, makapaangay sa lainlaing giladmon sa dagat apan naghimo niini sa lahi nga paagi. Ang dos tersiya nga ibabaw sa lawas niini adunay dakong lungag, ang coelomic cavity. Puno kini sa likido. Kon kuhaon kining likidoha, mounlod ang dalupapa. Ang tubig nakahatag sa hayop ug iyang timbang sa kadasokon sa tubig sa dagat. Nakita sa pagdukiduki nga kini adunay taas kaayog kadasokon sa ammonia, 1.2 onsa sa matag galon. Ngano man? Dili sama sa ubang hayop nga sus-an, ipagawas sa dalupapa ang daghang nitrogen nga hugaw niini ingong ammonia imbes ihi. Kining maong ammonia mosunop gikan sa kaugatan ngadto sa pluwido nga coelomic cavity, diin didto mobulag nga mahimong ammonium ions. Kining maong mga ions gaan ug makahimo sa pluwido nga mas gaan kay sa tubig sa dagat, makahatag gahom sa pagpalutaw sa dalupapa. Gitandi kini sa Scientific American magasin sa bathyschape ni Auguste Piccard nga motidlom sa ilalom sa dagat. Ang dakong lawak sa bathyscaphe puno sa gasolina, nga mas gaan kay sa tubig sa dagat, nga nagsangga sa lawak nga tan-awan nga nagbitay sa ubos niini. Sa susama, ang pluwido sa coelomic cavity sa dalupapa sa lawod nagsilbing gamit sa pagpalutaw. Apan unang gihimo kini sa dalupapa, tungod kay ang Maglalalang ang nakauna sa paghunahuna niini.

● ANG SWIM-BLADDER NGA ISDA. Daghang mga isda nga may polopantog sa paglangoy nga puno sa gas. Inigtidlom sa isda, ang presyon sa tubig moduot sa gas ug mogamay ang isdang may polopantog sa paglangoy. Inigpaibabaw sa isda, mohinay ang presyon sa tubig, ang gas molapnag ug modako ang polopantog sa isda. Inigkausab sa gidak-on sa pantog, mousab ang gidak-on sa isda. Inigtidlom niini, mogamay ang gidak-on niini, nga nagkahulogan nga mouswag ang kadasokon, ug mopamenos sa gahom sa pagpalutaw. Inigpaibabaw modako kini, nga mopakunhod sa aberids nga kadasokon niini, ug mopadako kini sa gahom sa pagpalutaw. Busa ang obra sa polopantog mao ang pagpaangay sa kadasokon sa isda ngadto sa kadasokon sa tubig sa dagat nga makapaarang sa isda sa paglutaw sa bisan unsang giladmon. Apan dili ingon niini kini ka sayon. Sa giladmong 6,500 piye, tungod sa presyon ang gidak-on sa polopantog mokunhod ngadto sa 1/200 ka bahin sa gidak-on niini samtang atua sa ibabaw, ang gas nga sulod niini 200 ka beses nga mas dasok, ug halos mahanaw ang gahom sa paglutaw. Busa ang isda mopalutaw nga walay lihok sa doble nga giladmon nga ang gas sa ilang polopantog mopatungha sa presyon ug kapin sa 7,000 ka libra matag kuwadrado pulgada aron makaagwanta sa presyon sa dagat! Apan sa unsang paagi makapabiling nagalutaw sila? Mahinay kaayo nga makadugang sila ug gas sa ilang polopantog samtang motidlom pa sila sa lalom ug ipasuhop samtang mopasaka sila. Sa unsang paagi ang isda sa lalom sa dagat makadugang ug gas sa polopantog dihang ang presyon niini dako na kaayo? Walay tubag. Ang paagi sa maong bomba sa gas usa gihapon ka tanghaga.