‘Batok Kahibalo—Konohay’

UNSA ba ka hinungdanon ang kamatuoran alang kanimo? Natugaw ka ba nga gituis, gililong pa gani sa kabakakan, ang kamatuoran mahitungod sa Maglalalang sa langit ug yuta? Kini nakatugaw kaayo kang Irenaeus, usa ka nagaangkong Kristohanon sa ikaduhang siglo sa atong Kumong Panahon. Siya naningkamot sa pagyagyag sa peligrosong mga sayop sa Gnostisismo, usa ka apostatang porma sa Kristiyanidad. Sayosayo pa, gipasidan-an ni apostol Pablo si Timoteo sa pagpalayo gikan niining ‘kahibalo konohay.’—1 Timoteo 6:20, 21.

Si Irenaeus maisogong misupak batok sa sayop nga doktrina. Pananglitan, palandonga ang iyang gipahayag diha sa pasiuna sa iyang malukpanon nga sinulat nga nag-ulohang “Ang Paghimakak ug Pagpukan sa Kahibalo Konohay.” Siya misulat: “Ang ubang mga tawo, misalikway sa kamatuoran, nagapadayag kanato ug tinumotumo nga sugilanon ug walay kapuslanang mga pagsubay sa mga kagikan, nga naghatag lamang hinoon sa panaglalisay, sama sa giingon sa apostol [1 Timoteo 1:3, 4], inay kay sa buluhaton sa Diyos sa pagpalig-on sa pagtuo. Pinaagi sa ilang malalangong pagpanulti ilang gipahisalaag ang mga hunahuna sa walay-alamag, ug nagbihag kanila, nagpadunot sa mga propeta sa Ginoo, ug maoy mga daotang tigpatin-aw sa mga butang nga maayong pagkatin-aw.”

Ang mga Gnostiko (gikan sa Gregong pulong gnoʹsis, nagkahulogang “kahibalo”) nangangkon nga nakabaton sa labaw nga kaalam pinaagi sa tinagoang mga pinadayag ug nanghambog nga sila mao ang “tigtul-id sa mga apostol.” Gisagol sa Gnostisismo ang pilosopiya, pamanabana, ug paganong mistisismo uban sa apostatang Kristiyanidad. Si Irenaeus midumili sa pakigbahin sa bisan unsa niini. Hinunoa, siya misugod ug tibuok-kinabuhi nga pakigbisog batok sa bakak nga mga pagtulon-an. Sa walay duhaduha siya nasayod sa panginahanglan sa pagpadapat sa pasidaan ni apostol Pablo: “Pagbantay: tingalig adunay usa nga magdaldal kaninyo ingong iyang mga bihag pinaagi sa pilosopiya ug sa malimbongong patuotuo sumala sa tradisyon sa mga tawo, sumala sa paninugdang mga butang sa kalibotan ug dili sumala kang Kristo.”—Colosas 2:8; 1 Timoteo 4:7.

Sayo nga Kinabuhi ug Ministeryo

Diyutay ra ang nasayran bahin sa sayo nga kinabuhi ug personal nga kasaysayan ni Irenaeus. Gituohan sa kadaghanan nga siya maoy usa ka lumad sa Asia Minor, natawo sa mga 120 K.P. ug 140 K.P. diha o sa duol sa siyudad sa Esmirna. Si Irenaeus nagpamatuod mismo nga sa iyang sayo nga pagkabatan-on, nakaila siya kang Polycarpio, usa ka magtatan-aw sa kongregasyon sa Esmirna.

Samtang nagtuon ubos sa pagpanudlo ni Polycarpio, dayag nga nahimong higala ni Irenaeus si Florinus. Si Polycarpio maoy buhi nga nalanggikit sa mga apostol. Iyang gipatin-aw pag-ayo ang Kasulatan ug kusganong nag-awhag sa pagsunod sa mga pagtulon-an ni Jesu-Kristo ug sa Iyang mga apostol. Bisan pa niining maayo kaayong pagbansay diha sa Kasulatan, hinunoa, si Florinus sa ulahi nahulog sa mga pagtulon-an ni Valentinus, ang labing bantog nga pangulo sa Gnostikong kalihokan!

Si Irenaeus nagtinguha nga ang iyang higala ug kanhing kauban nga si Florinus nga makabalik sa tukmang Kasulatanhong pagtulon-an ug luwason gikan sa Valentinianismo. Busa, si Irenaeus naagda sa pagsulat kang Florinus, nga nag-ingon: “Kining mga doktrinaha, Florinus, . . . dili makataronganon; kining mga doktrinaha dili kaharmoniya sa iglesya, ug gidahig kadtong nagasunod kanila diha sa labihang pagkawalay pagtahod sa Diyos; . . . kining mga doktrinaha wala magagikan niadtong mga presbitero nga nauna kanato, ug sinati sa mga apostol.”

Naningkamot sa pagpahinumdom kang Florinus sa maayong pagbansay nga nadawat diha sa tiilan sa inilang Polycarpio, si Irenaeus nagpadayon: “Ako nahinumdom sa mga nahitabo niadtong panahona . . . mao nga ako makaasoy pa bisan sa dapit nga naandang lingkoran ug pakigpulongan sa dalayegon Polycarpio . . . Usab sa iyang paghisgot sa iyang suod nga panag-uban kang Juan, ug sa nahibilin niadtong nakakita sa Ginoo; kon giunsa usab niya pag-asoy ug balik ang ilang mga pulong.”

Si Florinus gipahinumdoman nga si Polycarpio nagtudlo kon unsa ang iyang nadawat “gikan sa mga nakasaksi sa Pulong sa kinabuhi, [ug] gisaysay ang tanan subay sa mga Kasulatan. Kining mga butanga, pinaagi sa kaluoy sa Diyos gitugyan kanako, nga niadto akong nadungog, nagtala kanila dili diha sa papel kondili diha sa akong kasingkasing; ug padayon pinaagi sa grasya sa Diyos akong gihinumdoman kining mga butanga nga tukma sa akong hunahuna. Ug [mahitungod sa Valentinianismo] ako makasaksi diha sa mga mata sa Diyos nga kon kanang dalayegon ug apostolikong presbitero [Polycarpio] nakadungog nianang butanga, siya gayod mosinggit ug dili magpatalinghog . . . Siya magpahilayo gikan sa dapit nga, naglingkod o nagtindog, sa pagkadungog niya nianang mga pulonga.”

Walay rekord nga si Florinus misanong sa makapatandog ug kusganong sulat ni Irenaeus. Apan ang mga pulong ni Irenaeus nagpakita sa iyang tinuod nga kabalaka alang sa usa ka minahal nga higala kinsa mibulag sa dalan sa kamatuoran ug nadaog sa apostasiya.—Itandi ang 2 Tesalonica 2:3, 7-12.

Wala hibaloi kon si Irenaeus mipuyo ba sa Gaul (Pransiya). Sa tuig sa 177 K.P., siya nag-alagad ingong magtatan-aw sa kongregasyon sa Lyons. Gikataho nga ang iyang ministeryo didto mabungahon kaayo. Sa pagkamatuod, ang manalaysay nga si Gregory sa Tours mitaho nga si Irenaeus sa mubo nga panahon milampos sa pagkabig sa tanang mga Lyons sa Kristiyanidad. Walay duhaduha, kini maoy usa ka paghingapin.

Batok sa mga Erehiya

Ang pangunang sinulat ni Irenaeus, “Ang Paghimakak ug Pagpukan sa Kahibalo Konohay,” kasagarang gitawag sa ngalang “Batok sa mga Erehiya.” Kini gibahin sa lima ka libro. Ang duha ka bahin naundan sa kritikal nga paghubit sa mga pagtulon-an sa nagkalainlaing erehison nga mga sekta, ilabina ang Valentinianhong erehiya. Diha sa nahibiling tulo ka libro, si Irenaeus misulay sa paghatag ug “mga pangatarongan gikan sa mga Kasulatan.”

Diha sa pasiuna sa iyang ikatulong libro “Batok sa mga Erehiya,” si Irenaeus misulat: “Busa isilsil sa hunahunaa ang akong gipahayag diha sa unang duha ka libro; ug pinaagi sa pagdugang niini diha kanila inyong mabatonan gikan kanako ang bug-os nga tubag batok sa tanang mga erehes, ug makasukol kanila nga matinumanon ug maisogon alang sa usa ka tinuod ug nagahatag-kinabuhing pagtuo, nga nadawat sa Iglesya gikan sa mga apostol ug gipaambit ngadto sa iyang mga anak. Kay ang Ginoo sa tanan naghatag sa iyang mga apostol ug gahom sa ebanghelyo, ug pinaagi kanila atong nakat-onan usab ang kamatuoran, nga mao, ang pagtulon-an sa Anak sa Diyos—sama sa giingon sa Ginoo ngadto kanila, ‘Siya nga nakadungog kanimo nakadungog kanako, ug siya nga nagatamay kanimo nagatamay kanako, ug kaniya nga nagpadala kanako.’”

Bisag gidawat ni Irenaeus nga siya dili usa ka maayong magsusulat, siya disidido sa pagyagyag sa tanang bahin sa “yawan-ong mga pagtulon-an” sa Gnostisismo. Siya mikutlo ug mikomento sa daghang mga kasulatan ug hanas nga nangatarongan batok sa “bakak nga mga magtutudlo” sa “malaglagong mga sekta.” (2 Pedro 2:1-3) Mopatim-aw nga si Irenaeus naglisod sa pagkompilar sa iyang basahon nga mahimong talagsaong porma. Ngano? Tungod kay siya nakahipos ug hilabihan ka daghang mga impormasyon.

Ang pagpamutyag ni Irenaeus matin-aw nga naporma human sa daghang kasakit ug tuman nga pagtuon. Ang iyang taas nga mga pangatarongan naghatag ug dagayang impormasyon sa mga tuboran ug sa mga katinuoran sa Gnostisismo. Ang mga sinulat ni Irenaeus maoy usa ka bililhong indese usab sa pipila ka Kasulatanhong mga hunahuna nga gituohan gihapon sa nagaangkong mga sumusunod sa Pulong sa Diyos sa kataposan sa ikaduhang siglo K.P.

Si Irenaeus subsob nga nagpamatuod sa pagtuo diha sa “usa ka Diyos, ang Amahan nga Labing Makagagahom, nga maoy nagbuhat sa langit, ug sa yuta, ug sa kadagatan, ug sa tanan nga anaa kanila, ug sa usa ka Kristo Jesus, ang anak sa Diyos, nga gipakatawo alang sa atong kaluwasan.” Kining kamatuorana gilimod sa mga Gnostiko!

Naghisgot batok sa Gnostic Docetism (ang pagtulon-an nga si Kristo wala moanhi ingong tawo), si Irenaeus misulat: “Si Kristo gayod usa ka tawo, sama kanato, kon kita iyang luwason gikan sa kadunotan ug himoon kita nga hingpit. Ingon nga ang sala ug kamatayon misulod sa kalibotan pinaagi sa usa ka tawo, busa kini mapapas lamang nga makataronganon ug alang sa atong kaayohan pinaagi sa usa ka tawo; hinunoa, siyempre, dili pinaagi sa usa nga yanong kaliwat ni Adan, ug sa ingon sa iyang kaugalingong nagkinahanglan lukaton, kondili pinaagi sa ikaduhang Adan, nga gipanganak pinaagi sa espiritu, usa ka bag-ong amahan sa atong rasa.” (1 Corinto 15:45) Sa laing bahin, ang mga Gnostiko maoy mga Dualista, nagtuo nga ang espirituwal nga mga butang maoy maayo apan ang tanang butang ug unod maoy daotan. Busa, sila misalikway sa tawong si Jesu-Kristo.

Sa pagpangatarongan nga ang tanang unod daotan, ang mga Gnostiko usab nagsalikway sa kaminyoon ug pagpanganak, nangangkon nga si Satanas ang nagmugna niini. Ila pa ganing giila nga adunay balaang kaalam ang bitin sa Eden! Kini nga hunahunaa misangpot ug hingaping mga paagi sa kinabuhi, mahimong mahigpiton o mapatuyangon sa unodnong pagkinabuhi. Miangkon nga ang kaluwasan modangat lamang pinaagi sa mistikal nga Gnostisismo, o kahibalo-sa-kaugalingon, wala nila hatagig luna ang kamatuoran sa Pulong sa Diyos.

Sa kasukwahi, ang mga pangatarongan ni Irenaeus naglakip sa pagtuo sa Milenyo ug nagpakitag pipila ka pagsabot bahin sa palaabuton sa malinawong kinabuhi sa yuta sa umaabot. Siya naningkamot sa paghiusa sa nagatubong mga pundok-pundok sa iyang panahon pinaagi sa paggamit sa gamhanang Pulong sa Diyos. Ug siya nahinumdoman sa kadaghanan sa iyang matin-aw nga panghunahuna, lantip nga pagsabot, ug maayong panghukom.

Bisag ang pipila nagpasidungog kang Irenaeus (nga namatay sa mga 200 K.P.) nga nagpalambo sa tinuod nga mga doktrina sa Kristohanong pagtuo, maayong hinumdoman nga ang iyang panahon maoy usa ka panahon sa kausaban ug sa gitagnang apostasiya. Usahay, ang iyang mga pangatarongan daw hanap, nagkasumpaki pa gani. Bisan pa niana, atong gipabilhan pag-ayo ang testimoniya sa mga tawo kinsa maisogong nagapahayag pabor sa dinasig nga sinulat nga Pulong sa Diyos inay kay sa mga tradisyon sa mga tawo.